Spis treści

Ostry ból okolicy lędźwiowej

Bóle korzeniowe, kolka nerkowa czy złamanie kręgu
100%

Krótka teoria

Ostry ból okolicy lędźwiowej jest niespecyficzną dolegliwością, która może mieć wiele przyczyn. W postępowanie z pacjentem kluczowe jest odróżnienie poważnej przyczyny dolegliwości (np. złamania w przebiegu szpiczaka) od nieswoistego bólu, który może wynikać, np. z przeciążenia. Jednymi z częstszych przyczyn ostrego bólu okolicy lędźwiowej są: 

Bóle korzeniowe

Bóle korzeniowe w większości przypadków dotyczą okolicy lędźwiowej i są spowodowane dyskopatią, objawiającą się wypukliną lub przepukliną jądra miażdżystego krążka międzykręgowego. Może to prowadzić do ucisku struktur kanału kręgowego, głównie korzeni nerwów rdzeniowych. W bardziej zaawansowanych przypadkach, np. w zwężeniach kanału kręgowego, może dojść do ucisku na rdzeń kręgowy. Może również występować rwa kulszowa, czyli promieniowanie bólu od okolicy kręgosłupa lędźwiowego do jednej lub obu kończyn dolnych.

Dyskopatia częściej występuje u osób starszych, nieaktywnych fizycznie lub po urazach. Może być również konsekwencją przeciążeń mechanicznych, np. dźwigania ciężkich przedmiotów czy przewlekłego pozostawania w nieprawidłowej pozycji.

Złamania osteoporotyczne

Ryzyko rozwoju osteoporozy rośnie wraz z wiekiem, co jest związane ze zmniejszoną gęstością mineralną kości oraz osłabieniem ich mikroarchitektury. Do złamań osteoporotycznych może dojść nawet przy niewielkich urazach, takich jak upadek z niskiej wysokości (np. z łóżka, krzesła). Wymaga to również wykluczenia innych przyczyn złamania patologicznego, takich jak nowotwory przerzutowe do kości czy choroby metaboliczne.

Do głównych złamań osteoporotycznych, szczególnie częstych u kobiet po 50. roku życia i mężczyzn po 65. roku życia, należą:

  • złamania trzonów kręgowych (mogą powodować przewlekły ból lędźwiowy),
  • złamania bliższego końca kości udowej,
  • złamania bliższej części kości ramiennej,
  • złamania dystalnej części przedramienia.

Kamica nerkowa

Kamica nerkowa to obecność złogów w drogach moczowych, powstających na skutek nadmiernego wysycenia moczu substancjami litogennymi (np. szczawianami, wapniem, kwasem moczowym) i ich krystalizacji.

W przebiegu kamicy nerkowej może pojawić się kolka nerkowa – nagły, silny ból w okolicy lędźwiowej, często promieniujący do spojenia łonowego, zewnętrznych narządów płciowych oraz wewnętrznej powierzchni ud.

