Wczesna diagnostyka to podstawa, czyli Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi

W Polsce rak piersi pozostaje najczęstszym nowotworem złośliwym u kobiet, stanowiąc 23% wszystkich zachorowań na choroby rozrostowe [1]. Choć od przeszło 10 lat działa program profilaktyki raka piersi, wczesna wykrywalność tego nowotworu w Polsce jest przynajmniej o 9 punktów procentowych niższa od średniej europejskiej i wynosi około 41% [2]. 

15 października – Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi

Wszelkie akcje zwiększające świadomość społeczną i zachęcające do poddawania się badaniom kontrolnym nadal pozostają cennymi i ratującymi życie inicjatywami. Większość z nich skupia się na 15 października, kiedy obchodzony jest Europejski Dzień Walki z Rakiem Piersi, powinniśmy jednak pamiętać, że badania piersi nie może być wykonywane “od święta”. 

W Polsce diagnostyką i leczeniem chorób sutka typowo zajmują się specjaliści chirurgii, co wymaga od pacjentek poświęcenia czasu na dodatkową wizytę w gabinecie lekarskim. Warto jednak zainwestować w profilaktykę. 

Nawet rutynowe badanie fizykalne przeprowadzone przez lekarkę lub lekarza POZ albo samobadanie piersi może przyspieszyć diagnozę i adekwatne leczenie, a co za tym idzie nie tylko przedłużyć życie ale umożliwić wyleczenie z nowotworu.

Rak piersi – podstawowe informacje

Rak piersi to nowotwór złośliwy wywodzący się z tkanek budujących gruczoł sutkowy. Wśród czynników zwiększających ryzyko zachorowania wymienia się:

• płeć – większość chorych cierpiących na ten rodzaj nowotworu stanowią kobiety; 
• wiek – wzrost zachorowalności po 35. roku życia;
• wczesny wiek pierwszej miesiączki, późną menopauzę, bezdzietność,, długotrwałe używanie dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej lub hormonalnej terapii zastępczej;
• czynniki genetyczne – przede wszystkim mutacje genów BRCA1 i BRCA2 (czujność powinno wzbudzić zdiagnozowanie tego rodzaju nowotworu u krewnych 1 stopnia).

Należy pamiętać, że aż 75% pacjentek nie prezentuje żadnego z wymienionych czynników predysponujących do zachorowania! 

Badania przesiewowe odgrywają więc kluczową rolę w walce z rakiem piersi, która staje się jeszcze istotniejsza, gdy weźmiemy pod uwagę, że jednym z najważniejszych czynników prognostycznych jest zaawansowanie choroby w klasyfikacji TNM, a wczesna diagnoza pozwala na zmniejszenie rozległości interwencji chirurgicznej i wyleczenie. Zastosowanie w leczeniu mają również radioterapia, chemioterapia i hormonoterapia [3]. 

Profilaktyka – co i kiedy?

Do podstawowych metod profilaktyki raka piersi należą: 

• samobadanie piersi, 
• badanie lekarskie przeprowadzane podczas rutynowych kontroli,
• badania obrazowe – ultrasonografia lub mammografia. 

Zaleca się, aby pacjentki raz w miesiącu (w przypadku kobiet miesiączkujących około 5 dni po zakończeniu menstruacji) badały piersi. Zmiana kształtu lub wielkości piersi, odmienny wygląd skóry sutka (objaw skórki pomarańczy), wciągnięcie brodawki lub otoczki, wyciek z brodawki, poszerzenie żył piersi lub wyczucie guza albo zgrubienia w obrębie gruczołu lub w okolicy pachy stanowią alarmujące sygnały, które powinny skłonić do pogłębienia procesu diagnostycznego [4]. 

Badanie ultrasonograficzne powinno być wykonywane raz na dwa lata u pacjentek w wieku od 20. do 30. roku życia, a po przekroczeniu 3 dekady życia raz do roku. Z kolei mammografia powinna być przeprowadzana co 2 lub 3 lata u kobiet, które przekroczyły 45. rok życia. Czułość mammografii w wykrywaniu zmian wynosi 85% [4]. 

Warto ponownie wspomnieć o programie profilaktyki raka piersi, który raz na dwa lata gwarantuje bezpłatne badanie mammograficzne kobietom od 45. do 74. roku życia. Badanie można wykonać w pracowni stacjonarnej lub w mammobusach – terminy badań są dostępne w serwisie pacjent.gov.pl [5]. 

Rak piersi u mężczyzn

Choć w 2021 roku na raka sutka zachorowało 161 mężczyzn w Polsce, panowie również nie powinni ignorować niepokojących objawów. Podobnie jak u kobiet, zmiana kształtu, wyczuwalny guz, wyciek z brodawki sutkowej lub owrzodzenie skóry mogą być sygnałami świadczącymi o toczącym się procesie nowotworowym. Szczególną uwagę należy zwrócić na pacjentów z zaburzeniami hormonalnymi, mutacjami w genie BRCA2 lub genie receptora androgenowego [6].

Inicjatywy

Poza wspomnianym programem wczesnego wykrywania raka piersi istnieje wiele inicjatyw zwiększających świadomość społeczeństwa, promujących profilaktykę oraz propagujących regularne przeprowadzanie badań. Od prawie 40 lat październik jest miesiącem poświęconym zwiększeniu świadomości na temat raka piersi. Ponadto w Polsce działają liczne fundacje, skupiające się na pomocy pacjentkom z chorobą nowotworową i promowaniu badań profilaktycznych, takie jak Federacja Stowarzyszeń Amazonki, Polskie Amazonki Ruch Społeczny, fundacja Zwrotnik Raka czy Rak”n”Roll.