Transport medyczny nadzorowany przez lekarza – co mówią przepisy?

Zgodnie z ustawową definicją, transport sanitarny to przewóz osób albo materiałów biologicznych i materiałów wykorzystywanych do udzielania świadczeń zdrowotnych, wymagających specjalnych warunków transportu [1]. Wpisuje się w nią zarówno transport sanitarny podstawowej opieki zdrowotnej, jak i transport medyczny międzyszpitalny, wykonywany w ramach świadczeń gwarantowanych. 

Transport sanitarny POZ

W warunkach podstawowej opieki zdrowotnej, pacjentom przysługuje bezpłatny transport sanitarny w celu kontynuacji leczenia, podjęcia natychmiastowego leczenia w innej placówce, lub w sytuacji, gdy u pacjenta stwierdzono dysfunkcję układu ruchu uniemożliwiającą przemieszczanie się środkami transportu publicznego, a transport jest konieczny w celu odbycia leczenia. Chory, na podstawie zlecenia wystawionego przez lekarza POZ, ma także prawo do darmowego transportu na pierwszą wizytę w poradni specjalistycznej. W razie potrzeby, po spełnieniu odpowiednich warunków formalnych, pacjentom zagwarantowano również darmowy transport do miejsca zamieszkania po hospitalizacji oraz transport długodystansowy na łączną odległość powyżej 120 km. 

W warunkach POZ transport współfinansowany w 40% przez pacjenta jest wykorzystywany, gdy jest on zdolny do korzystania ze środków transportu publicznego z pomocą drugiej osoby lub wymaga specjalnie dostosowanych środków transportu oraz występują u niego określone jednostki chorobowe doprecyzowane w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej [2, 3]. Przeważnie transport sanitarny w warunkach POZ nie wymaga obecności lekarza, a stany nagłe powinny być przetransportowane do szpitala ambulansem systemu ratownictwa. 

Transport medyczny międzyszpitalny

Ten typ transportu sanitarnego jest świadczeniem gwarantowanym, dostępnym całodobowo między placówkami leczenia szpitalnego. Uczestniczą w nim zespoły utworzone przy pogotowiu ratunkowym. Do skorzystania z transportu medycznego mogą zostać zakwalifikowani pacjenci:

• z niewydolnością oddechową wymagającą sztucznej wentylacji płuc;
• z niewydolnością układu krążenia;
• wymagający interwencji chirurgicznej oraz po zabiegach chirurgicznych;
• cierpiący na inne schorzenia (np. drgawki, inne zaburzenia neurologiczne) [3].

Celem transportu medycznego jest zapewnienie choremu ciągłości leczenia w innej placówce lub umożliwienie przeprowadzenia pilnego zabiegu chirurgicznego. 

Zespół transportu medycznego oraz wyposażenie ambulansu

Zgodnie z regulacjami prawnymi, w skład zespołu transportu medycznego wchodzą minimum dwie osoby uprawnione do wykonywania czynności medycznych, w tym pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny. W razie konieczności wynikającej ze stanu zdrowia pacjenta, lekarz może zastąpić pielęgniarkę lub ratownika albo być trzecią osobą tworzącą zespół transportujący. Poza tym, jeśli nikt z podstawowego personelu nie posiada uprawnień do kierowania pojazdami uprzywilejowanymi, szpital realizujący transport musi zapewnić odpowiednio przeszkolonego kierowcę. Należy zaznaczyć, że zapewnienie adekwatnej obsady w zespole transportu medycznego leży po stronie szpitala zlecającego transport.

Ambulans transportowy musi być wyposażony w:

• defibrylator z możliwością monitorowania, pulsoksymetrii, kardiowersji i stymulacji zewnętrznej;
• kardiomonitor; 
• pulsoksymetr; 
• urządzenie do nieinwazyjnego pomiaru ciśnienia krwi;
• urządzenie do pomiaru temperatury ciała; 
• zestaw do intubacji i wentylacji – worek samorozprężalny; 
• pompę infuzyjną; 
• respirator transportowy; 
• ssak przenośny [4].

Przygotowanie do transportu pacjenta – formalności i sprzęt

Zlecając transport sanitarny lub medyczny, należy wystawić odpowiednie skierowanie. W dokumencie powinny znaleźć się dane osobowe pacjenta, rozpoznanie wraz z kodem ICD-10, a często także miejsce rozpoczęcia transportu oraz miejsce docelowe. 

W przypadku transportu międzyszpitalnego, konieczne jest ustalenie terminu przyjęcia pacjenta na oddział docelowy. W skierowaniu na transport medyczny warto uwzględnić numer kontaktowy do oddziału docelowego lub lekarza decydującego o przyjęciu pacjenta. Ponadto, należy dołączyć wszelką niezbędną dokumentację przebiegu choroby, typowo będzie to wypis z pierwotnego oddziału szpitalnego [5].

Przed przystąpieniem do transportu konieczna jest weryfikacja sprawności wyposażenia ambulansu pod względem kompletności sprzętu oraz poprawności jego działania. Należy sprawdzić nastawy alarmów na urządzeniach monitorujących, funkcjonowanie źródła tlenu i jego zapas oraz zaopatrzenie apteczki ambulansu. 

Trzeba zdawać sobie sprawę z ograniczeń związanych ze zmniejszonymi zasobami oraz zredukowaną liczbą personelu zajmującego się pacjentem w transporcie. Kluczowe jest określenie bilansu ryzyka związanego z transportem i zaplanowanie działań, jakie należy podjąć przed przetransportowaniem pacjenta, w celu ustabilizowania parametrów życiowych oraz zoptymalizowania opieki świadczonej w środku transportu. Takie usystematyzowane podejście pozwoli znacznie zwiększyć bezpieczeństwo transportu i jest szczególnie ważne w razie przewożenia pacjentów, których stan zdrowia szybko się pogarsza.