Czy e-recepty są ważne za granicą?

E-recepty pojawiły się w polskim systemie ochrony zdrowia kilka lat temu, praktycznie zastępując ich poprzednią, papierową formę. Jedną z ich zalet, a zarazem odpowiedzią na pytanie zadane w tytule, jest fakt, iż są one akceptowane w niektórych krajach Unii Europejskiej (UE). Co warto wiedzieć na ten temat?

W których krajach można zrealizować e-receptę?

Na ten moment (czerwiec 2024 r.) e-recepty wystawione w Polsce można zrealizować w 9 krajach UE: 

• Estonii,
• Finlandii,
• Czechach,
• Chorwacji,
• Portugalii,
• Grecji,
• Hiszpanii (dotyczy aptek z Madrytu, Wysp Kanaryjskich, Kraju Basków, Katalonii, Estremadury, Aragonii, Kastylii i León, Andaluzji, Wspólnoty Walencji oraz Kantabrii),
• Łotwie,
• Litwie [1].

Docelowo rozwiązanie to ma być dostępne również w innych państwach członkowskich – powyższa lista będzie się więc stopniowo wydłużać [2]. Warto również pamiętać, że we wszystkich krajach UE istnieje możliwość realizacji transgranicznych recept papierowych [3].

Zasady wystawiania i realizacji e-recept za granicą

Dobrą wiadomością dla medyków jest to, że wystawienie e-recepty, która ma być zrealizowana w innym kraju, nie wymaga dodatkowych czynności. E-recepta zyskuje status transgranicznej, dopiero gdy zostanie wykorzystana w aptece znajdującej się poza granicami Polski [2]. Warto jednak pamiętać o kilku zasadach, które mogą przydać się w podróży nam, naszej rodzinie czy pacjentom.

Po pierwsze, nie wszystkie recepty mogą zostać zrealizowane za granicą. Do wyjątków, określonych w przepisach, należą te wystawione na:

• leki psychotropowe, odurzające;
• leki recepturowe;
• produkty lecznicze o kategorii dostępności "Rpz" (wydawane z przepisu lekarza do zastrzeżonego stosowania);
• środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne [1].

Po drugie, aby móc zrealizować e-receptę w innym kraju, pacjent musi mieć ukończone 18 lat – małoletnim można wystawić receptę transgraniczną jedynie w formie papierowej [2]. Chory koniecznie musi zaznaczyć na Indywidualnym Koncie Pacjenta zgodę na obsługę e-recept transgranicznych [1]. Umożliwia to wybranej aptece pobranie danych dotyczących zaleconych leków, a także odesłanie informacji o ich wydaniu. W procesie tym niezbędne jest również okazanie dokumentu tożsamości ze zdjęciem oraz potwierdzenie zapoznania się z informacją o przetwarzaniu danych osobowych, którą powinien udostępnić farmaceuta [2, 4]. 

Pacjentom należy przypomnieć, że nie wszystkie substancje czynne są dostępne w każdym kraju, a leki mogą różnić się nazwami handlowymi. Niestety, nie istnieje na ten moment baza, w której można by sprawdzić listę dostępnych preparatów w danym państwie. Warto wiedzieć, że w kwestii czasu realizacji recept oraz zasad dotyczących substytucji generycznej wiążące są przepisy obowiązujące w kraju, w którym znajduje się wybrana apteka [3]. Należy także pamiętać, że nie ma możliwości częściowej realizacji e-recepty [2]. 

Przepisać można zarówno leki nierefundowane, jak i refundowane, ale wszystkie wykupywane są pełnopłatnie. Można jednak zgłosić się do Narodowego Funduszu Zdrowia z wnioskiem o zwrot refundacji – “Wniosek o zwrot kosztów świadczeń opieki zdrowotnej udzielonych na terytorium innego niż Rzeczpospolita Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego – na podstawie art. 42b ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych”. Przykładowy dokument można znaleźć tutaj. 

Co może pójść nie tak?

Pionierami we wdrażaniu e-recept transgranicznych byli Finowie i Estończycy. W 2023 roku opublikowali oni wyniki badania ankietowego, w którym pytali farmaceutów o ich dotychczasowe doświadczenia z tym systemem – uwzględniono 238 odpowiedzi zebranych w 2020 i 2021 r. Zidentyfikowano kilka potencjalnych trudności, między innymi:

• brak dostępności danej substancji czynnej w kraju, w którym realizowana była e-recepta, 
• różnice między zaleconą a dostępną na rynku wielkością opakowania, 
• niejasno lub nieprawidłowo opisane instrukcje dotyczące dawkowania. 

Generalnie jednak farmaceuci oceniali wdrożone rozwiązanie pozytywnie. Według nich, mimo potrzeby dopracowania technologii i wytycznych, system ten poprawia dostępność leków dla pacjentów [4].