Lithium carbonicum GSK

Wskazania

Wskazany w leczeniu epizodu maniakalnego w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, w zapobieganiu nawrotom zaburzeń afektywnych dwubiegunowych lub zmniejszaniu nasilenia i częstotliwości kolejnych epizodów manii u chorych ze stanami maniakalnymi w wywiadzie jak również w zapobieganiu występowania epizodów depresji w zaburzeniach depresyjnych nawracających.

Dawkowanie

Ze względu na mały współczynnik terapeutyczny węglanu litu, indywidualną dawkę należy wyznaczyć na podstawie pomiaru stężenia litu w surowicy krwi i uzyskiwanej poprawy klinicznej. Dawka dobowa wynosi zwykle 0,5-1,25 g węglanu litu w dawkach podzielonych. Dawkę dobową należy zwiększać stopniowo. W początkowym okresie terapii stężenie litu w surowicy należy kontrolować co najmniej 1 raz w tyg. Zalecane jest utrzymanie stężenia litu w surowicy w zakresie 0,5-0,8 mmol/l (zapobieganie nawrotom zaburzeń afektywnych). Po osiągnięciu wymaganego stężenia kontrolę można przeprowadzać rzadziej, co miesiąc lub co 2 miesiące; podczas remisji co 2-3 miesiące. W ostrych stanach chorobowych (maniakalnych) stosuje się dawkę 1,5-2 g/dobę - stężenie kationów litu w osoczu krwi powinno wynosić 0,6-1,2 mmol/l. Po ustąpieniu ostrej fazy dawkę należy natychmiast zmniejszyć. Dawka dobowa powinna być dzielona co najmniej na 3 części. W przypadku pominięcia jednej dawki nie należy podwajać następnej. Stosowanie u dzieci: nie zaleca się stosowania preparatu u dzieci w wieku poniżej 12 lat. Planowane odstawianie litu: zaleca się stopniowe odstawianie litu (przez okres przynajmniej 2 tyg.), ponieważ może to opóźnić nawrót objawów choroby podstawowej. Przerwanie leczenia litem z powodu toksyczności: w przypadku pojawienia się pierwszych objawów toksyczności, leczenie powinno być natychmiast przerwane.

Działanie

Mechanizm działania litu nie jest w pełni poznany. Przyjmuje się, że hamuje on transport sodu do wnętrza neuronu co zaburza wywołane przez depolaryzację (wapniowo-zależne) uwalnianie noradrenaliny i dopaminy (ale nie serotoniny) w OUN. Równocześnie lit ma w pewnym stopniu hamować wychwyt zwrotny wymienionych katecholamin. U pacjentów z rozpoznaniem zaburzeń afektywnych dwubiegunowych i zaburzeń depresyjnych nawracających węglan litu leczy objawy epizodu maniakalnego i zapobiega jego występowaniu, a także zapobiega nawrotom epizodów depresyjnych lub zmniejsza nasilenie objawów w obydwu postaciach zaburzeń afektywnych, normalizując i stabilizując nastrój. U osób zdrowych lit nie wywiera działania psychotropowego. Ponadto sole litu hamują działanie hormonu antydiuretycznego (wazopresyny) jak również wpływ tyreotropiny na tarczycę, co jest przyczyną części objawów niepożądanych. W narządach obwodowych (nerki, tarczyca) sole litu hamują pobudzający wpływ hormonów (wazopresyny-ADH i tyreotropiny-TSH) na cyklazę adenylową.

Skład

1 tabl. zawiera 250 mg węglanu litu.

