Zasady wystawiania recept na środki odurzające i leki psychotropowe

Reguły obowiązujące lekarzy dotyczące przepisywania środków odurzających i leków psychotropowych mają na celu ograniczenie nadużywania tych substancji przez pacjentów. O czym należy pamiętać przed przepisaniem tych substancji leczniczych? 

Recepta na środki odurzające i leki psychotropowe – o czym pamiętać przed wystawieniem?

Należy zwrócić uwagę na formę wystawianej recepty – środki odurzające i leki psychotropowe mogą zostać przepisane jedynie za pomocą e-recepty. Recepta papierowa nie zostanie zrealizowana przez farmaceutę.

Obowiązkiem lekarza wystawiającego receptę na te leki jest zbadanie pacjenta (badanie może zostać przeprowadzone również za pomocą teleporady). Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której ostatnie badanie, związane z wystawieniem recepty na takie leki, było wykonane mniej niż 3 miesiące wcześniej. W takim przypadku w ramach kontynuacji leczenia lekarz może wystawić receptę bez badania. 

Jednakże w obliczu niepokojącego wzrostu tendencji do nadużywania środków psychotropowych i odurzających, wprowadzono obowiązek osobistego zbadania pacjenta przed wypisaniem recepty na:

• fentanyl,
• morfinę,
• oksykodon (również pod nazwą eukodal),
• ziele konopi innych niż włókniste oraz wyciągi, nalewki farmaceutyczne, a także wszystkie inne wyciągi z konopi innych niż włókniste,
• żywicę konopi.

Powyższe zasady oznaczają w praktyce to, że lekarz nie może przepisać żadnej z powyżej wymienionych substancji w czasie teleporady. Celem takiej zmiany miało być celu ograniczenie wystawiania recept na środki psychotropowe i odurzające bez badania pacjenta poprzez tzw. receptomaty, o których w ostatnim czasie jest głośno w przestrzeni publicznej. Do ożywienia debaty przyczyniło się zatrzymanie 28-letniej lekarki ze Słubic, której postawiono zarzuty poświadczenia nieprawdy przy wystawianiu recepty na leki opioidowe. Takie działanie jest niezgodne z prawem i stanowi ryzyko utraty PWZ. 

Uwaga!

Wyjątkowo recepta na wyżej wymienione środki może być wystawiona w przypadku przedłużania leczenia pacjenta przez lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej, w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Wówczas przed wystawieniem recepty, lekarz będzie musiał zweryfikować, że ilość i rodzaj danego produktu leczniczego wystawionego i zrealizowanego receptach nie jest wystarczająca do dalszego prowadzenia farmakoterapii.

Należy pamiętać o konieczności podania dodatkowych informacji na recepcie. Oprócz danych wymaganych dla wszystkich recept należy podać sumaryczną ilość środka odurzającego lub substancji psychotropowej albo ilość środka odurzającego, lub substancji psychotropowej wyrażoną za pomocą ilości jednostek dawkowania oraz wielkości dawki.

Zgodnie z zasadami obowiązuje ograniczenie – na jednej recepcie można przepisać tylko jeden preparat zawierający środki odurzające lub substancje psychotropowe. Nie można jednocześnie przepisywać innych produktów leczniczych na tej samej recepcie. 

Kolejny limit dotyczy ilości leku, którą można jednorazowo przepisać – zasada ta dotyczy środków odurzających grupy I-N oraz substancji psychotropowych grupy II-P (listę substancji w poszczególnych grupach można znaleźć w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych). Receptę można wystawić na maksymalnie 90 dni stosowania lub 3 recepty na następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 90 dni stosowania.

Udostępnianie historii recept

Przed przepisaniem środków odurzających i leków psychotropowych lekarz ma obowiązek sprawdzić wszystkie recepty wystawione w przeszłości z uwzględnieniem dawek leków. W warunkach Podstawowej Opieki Zdrowotnej można to zweryfikować w historii leczenia pacjenta. 

W poradniach specjalistycznych lekarz ma dostęp jedynie do e-recept, które sam wystawił w przeszłości. W związku z tym dane te może uzyskać od pacjenta, który powinien udostępnić swoją historię recept. Możliwe jest to za pomocą Internetowego Konta Pacjenta (IKP), aplikacji na telefon mojeIKP lub kodu otrzymanego SMS-em na telefon. 

Funkcję udostępniania recept za pomocą Internetowego Konta Pacjenta i aplikacji mojeIKP można znaleźć w zakładce “Uprawnienia”. Konieczne jest podanie przez pacjenta numeru PWZ lekarza.

W odmienny sposób przebiega upoważnienie przez SMS – należy najpierw ustalić z pacjentem zakres upoważnienia, a następnie poprosić o dostęp w systemie gabinetowym. Pacjent otrzyma kod w SMS, który wprowadza się w systemie. Rezultatem jest 24-godzinny wgląd w historię recept.

Jeśli pacjent otrzymujący receptę na środki odurzające i leki psychotropowe jest nieletni, rodzic może udostępnić historię recept za pomocą IKP dziecka. 

Jak każdy element wizyty lekarskiej, należy odnotować w dokumentacji przebieg weryfikacji historii leczenia.

Wyjątki od reguły, czyli kiedy wystawienie recepty może odbyć się bez wglądu do historii recept? 

Jak w przypadku każdej reguły istnieją wyjątki, w których można przepisać pacjentowi środki odurzające i psychotropowe bez zgody na wgląd w jego historię leczenia. Jest to sytuacja zagrożenia życia, kiedy pracownicy medyczni nie muszą mieć takiego pozwolenia. 

Kolejne odstępstwo dotyczy pacjentów, którzy nie posiadają IKP. W takim przypadku można wystawić receptę na środki psychotropowe i odurzające po szczegółowym wywiadzie na temat leków, które zażywa pacjent. 

Podsumowanie

Wystawienie recepty na środki odurzające i leki psychotropowe wymaga znajomości kilku zasad. Należy przede wszystkim pamiętać o zbadaniu pacjenta i sprawdzeniu historii leczenia, co ma na celu zapobieganie nadmiernemu spożyciu tych substancji leczniczych.