Wywiad

  • Jaki jest wiek i płeć pacjenta? – starszy wiek sprzyja występowaniu kamicy, dyskopatii i osteoporozy; kobiety po menopauzie mają wyższe ryzyko osteoporozy i złamań z nią związanych w niższym wieku niż mężczyźni.
  • Od kiedy pacjent odczuwa ból? – kolka nerkowa zwykle pojawia się nagle; ból korzeniowy i związany ze złamaniem osteoporotycznym mogą pojawić się nagle, ale mogą również przybierać charakter bólu przewlekłego.
  • Jaki charakter i nasilenie ma ból? 
  • Gdzie pacjent odczuwa ból? Czy ból promieniuje?
  • Czy przed wystąpieniem bólu pacjent doznał urazu? – należy wykluczyć stany ostre i złamania pourazowe.
  • Czy ból po raz pierwszy wystąpił podczas podnoszenia ciężkiego przedmiotu lub wysiłku? – podejrzenie dyskopatii.
  • Czy wystąpił upadek z wysokości własnego ciała/z łóżka? – podejrzenie złamania osteoporotycznego.
  • Czy występują inne objawy?  
    • nudności, wymioty, częste parcie na mocz, oddawanie małych porcji moczu, omdlenie (w przypadku silnego bólu) – podejrzenie kamicy nerkowej;
    • osłabienie czucia, drętwienie, mrowienie, niedowład kończyny – może występować wraz z bólami korzeniowymi lub złamaniem osteoporotycznym (wskazana konsultacja neurologiczna/neurochirurgiczna);
    • zaburzenia funkcji zwieraczy (nietrzymanie lub zatrzymanie moczu i/lub stolca) – objawy świadczące o nacisku lub uszkodzeniu nerwów – konieczna interwencja neurochirurgiczna; zatrzymanie moczu, osłabienie czucia okolicy pośladków i krocza, osłabienie siły mięśniowej kończyn dolnych – mogą świadczyć o zespole ogona końskiego;
    • gorączka, obecne lub niedawne objawy infekcji skóry lub układu moczowego – mogą sugerować zakażenie; dolegliwości bólowe kręgosłupa mogą towarzyszyć zarówno procesowi zapalnemu na tle infekcyjnym jak i obecności ropnia w kanale kręgowym. 
  • U kobiet – kiedy wystąpiła ostatnia miesiączka? – kobiety w wieku pomenopauzalnym są bardziej narażone na osteoporozę, wcześniejsza menopauza zwiększa ryzyko złamań.
  • Jaki zawód pacjent wykonuje/wykonywał? – siedzący tryb życia sprzyja chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa; z kolei ciężka praca fizyczna, podnoszenie – mogło dojść do nagłej przepukliny krążka i dyskopatii.
  • Czy pojawiły się zmiany w moczu? – krwiomocz występuje często w kolce nerkowej.
  • Czy pacjent oddaje tyle samo moczu co wcześniej? – wskutek zablokowania przepływu moczu przez złóg może dojść do skąpomoczu lub bezmoczu.
  • Czy w przeszłości u pacjenta pojawiały się podobne objawy? Czy miał stwierdzoną kamicę? – kamica nerkowa często nawraca.
  • Czy u pacjenta występują częste zakażenia układu moczowego? Czy był pobierany mocz na posiew? – bakterie wytwarzające urykazę sprzyjają kamicy nerkowej (Proteus ssp., Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae).
  • Czy pacjent ostatnio przyjmował antybiotyki? – antybiotyki o szerokim spektrum mogą sprzyjać wzrostowi absorpcji szczawianów z jelita i powodować kamicę nerkową.
  • Jak dużo płynów pacjent wypija? – odwodnienie sprzyja krystalizacji i tworzeniu się kamieni nerkowych.
  • Jaki pacjent ma sposób odżywiania? – dieta wysokobiałkowa sprzyja większemu wchłanianiu wapnia oraz prowadzi do wzrostu stężenia kwasu moczowego (kamica moczanowa); produkty bogate w szczawiany (szpinak, rabarbar, orzechy, koncentrat pomidorowy, czekolada, kakao i mocna herbata) sprzyjają kamicy wapniowej; nieprawidłowo zbilansowana dieta (anoreksja, niskie spożycie witaminy D3, spożywanie alkoholu) sprzyja występowaniu złamań osteoporotycznych.
  • Jakie leki i suplementy pacjent przyjmuje?  
  • Czy pacjent ma inne choroby współistniejące?
  • Czy pacjent choruje na choroby jelit? Przebył operacje brzuszne (np. operacje bariatryczne lub resekcje jelit)? – zaburzenia wchłaniania, zwiększona przepuszczalność jelit dla szczawianów w NChZJ, przewlekła biegunka powoduje utratę zasad i kwasicę, co sprzyja zarówno kamicy nerkowej, jak i osteoporozie.

Ocena kliniczna pacjenta

Obowiązuje ogólne badanie internistyczne, jednak wywiad powinien wskazać, które układy należy zbadać ze szczególną uważnością.

  • Ocena stanu ogólnego: 
    • pacjent w złym stanie ogólnym i dużymi dolegliwościami bólowymi – podejrzenie kamicy nerkowej (i zablokowania odpływu moczu);
    • pacjent z ograniczonym zakresem ruchu lub z trudnościami w poruszaniu się – podejrzenie złamania osteoporotycznego lub dyskopatii.
  • Pomiar wzrostu:
    • ubytek >4 cm może sugerować złamanie kręgosłupa piersiowego lub lędźwiowego.
  • Badanie jamy brzusznej:
  • Badanie objawu Lasegue’a (niemożności podniesienia wyprostowanej kończyny dolnej w pozycji leżącej) lub skrzyżowanego objaw Lasegue’a (uniesienie zdrowej kończyny dolnej objawia się bólem typu rwy kulszowej w chorej kończynie dolnej):
    • objaw uznaje się za dodatni, jeśli ból występuje nagle przy kącie zgięcia <30° w biodrze, jest ostry, kłujący i promieniuje przez całą kończynę dolną – charakterystyczne dla rwy kulszowej.
  • Ocena zakresu ruchomości w stawach biodrowych (w zależności od wieku).