Interakcje

Interakcje ze zwiększeniem stężenia litu w surowicy: następujące leki podwyższają stężenie litu w stanie stacjonarnym i mogą spowodować objawy toksyczności: metronidazol, NLPZ (np. indometacyna, ketoprofen) w tym selektywne inhibitory cyklooksygenazy II, inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę I, antagoniści receptora angiotensyny II, leki moczopędne, zwłaszcza tiazydowe i amiloryd. Interakcje ze zmniejszeniem stężenia litu w surowicy: zmniejszenie stężenia litu w surowicy krwi można zaobserwować podczas jednoczesnego stosowania litu z następującymi lekami: mocznik, ksantyny (aminofilina, kofeina, teofilina i inne), związki alkalizujące (np. węglan sodu), oraz leki moczopędne - inhibitory anhydrazy węglanowej. Interakcje powodujące neurotoksyczność: następujące leki mogą nasilać objawy pozapiramidowe i powodować objawy neurotoksyczności (takie jak ataksja, drżenie, hipertonia, mimowolne skurcze mięśniowe, hiperrefleksja, zaburzenia mowy, splątanie, senność i oczopląs):neuroleptyki (chloropromazyna i inne pochodne fenotiazyny, haloperidol), karbamazepina, metyldopa, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny stosowane łącznie z solami litu, mogą nasilać jego toksyczne działanie, prowadząc do wystąpienia objawów zespołu serotoninowego, takich, jak drżenia, zawroty głowy, pobudzenie, stan splątania, biegunki, leki z grupy antagonistów kanału wapniowego, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Inne interakcje: lek może nasilać i wydłużać działanie leków zwiotczających niezależnie od ich mechanizmu działania, zarówno konkurencyjnych (np. pankuronium), jak i depolaryzujących (sukcynylocholina) oraz w rzadkich przypadkach wyzwala napady wrodzonej nużliwości mięśni. Lit nasila hamujące czynność tarczycy działanie dużych dawek jodu. Istnieją doniesienia o hamowaniu przez lit działania pochodnych amfetaminy. Wpływ na wyniki badań laboratoryjnych: w surowicy krwi, podczas leczenia litem, mogą być zwiększone stężenia: glukozy, hormonu przytarczyc i wapnia.

Przeciwwskazania

Nadwrażliwość (uczulenie) na substancję czynną lub pozostałe składniki preparatu, ciężka niewydolność nerek, świeżo przebyty zawał mięśnia sercowego, organiczne uszkodzenia mózgu, białaczka, ciąża (działanie teratogenne w I trymestrze), okres karmienia piersią (lit przenika do mleka matki).

