Zakładanie zgłębnika nosowo-żołądkowego

Zakładanie zgłębnika nosowo-żołądkowego to procedura powszechnie wykonywana w przypadku pacjentów z zaburzeniami przyjmowania pokarmów. Ten typ zgłębnika jest często wybierany ze względu na fakt, że powoduje stosunkowo słabo nasilone odruchy wymiotne. Choć procedura wydaje się rutynowa, wymaga dużej precyzji oraz świadomości możliwych komplikacji. Artykuł szczegółowo omawia wskazania i przeciwwskazania do jej wykonania oraz krok po kroku opisuje zalecany sposób postępowania.

Wskazania do założenia zgłębnika nosowo-żołądkowego

Wśród głównych wskazań do założenia sondy wymienia się:

1. brak możliwości odżywiania doustnego (np. w przebiegu chorób nowotworowych, urazów głowy),
2. zaburzenia połykania (dysfagia),
3. jadłowstręt psychiczny, otępienie,
4. stany pooperacyjne, urazy CUN,
5. choroby jamy ustnej, gardła i przełyku uniemożliwiające przyjmowanie pokarmu,
6. zespół krótkiego jelita,
7. zaburzenia spowodowane leczeniem onkologicznym (nudności, wymioty, brak apetytu),
8. przygotowanie do zabiegów operacyjnych.

Przeciwwskazania do zakładania sondy nosowo-żołądkowej

Należy unikać zakładania zgłębnika u pacjentów z:

1. całkowitą niedrożnością mechaniczną przewodu pokarmowego,
2. aktywnymi przetokami jelitowymi z dużą ilością treści,
3. brakiem dostępu do przewodu pokarmowego (np. po oparzeniach przełyku),
4. brakiem podniebienia twardego,
5. niedawno przebytymi operacjami przełyku lub żołądka.

Instrukcja zakładania zgłębnika – etapy postępowania

1. Przygotowanie pacjenta i sprzętu

1. Identyfikacja pacjenta i poinformowanie go o celu oraz przebiegu procedury; wymagana jest świadoma zgoda.
2. Zebranie wywiadu w kierunku krwawień z nosa, złamań nosa oraz zaburzeń krzepnięcia.
3. Ułożenie pacjenta w pozycji wysokiej lub półwysokiej.
4. Przygotowanie się niezbędnego zestawu: 
   • jałowy zgłębnik (PU lub PVC), 
   • środek znieczulająco-poślizgowy, 
   • stetoskop, 
   • strzykawki (Janeta i 50 ml), 
   • 0,9% NaCl, 
   • przylepiec, 
   • nożyczki, 
   • jałowe gaziki, 
   • niejałowe rękawiczki, 
   • jałowy korek do zgłębnika, 
   • lignina, 
   • miska nerkowata,
   • pojemnik na odpady.
5. Przed rozpoczęciem procedury wykonuje się toaletę jamy ustnej i nosowej.

2. Dobór długości i średnicy zgłębnika

1. Długość zgłębnika mierzy się od nosa (lub ust) do płatka ucha, a następnie od ucha do okolicy wyrostka mieczykowatego – tak, by końcowy otwór sondy znalazł się w żołądku.
2. U dorosłych standardowa długość wynosi 45–70 cm.
3. Średnicę dobiera się w zależności od celu zastosowania: minimum 10 Ch przy wlewie grawitacyjnym, 8 Ch w przypadku pompy perystaltycznej.

3. Wprowadzenie zgłębnika

1. Pokrycie końcówki zgłębnika żelem poślizgowym.
2. Podczas zakładania przez nos: wprowadzenie ruchem obrotowym do nosogardzieli (na głębokość ok. 7–7,5 cm); do żołądka: zsynchronizowane z odruchem połykania.
3. Po osiągnięciu żołądka: usunięcie mandrynu lub prowadnicy (jeśli obecne). 

Uwaga: W przypadku wystąpienia kaszlu, zasinienia lub innych objawów sugerujących założenie zgłębnika do tchawicy – procedurę należy natychmiast przerwać.

1. Po wprowadzeniu zgłębnika na ok. 7,5 cm: pochylenie głowy pacjenta w kierunku klatki piersiowej.
2. Gdy zgłębnik dotknie podniebienia miękkiego, zaleca się umożliwienie przyjmowania małych łyków wody – ułatwia to prawidłowe przesunięcie sondy w stronę przełyku.

4. Kontrola położenia zgłębnika

Poprawność umiejscowienia sondy ocenia się przy użyciu:

1. aspiracji treści żołądkowej,
2. osłuchania nadbrzusza po podaniu 5–10 ml powietrza,
3. obserwacji po podaniu 1–2 ml 0,9% NaCl,
4. zdjęcia RTG (najbardziej wiarygodna metoda).

Po weryfikacji zgłębnik należy unieruchomić plastrem.

Technika karmienia przez zgłębnik – zasady ogólne

• Podczas podawania pokarmu unosi się wezgłowie łóżka o co najmniej 30°.
• Pokarm podaje się powoli – w tempie nieprzekraczającym 30 ml/min – porcjami po 200–300 ml.
• Zaleca się stałą obserwację pacjenta ze względu na ryzyko nudności, wymiotów lub aspiracji.
• Po zakończeniu karmienia zgłębnik przepłukuje się 20–30 ml przegotowanej lub jałowej wody.
• Po przepłukaniu zgłębnik zamyka się jałowym korkiem i zabezpiecza plastrem.
• Pacjent powinien pozostać w pozycji siedzącej lub półsiedzącej przez co najmniej 1 godzinę.
• W przypadku zalegania treści żołądkowej w objętości >500 ml w ciągu 6 godzin – żywienie należy wstrzymać lub opóźnić.
• Nieaktywny zgłębnik powinien być regularnie przepłukiwany czystą wodą, by zapobiec jego zatkaniu.

Kody ICD-10

Referencje

1. Ślusarska, B., Zarzycka, D., & Majda, A. (2017). Podstawy pielęgniarstwa (T. 2). PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
2. Gajewski, P. (2024). Interna Szczeklika 2024. Medycyna Praktyczna.