Uwaga! Czerwona flaga!

Ostry ból okolicy lędźwiowej, któremu towarzyszy:

  • skąpomocz lub bezmocz – podejrzenie kamicy nerkowej z zablokowaniem odpływu moczu; postępowanie: koniecznie skierować pacjenta do szpitala do oddziału urologicznego w celu przywrócenia odpływu moczu;
  • omdlenie lub nasilone wymioty związane z kamicą nerkową – konieczna hospitalizacja; postępowanie: skierowanie pacjenta do oddziału chorób wewnętrznych;
  • zaburzenia funkcji zwieraczy (nietrzymanie lub zatrzymanie moczu i/lub stolca) lub niedowład – świadczą o kompresji lub uszkodzeniu nerwów; postępowanie: pilne skierowanie do oddziału neurochirurgii;
  • osłabienie czucia, drętwienie, mrowienie, niedowład kończyny – może występować wraz z bólami korzeniowymi lub złamaniem osteoporotycznym; postępowanie: wskazana pilna konsultacja neurologiczna/neurochirurgiczna lub ortopedyczna;
  • niezamierzona utrata masy ciała, podejrzenie złamania kompresyjnego – może świadczyć o występowaniu choroby nowotworowej z przerzutami do kręgów; postępowanie: pilna diagnostyka celem wykluczenia nowotworu, wystawienie karty DiLO; 
  • przewlekła sterydoterapia, wiek powyżej 70 lat, uraz lub osteoporoza w wywiadzie – złamanie kompresyjne kręgosłupa bardziej prawdopodobne; postępowanie: pilna diagnostyka obrazowa.

Postępowanie diagnostyczne

  • Badanie ogólne moczu – w przypadku podejrzenia kamicy nerkowej: 
  • Badania laboratoryjne – można zaobserwować leukocytozę w przypadku kamicy nerkowej, natomiast podwyższenie stężenia CRP oraz wzrost OB sugerują zakażenie układu moczowego. Dobór badań zależy od podejrzewanej przyczyny objawów. 
  • USG jamy brzusznej w tym nerek, moczowodów, pęcherza – możliwe uwidocznienie złogów powodujących objawy kolki nerkowej.
  • RTG kręgosłupa L/S w projekcji bocznej i AP – zalecane w przypadku podejrzenia złamania, infekcji lub nowotworu.
  • Kalkulator FRAX – określenie ryzyka złamania w perspektywie 10-letniego ryzyka złamań powyżej 50. roku życia:
    • wysokie ryzyko złamania (>14%) – wdrożenie leczenia,
    • pośrednie ryzyko złamania (8-14%) + konieczność wykonania DTX, jeśli BMD ≤–2,5 SD – leczenie,
    • niskie ryzyko złamania (<8%) – postępowanie zachowawcze.

Zalecenia

O postępowaniu w kamicy nerkowej możecie przeczytać w poradniku:

Poradnik
Poradnik
Kamica nerkowa

O postępowaniu w dyskopatii możecie przeczytać w poradniku:

Poradnik
Poradnik
Dyskopatia

O postępowaniu w osteoporozie możecie przeczytać w poradniku:

Poradnik
Poradnik
Osteoporoza

Przykładowa wizyta

Wywiad 

Pacjent, lat 37, zgłosił się z powodu dolegliwości bólowych zlokalizowanych w okolicy lędźwiowej lewej oraz podżebrowej lewej, utrzymujących się od kilku dni. Ból o charakterze tępym, bez jednoznacznego czynnika wyzwalającego, nie promieniuje, nie nasila się przy zmianie pozycji ciała, bez wyraźnych wahań dobowych. Pacjent zaprzecza występowaniu gorączki, dreszczy, zaburzeń mikcji (takich jak parcie naglące, częstomocz, ból przy oddawaniu moczu), jak również innych objawów towarzyszących (nudności, wymioty, biegunka, utrata masy ciała).

W wywiadzie brak danych o przebytych lub aktualnych chorobach przewlekłych, pacjent nie przyjmuje leków na stałe. Zaprzecza alergiom (pokarmowym, wziewnym, kontaktowym) oraz uczuleniom na leki. Brak obciążeń rodzinnych w kierunku chorób nerek, układu moczowego, metabolicznych czy autoimmunologicznych.

