Przebieg studiów na kierunku lekarskim – przedmioty kliniczne

Od trzeciego roku system nauki na studiach medycznych na większości uczelni zmienia się o 180 stopni. Od teraz w Twoim harmonogramie dominować będą przedmioty kliniczne odbywające się na szpitalnych oddziałach. Sporą część czasu przeznaczonego na zajęcia będziesz poświęcać na zbieranie wywiadu, przeprowadzanie badania czy, jak żartobliwie napomknęliśmy wcześniej, podpieraniu ścian.

Niestety realia szpitali uniwersyteckich często sprawiają, że często nie będzie miał kto się Wami zająć. Zwłaszcza na początku dnia pracy, kiedy wszyscy uczestniczą w odprawie, ponieważ zajęcia zwykle rozpisane zostają od godziny 8:00. 

Nie da się ukryć, że czasami student w szpitalu to persona non grata i po prostu musisz się na to przygotować. Może zdarzyć się tak, że niemiłe spojrzenia będą kierowane w stronę Twojej sekcji klinicznej zarówno ze strony dyżurki pielęgniarskiej, jak i lekarskiej… a i pacjenci bywają zmęczeni tym, że studenci ciągle przychodzą i zadają te same pytania.

Pamiętaj - nie daj się zniechęcić! Jesteś w szpitalu po to, żeby się czegoś nauczyć i w przyszłości odpowiednio leczyć ludzi, nie żeby przeszkadzać. Dlatego korzystaj z każdej okazji, która może poszerzyć Twoją wiedzę - rozmawiaj z pacjentami, zapytaj personel czy możesz się czemuś przyjrzeć lub w czymś uczestniczyć. Zwykle zaangażowanie popłaca.

Jak zorganizowane są przedmioty kliniczne?

Przedmioty kliniczne są najczęściej prowadzone w systemie blokowym. Co to oznacza? Każdy z semestrów roku akademickiego dzieli się na tygodniowe bloki, podczas których będziesz uczęszczać na jeden przedmiot kliniczny. 

Większość przedmiotów realizuje się przez kilka bloków (czasami z rzędu, czasami w odstępach czasowych) - tym samym może się wydarzyć, że zajęcia na przykład z laryngologii będziesz mieć przez kilka dni października i kilka dni lutego, a egzamin z tej tematyki odbędzie się dopiero w czerwcu.

Warto przy okazji zaznaczyć, że zwykle przedmioty są realizowane na kilku katedrach/zakładach. Pod tymi pojęciami chowa się po prostu jednostka organizacyjna uczelni, zwykle skupiona wokół jednego, konkretnego szpitalnego oddziału. Mówiąc najprościej - zajęcia z jednego przedmiotu (np. chorób wewnętrznych) mogą przewijać się przez kilka lat i kilka(naście) różnych oddziałów.

Czy wszystkie przedmioty kliniczne są podobne?

Absolutnie nie. Przedmioty kliniczne skupiają się wokół danej specjalizacji, a te są bardzo różne. Można jednak podzielić je na dwie podstawowe grupy:

• specjalizacje zabiegowe - takie, które wiążą się z przeprowadzaniem zabiegów operacyjnych; wbrew przekonaniu niektórych osób to nie tylko chirurgia i jej podspecjalizacje,
• specjalizacje niezabiegowe.

Chwila, chwila - dlaczego mówimy o specjalizacjach, skoro mieliśmy o przedmiotach klinicznych? Posłużmy się pewnym uproszczeniem. W ramach jednego przedmiotu klinicznego będziesz uczyć się zagadnień, którymi zajmują się lekarze z tożsamą specjalizacją. Stąd jeśli zdarzyło Ci się być u kardiologa, nie powinny zdziwić Cię zajęcia z kardiologii… i tak dalej, i tak dalej.

W czasie zajęć będziesz uczestniczyć w pracy lekarza - z mniejszym lub większym zaangażowaniem, w zależności od prowadzącego. Pamiętaj jednak, że możliwości są naprawdę spore i czasami wystarczy… po prostu zapytać. Jeśli tylko w czasie trwania ćwiczeń z przedmiotu zabiegowego będzie odbywała się jakaś operacja, zapytaj o możliwość asysty na bloku operacyjnym. 