Ostrzeżenia specjalne / Środki ostrożności

Z uwagi na zwiększone ryzyko wystąpienia objawów toksycznych, lit nie powinien być podawany pacjentom, u których występuje: ciężka niewydolność nerek, choroba sercowo-naczyniowa, nieleczona niedoczynność tarczycy, niewyrównany sód wynikający z odwodnienia, choroba Addisona, zmniejszona podaż soli z dietą. Szczególnie ostrożnie należy stosować lit w chorobie Parkinsona, zaburzeniach czynności węzła zatokowego i przewodnictwa zatokowo-komorowego, padaczce, łuszczycy, wrodzonej nużliwości mięśni, cukrzycy, schizofrenii. Przed rozpoczęciem leczenia litem wskazana jest ocena czynności tarczycy, nerek, serca (zapis EKG), oznaczenie stężenia sodu i glukozy w surowicy krwi. Lit jest inhibitorem kanałów sodowych mięśnia sercowego, podczas jego stosowania może ujawnić się uwarunkowany genetycznie zespół Brugadów. Z tego względu należy unikać stosowania litu u pacjentów z zespołem Brugadów. W razie braku alternatywnej metody terapii i podjęcia decyzji o rozpoczęciu leczenia litem, należy je prowadzić w warunkach klinicznych i przeprowadzić badanie EKG na początku leczenia i okresowo w jego trakcie. Wpływ na nerki: ponieważ lit hamuje wychwyt zwrotny sodu z kanalików nerkowych, dlatego w czasie terapii należy ostrzec pacjenta o konieczności zapewnienia odpowiedniej ilości sodu i wody w diecie. W przypadku biegunki, nadmiernego pocenia (np. w czasie infekcji) może być konieczne zmniejszenie dawki lub czasowe przerwanie terapii. Zmiany histologiczne (w tym nefropatię kanalikowo-miąższową odnotowano po przedłużonym leczeniu litem. Zmiany te mogą prowadzić do zaburzenia czynności nerek. Nie wiadomo, czy te zmiany są zawsze odwracalne po zaprzestaniu stosowania litu. Zaleca się okresowe monitorowanie funkcji nerek. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności nerek, przyjmujących lit od ponad 10 lat, obserwowano przypadki mikrotorbieli, gruczolaka kwasochłonnego (onkocytoma) oraz raka kanalików zbiorczych nerki. Leczenie litem może powodować hiperkalcemię, której może, ale nie musi towarzyszyć nadczynność przytarczyc (patrz punkt 4.8). Zaleca się przed rozpoczęciem leczenia oznaczenie stężenia wapnia oraz jego okresowe kontrolowanie w trakcie leczenia, a jeśli to konieczne, również stężenia hormonu przytarczyc. Odnotowano przypadki zwiększonego ryzyka neurologicznych działań niepożądanych (np. delirium, przedłużone napady i dezorientacja) podczas stosowania u pacjentów leczonych litem terapii elektrowstrząsami (ECT). Jeśli połączone leczenie litem i elektrowstrząsami jest wskazane klinicznie, należy stosować elektrowstrząsy ostrożnie, a pacjenta należy ściśle monitorować. Należy ściśle monitorować pacjentów, którzy razem z litem otrzymują neuroleptyki pod kątem wczesnych objawów toksyczności neurologicznej i szybkiego zakończenia leczenia w przypadku pojawienia się tych objawów. W bardzo rzadkich przypadkach jednoczesne stosowanie litu i neuroleptyków może spowodować pojawienie się objawów psychicznych i neurologicznych (tj. delirium, napady lub zwiększona częstość występowania objawów pozapiramidowych), które mogą być podobne lub identyczne jak objawy złośliwego zespołu neuroleptycznego. W niektórych przypadkach, objawy kończyły się nieodwracanym uszkodzeniem mózgu. Leczenie litem należy natychmiast przerwać, jeśli wystąpią pierwsze objawy toksyczności, które obejmują: zaburzenia sercowo-naczyniowe np. wydłużenie QT/QTc w badaniu EKG zaburzenia żołądkowo-jelitowe np. biegunka, wymioty i odwodnienie zaburzenia neurologiczne np. ataksja, drżenie, hipertonia, mimowolne skurcze mięśniowe, neuropatia obwodowa, osłabione lub nieobecne odruchy głębokie, hiperrefleksja, zaburzenia mowy, splątanie, senność i oczopląs. Rzadko zgłaszano ostrą niewydolność nerkową w wyniku toksycznego działania litu. Lit powinien być stosowany ze szczególną ostrożnością u osób w podeszłym wieku, ze względu na to, że ta grupa pacjentów jest szczególnie wrażliwa na toksyczność litu na skutek zaburzeń czynności nerek i wydalania. U pacjentów z depresją lub zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi może wystąpić pogorszenie objawów depresyjnych i/lub pojawić się mogą myśli i zachowania samobójcze niezależnie czy pacjent przyjmuje leki przeciwdepresyjne czy nie. Pacjenci powinni pozostawać pod ścisłą kontrolą w związku z możliwością pogorszenia stanu klinicznego i pojawienia się myśli i zachowań samobójczych, zwłaszcza na początku leczenia lub w czasie zmiany dawki leku. Pacjenci z dużym ryzykiem wystąpienia myśli i prób samobójczych (pacjenci z zachowaniami lub myślami samobójczymi w wywiadzie, młodzi dorośli i pacjenci, którzy przed rozpoczęciem terapii wykazywali znacznego stopnia nasilenie myśli samobójczych), powinni podczas leczenia pozostawać pod ścisłą kontrolą. Pacjenci (i opiekunowie pacjentów) powinni być ostrzeżeni o potrzebie kontroli w związku z możliwością pogorszenia ich stanu klinicznego i/lub pojawienia się myśli/zachowań samobójczych lub myśli o samouszkodzeniu. W przypadku wystąpienia tych objawów powinni natychmiast zasięgnąć porady lekarskiej. U pacjentów, u których wystąpi pogorszenie stanu klinicznego (w tym wystąpienie nowych objawów) i/lub pojawią się myśli/zachowania samobójcze, zwłaszcza jeśli objawy te, pojawią się nagle, będą znacznie nasilone lub nie będą częścią dotychczas zgłaszanych przez pacjenta objawów, należy rozważać zmianę postępowania terapeutycznego, w tym możliwość przerwania leczenia. Lek nie powinien być stosowany u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy (typu Lappa) lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy.

