CRP – przydatny marker zapalenia czy źródło diagnostycznych pułapek?

Białko C-reaktywne (CRP, C-reactive protein) jest jednym z najczęściej stosowanych markerów zapalnych w praktyce klinicznej. Jednak pomimo swojego szerokiego zastosowania, CRP nie jest wskaźnikiem swoistym, a jego nadinterpretacja może prowadzić do błędów diagnostycznych i terapeutycznych. Dla lekarza POZ kluczowe jest zrozumienie zarówno zalet, jak i ograniczeń tego parametru, szczególnie w kontekście różnicowania infekcji wirusowych i bakteryjnych. Spójrzmy więc krytycznie na rolę CRP jako narzędzia diagnostycznego w codziennej praktyce.

Rola CRP w procesach zapalnych

CRP jest syntetyzowane w wątrobie pod wpływem interleukiny 6 (IL-6) i innych cytokin prozapalnych. Jako że jest typowym białkiem ostrej fazy, jego stężenie może wzrastać nawet 1000-krotnie w ciągu 24–48 godzin od początku stanu zapalnego. Jego podstawowa funkcja polega na opsonizacji patogenów oraz aktywacji dopełniacza. Wartości referencyjne CRP w surowicy wynoszą zazwyczaj <5 mg/l.

Ważne jest zrozumienie, że stężenie CRP nie wzrasta natychmiast – przy bardzo wczesnych objawach infekcji może pozostawać jeszcze w normie.

Zastosowania CRP

CRP jest łatwym do oznaczenia markerem. Znajduje zastosowanie w diagnostyce infekcji, monitorowaniu przebiegu chorób zapalnych (np. jako element skali DAS – Disease Activity Score – czy kryteriów remisji RZS wg ACR/EULAR), a nawet ocenie powikłań pooperacyjnych. O ile skale czy kryteria zawierają konkretne punkty odcięcia, o tyle poleganie na CRP w diagnostyce przebiegu i występowania infekcji lub stanów zapalnych może być mylące. W praktyce lekarza POZ najczęstsze zastosowania CRP to właśnie różnicowanie infekcji, a także monitorowanie odpowiedzi na leczenie.

Ograniczenia interpretacji CRP

Po pierwsze należy mieć na uwadze, że CRP nie jest markerem swoistym ani dla etiologii zakażenia, ani dla jego lokalizacji. Stężenie tego białka może być podwyższone w przypadku nowotworów, urazów, stanów pooperacyjnych czy przewlekłych chorób zapalnych. Interpretacja poziomu CRP w oderwaniu od obrazu klinicznego jest błędem. 

W codziennej pracy lekarza POZ istotne jest uwzględnienie objawów towarzyszących, takich jak gorączka, tachykardia, duszność czy ból, a CRP należy traktować jako pomocnicze narzędzie, a nie decydujący wyznacznik dalszego postępowania.

Drugą ważną kwestią jest zrozumienie, że wzrost CRP nie zawsze jest związany z patologią. Starszy wiek, palenie papierosów czy otyłość również powodują podwyższenie poziomu białka C-reaktywnego. Co więcej, w niektórych chorobach, np. toczniu rumieniowatym układowym, mimo zapalnego podłoża choroby CRP może pozostawać w granicach normy. To pokazuje, że nie można interpretować wartości CRP bez oceny innych cech pacjenta.

Jak interpretować wartości CRP?

Trudno jest wskazać, jaka wartość CRP powinna skłonić do dalszej diagnostyki. Niemniej przyjmuje się, że wartości >500 mg/l są związane z zakażeniami bakteriami Gram-ujemnymi oraz występują po rozległych operacjach i urazach. Pasożyty i bakterie Gram-dodatnie typowo wywołują wzrost do ok. 100 mg/l, z kolei wirusy – zazwyczaj do 50 mg/l. Nie bez znaczenia jest ocena spadku bądź narastania wartości CRP, odzwierciedlająca dynamikę procesu zapalnego. Jak zawsze trzeba jednak pamiętać, że leczymy pacjenta, a nie jego wyniki, a książkowe ramy wartości CRP nie powinny być traktowane jak wyrocznia. 

Leukocytoza i prokalcytonina

Interpretacja CRP zyskuje na wartości, gdy jest połączona z analizą innych parametrów, przede wszystkim leukocytozą oraz prokalcytoniną (PCT).

• Leukocytoza może wskazywać na zakażenie bakteryjne, szczególnie gdy towarzyszy jej wysokie CRP.
• Prokalcytonina, jako marker bardziej swoisty dla zakażeń bakteryjnych (szczególnie ciężkich, ogólnoustrojowych), może pomóc w podjęciu decyzji o rozpoczęciu lub zaniechaniu antybiotykoterapii.

Podsumowanie

CRP pozostaje jednym z najważniejszych narzędzi diagnostycznych, jednak jego interpretacja wymaga uwzględnienia kontekstu klinicznego, chorób współistniejących i innych czynników. Nadinterpretacja pojedynczych wyników może prowadzić do błędnych decyzji terapeutycznych. CRP powinno być wykorzystywane jako jedno z narzędzi wspomagających proces diagnostyczny, a nie jako jego podstawowy element.