Leki recepturowe – czy to przeżytek?

Od 2020 roku wszystkie recepty wystawiane są w postaci elektronicznej, co stanowi duże ułatwienie zarówno dla lekarzy, jak i pacjentów. System podpowiada nazwy leków, dawki, a także refundację, dzięki czemu zminimalizowane są szanse na pomyłkę. Leki recepturowe również przepisywane są w formie elektronicznej, jednak w tym przypadku należy pamiętać o zasadach wystawiania tego typu recept i prawidłowej formie zapisu. Należy również zwrócić uwagę, na ile zasadne jest przepisanie substancji leczniczej w formie leku recepturowego i czy dostępny jest gotowy preparat o podobnym składzie. 

Jak wygląda rynek leków recepturowych w Polsce?

W 2020 roku Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) opublikował raport z analizy rynku leków recepturowych w latach 2015-2019. Jego wyniki mogą być dość zaskakujące. Okazało się, w 2019 roku wartość refundacji leków recepturowych wyniosła 454 mln zł, czyli aż o 73% więcej niż w 2015 roku. Dla porównania, wartość refundacji leków ogółem wzrosła w tym samym okresie o 18%. Duży udział w tym zjawisku ma stale rosnąca cena surowców farmaceutycznych używanych do sporządzania leków recepturowych i wysoka marża aptek, która wynosi aż 25% wartości leku. 

Jakie leki recepturowe przepisywane są najczęściej?

Do najczęściej przepisywanych leków recepturowych należały preparaty do stosowania zewnętrznego – maści, kremy, żele. Według raportu opublikowanego przez NFZ [1] 57% leków recepturowych zostało przepisanych przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), a najczęstsze rozpoznania raportowane podczas wizyt, na których pacjenci otrzymywali ww. leki to:

1. Z76.0 Powtórne recepty,
2. L40 Łuszczyca,
3. L20 Atopowe zapalenie skóry,
4. L30 Inne zapalenie skóry,
5. L70 Trądzik pospolity.

Najdroższa recepta na lek recepturowy według NFZ dotyczyła maści o działaniu przeciwbólowym zawierającej ketoprofen – jej koszt wyniósł ponad 180 tys. zł za jedno opakowanie. Zgodnie z danymi podawanymi przez NFZ jest to koszt przekraczający koszt refundacji rocznej terapii przeciwnowotworowej [1, 3].

W latach 2016-2020 NFZ przeprowadził ponad 500 kontroli dotyczących obszaru leków recepturowych, nakładając sankcje w wysokości ponad 5 mln zł. Poważnym problemem okazało się między innymi przepisywanie leku recepturowego w przypadku dostępności leku gotowego o podobnym składzie. Jest to nieprawidłowe postępowanie, nawet jeśli pacjent mógłby kupić lek recepturowy taniej (pacjenta obowiązuje odpłatność ryczałtowa). NFZ oszacował, że z tytułu przepisywania maści z hydrokortyzonem jako leku recepturowego różnica refundacji wyniosła 1,1 mln zł.  Analizując najczęściej stawiane rozpoznania, w ramach których stosowana jest terapia lekiem recepturowym, można domniemywać, że w większości z nich można zastosować gotowy preparat. Kolejnym problemem, który znacząco podnosił refundację, jest dotychczas nieregulowana maksymalna cena leku recepturowego. Wysoka marża aptek jedynie przyczyniła się do wzrostu cen surowców farmaceutycznych [1, 3].

Jak wygląda przyszłość rynku leków recepturowych?

W 2023 roku Ministerstwo Zdrowia zdecydowało o wprowadzeniu regulacji, które mają na celu ograniczenie wzrostu cen surowców farmaceutycznych i, w konsekwencji, kosztów refundacji leków recepturowych. Zgodnie z Ustawą z 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 1938) określono maksymalne ceny za składniki wykorzystywane w lekach recepturowych. Lista surowców wraz z cenami jest regularnie aktualizowana i publikowana przez NFZ. Założeniem tych regulacji jest lepsze wykorzystywanie środków – finansowanie innowacyjnych terapii lekowych, chociażby dla chorych onkologicznych. 

Podsumowanie

Leki recepturowe, mimo rozwoju rynku firm farmaceutycznych i nieustannego wprowadzania nowych preparatów, nadal przepisywane są przez wielu lekarzy. W niektórych sytuacjach klinicznych pozostają lekiem z wyboru i brak jest dostępnych zamienników. Przepisując lek recepturowy, należy jednak dokładnie przeanalizować zasadność i szacowany koszt tego typu recepty, gdyż naszym wspólnym celem powinna być refundacja trudno dostępnych i ratujących życie procedur i terapii, chociażby nowotworowych. Nie zapominajmy, że dystrybucję środków NFZ, pośrednio, kontrolują również lekarze i to w naszych rękach leży przyszłość refundacji wielu terapii.