Działania niepożądane

Wystąpienie i nasilenie działań niepożądanych zależą od wrażliwości pacjenta oraz stężenia leku w surowicy krwi. W początkowym okresie leczenia stosunkowo często występują drżenia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, wielomocz, wzmożone pragnienie, osłabienie siły mięśniowej, uczucie znużenia. Podczas kontynuowania leczenia objawy te stają się mniej nasilone. Zanotowano występowanie następujących działań niepożądanych o nieznanej częstości występowania: Zaburzenia krwi i układu chłonnego: leukocytoza. Zaburzenia endokrynologiczne: wole, niedoczynność tarczycy, nadczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania: hiperglikemia, hiperkalcemia, zwiększenie mc., anoreksja. Zaburzenia psychiczne: omamy, senność, zaburzenia pamięci. Zaburzenia układu nerwowego: drgawki, drżenia mięśniowe (drobnofaliste i grubofaliste), ataksja, ruchy atetotyczne, zaburzenia przewodnictwa nerwowego, wzmożenie odruchów ścięgnistych, objawy pozapiramidowe, napady drgawkowe, niewyraźna mowa, zawroty głowy (w tym pochodzenia błędnikowego), oczopląs, osłupienie, śpiączka, guz rzekomy mózgu, bóle głowy, zaburzenia smaku, myasthenia gravis. Zaburzenia oka: zaburzenia widzenia, niewyraźne widzenie. Zaburzenia serca: arytmia, bradykardia, zaburzenia czynności węzła zatokowego, obrzęki obwodowe, zmiany EKG. Zaburzenia naczyniowe: niewydolność krążenia obwodowego, niedociśnienie, objaw Raynauda. Zaburzenia żołądka i jelit: nudności, wymioty, biegunka, zapalenie błony śluzowej żołądka, ślinotok, suchość błon śluzowych jamy ustnej. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej: łysienie, trądzik, zapalenie grudek chłonnych mieszków włosowych, świąd, nasilenie łuszczycy, wysypka, owrzodzenia, nadmierne rogowacenie skóry, inne objawy nadwrażliwości skóry. Zaburzenia mięśniowo-szkiełetowe i tkanki łącznej: bóle stawów, bóle mięśniowe. Zaburzenia nerek i dróg moczowych: objawy cukrzycy nerkowo pochodnej, nietrzymanie moczu, po długotrwałym leczeniu litem zmiany histologiczne (w tym nefropatia kanalikowo-miąższowa) oraz zaburzenia czynności nerek. Mikrotorbiele, gruczolak kwasochłonny nerki (onkocytoma), rak kanalików zbiorczych nerki (w leczeniu długotrwałym) u pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności nerek. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi: impotencja, zaburzenia seksualne. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania: obrzęki.

Ciąża i laktacja

Lit przenika przez łożysko. Nie należy stosować litu w ciąży, zwłaszcza w I trymestrze. Stosowanie litu w czasie ciąży, zwłaszcza w I trymestrze, wiąże się ze zwiększoną częstością występowania wad wrodzonych, szczególnie w układzie sercowo - naczyniowym. Brak jest odpowiednich badań przeprowadzonych na kobietach karmiących oraz odpowiednich badań na temat wpływu litu na reprodukcję u zwierząt. Lit przenika do mleka matki, ze względu na możliwość wystąpienia objawów zatrucia u dziecka, w trakcie terapii karmienie piersią jest przeciwwskazane.