Dokładny sposób realizacji przedmiotów będzie różnić się w zależności od uczelni, a konkretniej od tego, co mają do zaoferowania szpitale kliniczne współpracujące z daną jednostką akademicką.

Symulacje medyczne a przedmioty kliniczne

Część zajęć będziesz odbywać w tak zwanych Centrach Symulacji Medycznych (CSM), które studenci złośliwie nazywają… nieważne, nie będziemy psuć niespodzianki!

Jako lekarz/lekarka będziesz mieć styczność z wieloma sytuacjami, w których potrzebna jest nagła reakcja lub konkretne kwalifikacje - nie wszystkiego da się nauczyć “na żywo”, w kontakcie z pacjentami. Właśnie dlatego wokół uczelni powstają specjalne ośrodki przygotowane, aby ćwiczyć umiejętności praktyczne i symulować różnego rodzaju sytuacje kliniczne na przygotowanych do tego urządzeniach, tak zwanych fantomach.

Nie sposób opisać, co dokładnie będziesz robić w trakcie symulacji medycznych. Zwykle w CSM-ach mieszczą się pomieszczenia imitujące sale operacyjne, stanowiska na Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych czy “porodówki”, ale nie brakuje też miejsca na sprzęt przystosowany do nauki intubacji, resuscytacji krążeniowo-oddechowej, pobierania krwi, punkcji lędźwiowych czy szycia chirurgicznego. 

Anestezjologia i intensywna terapia

Znieczulenie pacjenta na czas operacji i opieka na oddziale intensywnej terapii - to dwa podstawowe filary działalności anestezjologów, którzy w Polsce pełnią rolę również intensywistów. 

W czasie zajęć poznasz sprzęt służący do znieczulania pacjentów wraz z wszystkimi jego niuansami. To anestezjolodzy przygotowują pacjenta do operacji i dbają o jego funkcje życiowe przez cały zabieg - zajmują się nim nie tylko przed przekazaniem w ręce chirurgów, ale także w czasie wybudzania i dalszej opieki pooperacyjnej.

Jednak Oddziały Intensywnej Terapii to nie tylko opieka pooperacyjna, ale również (a może przede wszystkim) ci pacjenci, którzy znajdują się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia i konieczna jest nagła reakcja i szybkie działanie w celu przywrócenia pacjenta do zdrowia, na przykład po wstrząsie anafilaktycznym.

Chirurgia

Chirurgia to przedmiot obejmujący bardzo obszerną tematykę zabiegów wszelakich. W jego czasie zapoznasz się z różnego rodzaju operacjami - tymi mniejszymi i większymi, bardziej widowiskowymi i rutynowymi. Zaliczają się tu także tak spektakularne dziedziny, jak:

• kardiochirurgia - jedyna taka okazja, żeby zobaczyć bijące serce,
• neurochirurgia - operacje na “otwartym” mózgu,
• chirurgia dziecięca - w tym zabiegi wad wrodzonych noworodków.

Pamiętaj jednak, że praca chirurga to nie tylko blok operacyjny - to także cały proces diagnostyczny, kwalifikacja do zabiegu czy wreszcie poradnia chirurgiczna, gdzie pacjenci zgłaszają się ze stłuczeniem palca czy skręceniem kostki.

Choroby wewnętrzne

Synonimem dla “chorób wewnętrznych” jest “interna”, a specjaliści chorób wewnętrznych to interniści.

Choroby wewnętrzne to “koszyk”, do którego zalicza się naprawdę wiele przedmiotów niezabiegowych. W ramach tego przedmiotu prawdopodobnie zapoznasz się z dziedzinami takimi jak z:

• endokrynologia - zajmująca się gruczołami, hormonami i zależnościami między nimi,
• gastroenterologia - zajmująca się schorzeniami przewodu pokarmowego,
• hematologia - zajmująca się chorobami krwi i układu krwiotwórczego, w tym białaczkami,
• kardiologia - zajmująca się sercem i układem naczyniowym,
• nefrologia - zajmująca się układem moczowym, a więc m.in. nerkami,
• pulmonologia - zajmująca się układem oddechowym, a więc m.in. płucami,
• reumatologia - zajmująca się chorobami metabolicznymi, zapalnymi i metabolicznymi układu kostno-stawowego i tkanki łącznej.

