Czym jest nostryfikacja i jak ją zdobyć?

Nostryfikacja to procedura ustalania ważności dyplomów, stopni naukowych i tytułów zawodowych w kraju innym niż wydający te uprawnienia. W związku z regulacjami prawnymi uchwalonymi w krajach Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), większość obywateli Unii Europejskiej z nostryfikacją dyplomów nie będzie miała bezpośrednio do czynienia [1]. Nie znaczy to jednak, że uznawanie kwalifikacji zawodowych lekarzy jest pozbawione formalności.

Zawód regulowany a zawód sektorowy

Procedura nostryfikacji dyplomu jest szczególnie ważna w przypadku zawodów regulowanych, czyli takich, w których przed rozpoczęciem pracy należy, poza uzyskaniem dyplomu uczelni, zdać egzaminy specjalistyczne (typowo są to egzaminy państwowe) i przystąpić do organizacji zrzeszającej profesjonalistów z danej dziedziny. Zawód lekarza we wszystkich krajach EOG oraz w Szwajcarii należał do zawodów regulowanych [2], jednak po ujednoliceniu kształcenia medyków w państwach członkowskich UE dyplomy uczelni medycznych uzyskane w UE są uznawane automatycznie zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego z 2005 roku o uznawaniu kwalifikacji zawodowych oraz Załącznikiem V do tej dyrektywy [1]. 

W dokumencie zawód lekarza został wyodrębniony jako jeden z zawodów sektorowych. Oznacza to, że warunkiem uznania dyplomu polskiej uczelni medycznej w innym kraju Unii Europejskiej jest uzyskanie go po 1 maja 2004 roku lub przedstawienie zaświadczenia z Naczelnej Izby Lekarskiej o spełnieniu minimalnych standardów kształcenia dla lekarzy [3].

Bez formalności?

Brak konieczności nostryfikacji dyplomu lekarza w ramach Państw Członkowskich UE niewątpliwie znacznie ułatwia zmianę miejsca pracy, jednak proces uzyskiwania kwalifikacji zawodowych nadal jest obwarowany wymogami formalnymi, zgodnymi ze standardami powszechnymi w danym kraju. Dokumenty, jakie musi dostarczyć obywatel UE wnioskujący o prawo do wykonywania zawodu, różnią się w zależności od państwa rozpatrującego wniosek. Zdarza się też, że procedury przyznawania kwalifikacji zawodowych są różne w ramach jednostek administracyjnych w danym państwie. Taką sytuację obserwujemy chociażby w poszczególnych krajach związkowych w Niemczech.  

Można się spodziewać, że podczas procesu nadawania odpowiednika prawa wykonywania zawodu lekarza, obowiązkowym będzie dostarczenie:

• dokumentu potwierdzającego tożsamość, 
• CV lub życiorysu, 
• opisu toku studiów, 
• certyfikatu z Centrum Egzaminów Medycznych poświadczającego uzyskanie pozytywnego wyniku LEK, 
• zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań lekarskich do pracy, 
• zaświadczenia o niekaralności, 
• oświadczenia z Naczelnej Izby Lekarskiej o zgodności szkolenia wnioskodawcy z dyrektywą PE o minimalnych standardach kształcenia [4]. 

Należy zwrócić uwagę na specyficzne wymagania formalne, takie jak potwierdzenia notarialne, tłumaczenia dokumentów czy przedłożenie certyfikatu językowego. W niektórych krajach wymagane będzie też zdanie egzaminu językowego, kładącego szczególny nacisk na język medyczny. Ponadto, w razie stwierdzenia nieścisłości w procesie kształcenia, może być konieczne odbycie stażu adaptacyjnego (trwającego nie dłużej  niż 3 lata). 

Podczas rozpoczynania procedury uznania kwalifikacji zawodowych przydatne okażą się strony internetowe organów odpowiedzialnych w danym kraju za nadzór nad kształceniem lekarzy. Odnośniki do adresów internetowych poszczególnych instytucji można znaleźć na stronach rządowych lub w informatorach unijnych. Jeśli rozważasz przeprowadzkę za granicę, nieocenioną pomocą będą też media społecznościowe. Na wielu portalach istnieją konta lub grupy zrzeszające lekarzy, gdzie można łatwo wymienić doświadczenia dotyczące poszczególnych procedur. 

Nostryfikacja dyplomu w Polsce

Typowy proces nostryfikacji dyplomu lekarza w Polsce dotyczy przede wszystkim obywateli krajów niebędących członkami UE lub EOG. Proces nostryfikacji można przeprowadzić na uczelni posiadającej kategorię naukową A+, A lub B+ w dziedzinie nauk medycznych. Szczegóły aplikowania o nostryfikację dostępne są na stronach internetowych uczelni medycznych, jednak każdy wniosek musi zawierać następujące załączniki:

• dyplom ukończenia studiów;
• dokumenty umożliwiające ocenę przebiegu studiów, uzyskiwanych efektów uczenia się i czasu trwania studiów;
• świadectwo, dyplom lub inny dokument, na podstawie którego osoba ubiegająca się o nostryfikację została przyjęta na studia;
• oświadczenie o miejscu i dacie urodzenia [5].

Proces nostryfikacji dyplomu jest odpłatny, a koszt procesu jest regulowany ustawowo i wynosi aktualnie 3605,00 zł. Uczelnia nostryfikująca porównuje program studiów, uzyskiwane efekty uczenia się, uprawnienia zawodowe, realizowane praktyki zawodowe oraz czas trwania studiów ze studiami realizowanymi w Polsce. W razie rozbieżności dotyczących kwalifikacji, osoba wnioskująca o nostryfikację dyplomu jest zobowiązana do złożenia brakujących egzaminów lub odbycia praktyk zawodowych. Następnie uczelnia nostryfikująca zobowiązana jest do podjęcia decyzji w sprawie uznania dyplomu w terminie 90 dni od zakończenia procesu edukacyjnego [6]. 

Nostryfikacja a wojna w Ukrainie

W związku z konfliktem zbrojnym w Ukrainie, wprowadzono szereg ułatwień formalnych w procesie nostryfikacji dla obywateli tego kraju, takich jak możliwość okazania jedynie kopii dyplomu, uzyskania warunkowego prawa do wykonywania zawodu lekarza i prowadzenia praktyki pod nadzorem oraz przyznania warunkowego PWZ wraz z uznaniem specjalizacji lekarskiej uzyskanej poza UE [7, 8]. Procedura ta wymaga złożenia wniosku do Ministerstwa Zdrowia wraz z załącznikami, m.in.: 

• dyplomem lekarza/lekarza dentysty potwierdzającym ukończenie co najmniej pięcioletnich studiów wraz z informacją o czasie trwania studiów lub kopią dyplomu wraz z dokumentem potwierdzającym przekroczenie granicy Polski po 24.02.2022 r., pod warunkiem dostarczenia dyplomu lub jego notarialnego odpisu do 6 mies. po zakończeniu konfliktu zbrojnego;  
• orzeczeniem o stanie zdrowia.

Po zaaprobowaniu wniosku przez Ministerstwo Zdrowia, aplikant składa otrzymaną decyzję do okręgowej izby lekarskiej. Co ważne, po otrzymaniu warunkowego PWZ, lekarz bez specjalizacji jest zobowiązany do zawiadomienia Ministerstwa Zdrowia w terminie do 7 dni o miejscu udzielania świadczeń zdrowotnych, a tak przyznane PWZ jest ważne przez 5 lat od daty jego wydania.