Światowy Dzień Walki z Otyłością

Obchodzony dziś Światowy Dzień Walki z Otyłością jest dobrą okazją, aby bliżej przyjrzeć się tej chorobie, a także roli nas, medyków, w odpowiednim zarządzaniu pacjentami nią dotkniętymi, a w związku z tym obciążonymi licznymi jej powikłaniami. 

W jakiej kondycji jesteśmy?

Wbrew pozorom, nie chodzi o kondycję fizyczną, a raczej merytoryczną. Innymi słowy, jaką wiedzę na temat otyłości posiadają Polki i Polacy? Raport “Holistycznie o problemie otyłości w Polsce” z roku 2024 podejmuje próbę udzielenia odpowiedzi na to fundamentalne pytanie.

Niestety, co najmniej część z zebranych danych mogłaby zmaterializować się pod postacią wyjących syren alarmowych:

• do 2035 roku co trzeci Polak będzie chorować na otyłość;
• według danych NFZ tylko około 19 tysięcy Polaków ma postawione rozpoznanie choroby otyłościowej przez lekarza POZ, co odpowiada jedynie 0,2% rzeczywistej grupy, która się z nią zmaga;
• ponad 90% respondentów z otyłością nie wskazało lekarza jako osoby, która powinna znaleźć się w zespole terapeutycznym, choć większość badanych w tej grupie ma świadomość tego, że otyłość jest chorobą;
• z kolei 55% respondentów chorujących na otyłość uważa, że w zespole terapeutycznym powinien znajdować się psycholog [1].

I choć moglibyśmy się spierać co do tego, czy wspomniany 0,2% osób zdiagnozowanych w POZ nie jest zafałszowany przez nieuwzględnienie rozpoznań stawianych w gabinetach prywatnych, AOS czy na oddziałach szpitalnych, to z raportu powinniśmy wyciągnąć pewne wnioski.

Gdzie drwa rąbią…

Z jednej strony, to dobrze, że aż 77% badanych wskazuje, że otyłość jest chorobą [1]. Jest nią w istocie, co więcej, stanowi czynnik ryzyka wystąpienia ponad 200 innych schorzeń, wśród których najczęściej wymienia się cukrzycę typu 2, dyslipidemię, miażdżycę, nadciśnienie tętnicze, chorobę zwyrodnieniową stawów, zespół bezdechu sennego czy depresję [1]. W związku z tym, jak to możliwe, że tak znaczny odsetek badanych dotkniętych tym stanem, nie widzi roli lekarza w zespole diagnostyczno-terapeutycznym?

Z pewnością moglibyśmy się spierać nad możliwymi przyczynami tej sytuacji – od niskiej dostępności do specjalistów leczenia otyłości, poprzez wysokie koszta farmakoterapii (3 na 4 osoby z tą chorobą stosowały choć raz dietę odchudzającą, a jedynie 18% leki redukujące masę ciała [1]), na stygmatyzacji i tabuizacji tematu, obecnych także w gabinetach lekarskich, kończąc. Niezależnie od wybranej przyczyny, zmiany są konieczne.

Godną uwagi w tym kontekście jest kolejna przytoczona statystyka dotycząca odsetka osób dostrzegających rolę psychologów w procesie leczenia choroby otyłościowej, który to wyniósł 55%. Dlaczego? Może być tak naprawdę promykiem nadziei, jako że w minionych latach dokonała się znacząca zmiana, wręcz transformacja, w podejściu pacjentów do kwestii związanych z dobrostanem i zdrowiem psychicznym. 

Myślę, że 15-20 lat temu podobny wynik byłby nieosiągalny.Tym samym zdaje się, że liczne kampanie informacyjne w obszarze zdrowia psychicznego obecne w mediach społecznościowych i innych środkach masowego przekazu odnoszą zamierzony efekt. Biorąc to pod uwagę, uważam, że nie jest zbyt późno, abyśmy zostali na powrót dostrzeżeni jako niezbędni członkowie i członkinie zespołów sprawujących opiekę nad pacjentami z chorobą otyłościową, zwłaszcza że na co dzień zajmujemy się przecież leczeniem jej częstych powikłań pod postacią cukrzycy typu 2 czy nadciśnienia tętniczego.

…tam wióry lecą?

Mówiąc to, miejmy w pamięci inną statystykę, płynącą z cytowanego raportu – prawie 20% respondentów z otyłością czuje się niekomfortowo w kontaktach z personelem medycznym, a 27% uczestników badania czuła się oceniana ze względu na masę ciała podczas wizyty u lekarza [1]. Z całą pewnością obszar ten wymaga znacznego nakładu pracy, także nas samych, czego wyrazem jest fakt, że tej problematyce w “Zaleceniach klinicznych dotyczących postępowania u chorych na otyłość” Polskiego Towarzystwa Leczenia Otyłości poświęcono osobny rozdział [2]. Wśród proponowanych rozwiązań autorzy wskazują m.in. na konieczność:

• budowania świadomości co do roli czynników biologicznych oraz psychospołecznych i środowiskowych w rozwoju choroby oraz w procesie leczenia;
• włączenia problematyki nadmiernej masy ciała i jej leczenia do systemu POZ i kompleksowej opieki nad chorym;
• podkreślania znaczenia w procesie nie tylko redukcji masy ciała, ale także zmiany stylu życia pod postacią zbilansowanej diety, aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości pacjenta, czy odpowiedniej ilości snu i ograniczenia stresu;
• wzmacniania empatii wobec chorych i ich godnego traktowania [2].

Polskie Towarzystwo Leczenia Otyłości prowadzi certyfikację lekarzy i lekarek – wykaz ośrodków i gabinetów znajdziecie tutaj. Warto również w wolnej chwili lub w ramach edukacji swoich pacjentów zapoznać się z podcastem Justyny Mazur “Pogadajmy o otyłości”, w którym prowadzi ona rozmowy zarówno z czołowymi polskimi obesitologami i ekspertami, ale także z pacjentami dotkniętymi tą chorobą.

Jeśli wierzyć szacunkom, za 11 lat diagnoza choroby otyłościowej będzie dotyczyć co 3. Polaka. Czas na działanie jest właśnie teraz!