Przedawkowanie

Stężenia toksyczne litu są zbliżone do stężeń terapeutycznych. Każde przedawkowanie litu powinno być uznawane za potencjalnie groźne. U pacjentów leczących się przewlekle litem nawet niewielkie przedawkowanie może doprowadzić do poważnej toksyczności, ponieważ tkanki pozanaczyniowe są już nasycone litem. Pojawienie się objawów może być opóźnione. Szczyt objawów może pojawić się nawet dopiero po 24 h, szczególnie u pacjentów, którzy nie są leczeni litem przewlekle lub przyjęli preparat o przedłużonym uwalnianiu. W poważnych przypadkach mogą nastąpić napad padaczki, śpiączka i śmierć. Toksyczność litu i nasilenie objawów są proporcjonalne do stężenia litu w surowicy krwi. W ostrych zatruciach występują nasilone wymioty, biegunka, niezborność ruchowa, drgawki i śpiączka, często zaburzenia rytmu serca i wstrząs, co może być przyczyną zagrożenia życia. Podczas długotrwałego leczenia objawy zatrucia rozwijają się zwykle stopniowo. Przyczyną może być nieregularne zażywanie leku, zmiany w gospodarce wodno-elektrolitowej wskutek zmian podaży NaCl, zwiększona utrata sodu w następstwie zastosowania leków moczopędnych lub nadmiernego pocenia. W przypadku stężeń 1,5-2 mmol/1 (12 h po ostatnim zażyciu leku) występuje: biegunka, drżenie grubofaliste i włókienkowe, osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia mowy, niezborność ruchowa. W przypadku stężeń 2-3 mmol/I występują stany splątania, drgawki, zaburzenia pamięci, oczopląs, śpiączka, nawet śmierć. Postępowanie w przypadku przedawkowania: nie jest znane specyficzne antidotum w przypadku zatrucia litem. Należy przerwać leczenie litem natychmiast po wystąpieniu pierwszych objawów zatrucia. Należy włączyć leczenie wspomagające i objawowe. Decydujące jest poprawienie równowagi wodno-elektrolitowej. Stwierdzono, że irygacje jelita są pomocne w przypadku pacjentów, którzy połknęli duże ilości preparatu o przedłużonym uwalnianiu. W przypadkach ciężkiego zatrucia litem skuteczna jest hemodializa i należy ją rozważyć u wszystkich pacjentów z widocznymi objawami neurologicznymi. Po zatrzymaniu dializy należy spodziewać się pojawienia znacznego wzrostu stężenia litu w surowicy krwi, w związku z tym konieczne mogą być przedłużone lub powtórzone zabiegi. Hemodializę należy zastosować u pacjentów z ciężkimi objawami bez względu na stężenie litu w surowicy. Poziom litu w surowicy powinien być monitorowany. Poprawa kliniczna trwa dłużej niż obniżenie stężeń litu w surowicy. Węgiel aktywowany nie absorbuje litu. Dalsze postępowanie powinno być zgodne z zaleceniami szpitalnymi lub zgodnie z zaleceniami krajowego centrum zatruć. W lżejszych przypadkach wystarcza odstawienie leku na okres 1-2 dni i ewentualne zwiększenie podaży NaCl i wody (wznowienie leczenia należy rozpoczynać od mniejszych dawek, należy kontrolować stężenia litu w surowicy). W ciężkich zatruciach stosuje się płukanie żołądka, kontroluje gospodarkę wodno-elektrolitową oraz czynność układu krążenia i oddychania. Niezbędne jest również zwiększenie wydalania litu z ustroju (za pomocą hemodializy, ewentualnie poprzez wymuszoną diurezę - np. za pomocą mannitolu) i równoczesne zwiększenie podaży sodu.

ICD-10