Dyżury towarzyszące – aspekty organizacyjne i finansowe

Lekarz w ramach szkolenia specjalizacyjnego jest zobowiązany do pełnienia dyżurów medycznych w wymiarze 10 godzin 5 min tygodniowo. Z pewnością większość młodych medyków na początku swojej kariery nie jest gotowa na samodzielne pełnienie opieki nad pacjentami całego oddziału w godzinach nocnych. Jak zatem można realizować obowiązek dyżurowy od początku rezydentury? 

Rozwiązaniem są dyżury towarzyszące, czyli dyżury medyczne pod bezpośrednim nadzorem lekarza posiadającego tytuł specjalisty (lub II stopień specjalizacji) lub innego lekarza, który może dyżurować samodzielnie.

Kto jest lekarzem uprawnionym do samodzielnych dyżurów medycznych?

Samodzielne dyżury medyczne można pełnić po uzyskaniu zgody kierownika specjalizacji. Decyzja ta powinna być podjęta w porozumieniu z kierownikiem jednostki, która odpowiedzialna jest za prowadzenie szkolenia oraz odpowiednio odnotowana w SMK. 

Nikt z pewnością nie chciałby jednak, aby kierownik specjalizacji narzucił mu konieczność samodzielnego dyżurowania zaraz na początku rezydentury. Przez rok od rozpoczęcia szkolenia specjalizacyjnego można nie wyrazić zgody na samodzielne dyżurowanie, a jeśli program specjalizacji przewiduje taką możliwość, można zrezygnować z samodzielnego dyżurowania nawet na dłuższy okres czasu. 

Należy jednak pamiętać, że decyzja ta wyłącza również możliwość samodzielnego dyżurowania w jednostkach leczniczych innych niż miejsce odbywania szkolenia specjalizacyjnego, także na umowie cywilnoprawnej. Zakaz ten nie obejmuje dyżurów w ramach nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej.  

W jakich ramach czasowych i kiedy można odbywać dyżury towarzyszące? 

Przepisy określają jedynie czas dyżurów przeznaczony na jeden tydzień szkolenia specjalizacyjnego – wynosi on 10 godzin i 5 min. Najczęściej dyżury te odbywa się dwa razy w tygodniu (5 godzin + 5 godzin 5 min) lub raz w tygodniu (10 godzin 5 min). 

Przy ustalaniu grafiku dyżurów, należy pamiętać o dwóch zasadach wynikających z Kodeksu Pracy i Ustawy o działalności leczniczej:

• pracownik musi mieć zapewniony 11-godzinny odpoczynek w każdej dobie pracy, który powinien być udzielony bezpośrednio po zakończeniu pełnienia dyżuru medycznego;
• w każdym tygodniu pracownikowi przysługuje prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku. 

Z powyższych regulacji wynika, że 5-godzinny dyżur można pełnić dwa razy w tygodniu w dowolny dzień pięciodniowego tygodnia pracy, a dyżur 10-godzinny należy odbyć w piątek, tak aby zachować określony czas nieprzerwanego tygodniowego odpoczynku. 

Dlaczego rezydenci dyżurują w weekendy, a dyżury często trwają dłużej? 

Wszystko to za sprawą klauzuli opt-out, która wyraża zgodę pracownika na pracę w wymiarze większym niż 48 h tygodniowo. Umowa ta daje szerokie możliwości dyżurowania poza ramami określonymi programem szkolenia specjalizacyjnego. Oczywiście musi zostać zachowany odpowiedni czas odpoczynku po dyżurze. Ta kwestia została poruszona w artykule “Zejścia z dyżuru na umowie o pracę – prawo a rzeczywistość’’

Kto i ile za to zapłaci?

Zgodnie z Kodeksem Pracy, za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:

• 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy lub w niedzielę i święta; 
• 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu (np. w sobotę w godzinach innych niż nocne).

Koszt, który pokrywany jest z budżetu państwa, obejmuje dyżury określone przez program szkolenia specjalizacyjnego. Różnicę pomiędzy całkowitym kosztem pełnienia dyżurów medycznych a kosztem refundowanym pokrywa podmiot leczniczy, w którym lekarz odbył dyżur medyczny.

Dyżury a staż zewnętrzny 

Część szkolenia specjalizacyjnego odbywa się w ramach staży zewnętrznych. Lekarz ma prawo, w porozumieniu z kierownikiem specjalizacji, zdecydować, czy dyżury w trakcie trwania stażu kierunkowego będzie pełnił w jednostce realizującej tę część szkolenia, czy w swojej jednostce macierzystej. Dyżury medyczne pełnione w jednostce stażowej są dyżurami towarzyszącymi.