Nie tylko gorączka – przyczyny potów nocnych, których nie można przeoczyć

Poty nocne, definiowane jako obfite pocenie się występujące nocą, wymagające wymiany ubrań lub pościeli, to częsty objaw zgłaszany w gabinetach POZ. Choć nierzadko są one kojarzone z gorączką lub infekcjami, mogą stanowić istotny sygnał wielu poważnych chorób, których nie należy bagatelizować.

Najczęstsze przyczyny potów nocnych

Przyczyną występowania obfitego pocenia się w nocy mogą być:

• choroby nowotworowe:
  • chłoniaki (szczególnie Hodgkina) – klasyczna triada objawów: poty nocne, gorączka, utrata masy ciała,
  • białaczki – może powodować poty nocne, zwłaszcza w połączeniu z innymi objawami, takimi jak zmęczenie czy infekcje,
  • nowotwory lite (np. rak płuca, przewodu pokarmowego, piersi),
  • inne nowotwory – w tym szpiczak mnogi czy guzy endokrynne, takie jak rakowiak;
• choroby zakaźne:
  • gruźlica – szczególnie istotna u osób pochodzących z krajów endemicznych lub z obniżoną odpornością,
  • zakażenie HIV – należy uwzględnić szczególnie u pacjentów z czynnikami ryzyka, takimi jak ryzykowne zachowania seksualne lub praca w ochronie zdrowia,
  • bakteryjne zapalenie wsierdzia,
  • zespół Mycobacterium avium – istotny u pacjentów z immunosupresją, np. w przebiegu HIV/AIDS,
  • mononukleoza zakaźna – może powodować poty nocne, zwłaszcza w ostrej fazie choroby,
  • ropień płuca – związany z infekcjami bakteryjnymi lub grzybiczymi,
  • inne infekcje – w tym ogólnoustrojowe zakażenia bakteryjne lub wirusowe;
• zaburzenia endokrynologiczne:
  • nadczynność tarczycy – poza poceniem mogą wystąpić inne objawy nadmiaru hormonów tarczycy m.in. kołatanie serca, drażliwość, utrata masy ciała,
  • cukrzyca – nocne hipoglikemie u pacjentów leczonych insuliną lub doustnymi lekami hipoglikemizującymi,
  • guz chromochłonny – rzadka, ale istotna przyczyna związana z napadowym nadciśnieniem i bólami głowy,
  • niewydolność jajników – związana z przedwczesnym wygasaniem funkcji jajników, powodująca objawy podobne do menopauzy,
  • guzy endokrynne (np. rakowiak) – związane z wydzielaniem substancji wazoaktywnych,
  • orchidektomia – usunięcie jąder może prowadzić do zmian hormonalnych powodujących poty nocne,
  • ciąża – zmiany hormonalne w ciąży mogą powodować poty nocne, szczególnie w pierwszym i trzecim trymestrze;
• menopauza i andropauza:
  • menopauzalne uderzenia gorąca i poty nocne u kobiet w średnim wieku,
  • niski poziom testosteronu u mężczyzn;
• choroby reumatologiczne:
  • zapalenie tętnic Takayasu – rzadka choroba autoimmunologiczna, która może powodować poty nocne, zwłaszcza w fazie aktywnej,
  • zapalenie tętnic skroniowych – szczególnie u osób starszych, związane z objawami ogólnoustrojowymi,
  • inne choroby autoimmunologiczne – np. toczeń rumieniowaty układowy;
• zaburzenia psychiczne i neurologiczne:
  • zaburzenia lękowe, depresja, PTSD – pacjenci często nie łączą pocenia z podłożem psychicznym,
  • choroba Parkinsona i inne zaburzenia neurologiczne;
• leki i używki:
  • leki przeciwdepresyjne (np. SSRI, TLPD),
  • leki przeciwgorączkowe (np. paracetamol, NLPZ),
  • alkohol – szczególnie przy odstawieniu lub nadużywaniu,
  • leki przeciwnadciśnieniowe – np. β-blokery lub blokery kanału wapniowego,
  • substancje uzależniające – np. heroina lub kokaina, szczególnie w okresie odstawienia;
• inne:
  • obturacyjny bezdech senny,
  • choroba refluksowa żołądkowo-przełykowa, 
  • zaburzenia odporności.

Jak pokierować pacjenta z potami nocnymi?

Podstawą diagnostyki w przypadku pacjenta zgłaszającego poty nocne jest szczegółowy wywiad obejmujący:

• charakterystykę pocenia (częstość, intensywność, czynniki nasilające),
• objawy towarzyszące (gorączka, utrata masy ciała, zmęczenie),
• wywiad epidemiologiczny (podróże, kontakt z osobami chorymi na gruźlicę, zachowania ryzykowne),
• szczegółowy wywiad lekowy (w tym substancje psychoaktywne).

Z badań laboratoryjnych i obrazowych zaleca się w pierwszej kolejności:

• podstawowe badania krwi (morfologia krwi obwodowej, CRP, OB, glukoza, TSH),
• RTG klatki piersiowej (szczególnie przy podejrzeniu gruźlicy lub chłoniaków),
• w dalszej diagnostyce: HIV, badania hormonalne (np. kortyzol, katecholaminy), USG jamy brzusznej lub konsultacje specjalistyczne (np. w poradni chorób zakaźnych, poradni hematologicznej, poradni onkologicznej, poradni chorób płuc).

Poniżej przedstawiamy przykładowy algorytm diagnostyczny dla potów nocnych.

Podsumowanie

Poty nocne to istotny objaw alarmowy, który może wskazywać na wiele schorzeń – od infekcji po choroby nowotworowe czy endokrynologiczne. Rzetelny wywiad i ukierunkowana diagnostyka są kluczowe w identyfikacji przyczyny i zapewnieniu pacjentowi odpowiedniej opieki w postaci leczenia przyczynowego.