Badanie przedmiotowe

Stan ogólny dobry. Pacjent w zachowanym kontakcie słowno-logicznym. Temperatura 36,6 °C. Skóra czysta, bez wykwitów, prawidłowo ucieplona. Gardło bladoróżowe, migdałki bez nalotów, śluzówki różowe. Węzły chłonne niewyczuwalne palpacyjnie. Osłuchowo nad oboma polami płucnymi słychać prawidłowy szmer pęcherzykowy. Opukowo bez zmian. Tony serca czyste, HR 90/min. BP 130/70 mmHg. Brzuch miękki, niebolesny w czasie badania palpacyjnego, bez oporów patologicznych, perystaltyka słyszalna prawidłowo. Brak objawów otrzewnowych. Objaw Goldflama, po stronie lewej niejednoznaczny. Bez obrzęków obwodowych. Neurologicznie bez zmian. Zakres ruchów biernych i czynnych kończyn adekwatny do wieku.

Zalecenia i leczenie

Skierowanie na badania: morfologia krwi obwodowej z rozmazem, CRP, AST, ALT, amylaza oraz badanie ogólne moczu. Skierowanie na badanie USG jamy brzusznej. 

Poinformowano pacjenta, że w przypadku pogorszenia stanu zdrowia lub nieustępowania objawów konieczna jest pilna konsultacja lekarska. 

Zalecono nawadnianie, odpoczynek, leki rozkurczowe np. drotaweryna lub metamizol. Wystawiono e-ZLA. Wizyta kontrolna z wynikami badań.

Wizyta kontrolna

Wywiad

Teleporada. Omówienie wyników badań – w badaniu ogólnym moczu pojedyncze erytrocyty w polu widzenia, dość liczne kryształy szczawianu wapnia i moczanów, poza tym bez istotnych nieprawidłowości. W USG jamy brzusznej – (...) w rzucie kielicha środkowego nerki widoczny złóg o średnicy 3,8 mm, poza tym bez zmian. Pacjent zgłasza ustąpienie dolegliwości. 

Obraz kliniczny oraz wyniki badań przemawiają za rozpoznaniem kamicy nerkowej. Brak cech zakażenia układu moczowego oraz ustąpienie objawów bólowych wspierają rozpoznanie niepowikłanej kolki nerkowej. Nie ma obecnie wskazań do interwencji urologicznej. Zaleca się kontynuację obserwacji w warunkach ambulatoryjnych.

Pacjent został pouczony o konieczności utrzymywania odpowiedniego nawodnienia (minimum 2–2,5 litra płynów dziennie).

Kody ICD-10

Referencje

  1. Expert Panel on Neurological Imaging, Hutchins, T. A., Peckham, M., Shah, L. M., Parsons, M. S., Agarwal, V., Boulter, D. J., Burns, J., Cassidy, R. C., Davis, M. A., Holly, L. T., Hunt, C. H., Khan, M. A., Moritani, T., Ortiz, A. O., O'Toole, J. E., Powers, W. J., Promes, S. B., Reitman, C., Shah, V. N., … Corey, A. S. (2021). ACR Appropriateness Criteria® Low Back Pain: 2021 Update. Journal of the American College of Radiology : JACR, 18(11S), S361–S379. https://doi.org/10.1016/j.jacr.2021.08.002 
  2. Casser, H. R., Seddigh, S., & Rauschmann, M. (2016). Acute Lumbar Back Pain. Deutsches Arzteblatt international, 113(13), 223–234. https://doi.org/10.3238/arztebl.2016.0223 
  3. Gajewski, P. (2025). Interna Szczeklika 2025/2026 – mały podręcznik. Medycyna Praktyczna.
  4. Kopka, M. (2019). Bóle w dolnym odcinku kręgosłupa – przegląd literatury. BÓL, 20(3), 51-59. https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.7395 
  5. Stern, S. D. C., Cifu, A. S., & Altkorn, D. (2023). Diagnostyka różnicowa oparta na EBM. Medycyna Praktyczna.


Najczęściej czytane: Objawy

Kalkulatory związane z poradnikiem:

Zaloguj się

Zapomniałaś/eś hasła?

lub
Logujesz się na komputerze służbowym?
Nie masz konta? Zarejestruj się
Ten serwis jest chroniony przez reCAPTCHA oraz Google (Polityka prywatności oraz Regulamin reCAPTCHA).