Nie miej wątpliwości - nierzadko pojedyncze składowe z powyższej listy zajmują znacznie więcej czasu (zarówno w ramach zajęć, jak i nauki) niż te, które zostały wyszczególnione poniżej. 

Podręcznikiem, który poznasz na przedmiotach realizowanych w ramach chorób wewnętrznych, niewątpliwie będzie Interna Szczeklika. To biblia każdego studenta medycyny i lekarza, nad którą spędzisz jeszcze wiele godzin - pamiętaj tylko, że co roku wychodzi nowe wydanie tej opasłej księgi, a prowadzący nierzadko będą wymagać wiedzy zawartej w tym najnowszym. Oczywiście nie ma potrzeby corocznych zakupów - przeczytanie czegoś w odrobinę starszym “roczniku” zwykle nie zaszkodzi, a poza tym… od czego są biblioteki?

Choroby zakaźne

Gdyby nie ostatnie dwa lata, to powiedzieliśmy, że główną osią zajęć z chorób zakaźnych będą wirusowe zapalenia wątroby, HIV i nieco nudne historie epidemii wszelakich. Pandemia COVID-19 zaskoczyła wszystkich i obróciła do góry nogami życie specjalistów chorób zakaźnych. 

Spodziewamy się więc, że tej tematyce poświęcisz na zajęciach sporo czasu - co prawda sytuacja epidemiologiczna w kontekście prawnym i zajęciowym się uspokoiła, ale temat wciąż jest świeży i tyczy się właśnie chorób zakaźnych. 

Dermatologia

Czym różni się pęcherzyk od grudki, a nadżerka od owrzodzenia? Na zajęciach z dermatologii poznasz semiotykę, czyli symptomatologię ogólną chorób skóry (w tym nazewnictwo wszelkich zmian skórnych) oraz choroby, które się z nimi wiążą. Być może uda Ci się zobaczyć te zmiany również na żywo.

Diagnostyka obrazowa 

Mówiąc potocznie, radiologia. W czasie zajęć przypomnisz sobie trochę pojęć z biofizyki, a także dowiesz się, czym w praktyce różnią się od siebie badania RTG, TK i MR - czyli rentgen, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. To na tych zajęciach dowiesz się, jak prawidłowo opisać “zdjęcie” i jak powinno wyglądać skierowanie pacjenta na badanie radiologiczne oraz dowiesz się, kiedy wykonywać które z nich.

Czasami studentom wydaje się, że ultrasonografia odchodzi do lamusa - w praktyce jest dokładnie odwrotnie. Warto więc nauczyć się dostrzegać istotne szczegóły w obrazie z tego badania, choć jest spora szansa, że z aparatem do USG zapoznasz się już na innych zajęciach.

Geriatria

Geriatria to dziedzina medycyny zajmująca się leczeniem osób starszych - czyli, według polskiego ustawodawstwa, powyżej 65 roku życia. Pacjentów w wieku podeszłym spotkasz także na innych oddziałach - nie zdziw się więc, jeśli zajęcia będą zbliżone do medycyny rodzinnej, neurologii czy psychiatrii, a głównym słowem, którego będą używać prowadzący będzie polipragmazja.

Ginekologia i położnictwo

Jak zapewne się domyślasz, tematem tych zajęć będzie przede wszystkim opieka nad pacjentką ciężarną i poród - zarówno naturalny, jak i drogą cesarskiego cięcia. W zależności od oddziału, na którym będziesz odbywać zajęcia, może uda Ci się uczestniczyć w ich przebiegu. Nierzadko spotkasz się także z zajęciami dotyczącymi ginekologii onkologicznej czy zagadnień związanych z ginekologią endokrynologiczną. 

Medycyna nuklearna

Medycyna nuklearna to dosyć nowa gałąź nauk medycznych, która porusza zagadnienia z pogranicza radiologii i onkologii. Przy okazji tego przedmiotu na tapet wrócą izotopy promieniotwórcze i ich zastosowanie - zarówno w diagnostyce chorób, jak i ich leczeniu.

Medycyna paliatywna

Medycyna paliatywna jest często błędnie utożsamiana z geriatrią. Na tym przedmiocie zapoznasz się z opieką nad pacjentami w stanie terminalnym czyli właśnie paliatywnym - u kresu życia. Takich, u których nieuleczalna choroba osiągnęła stadium, którego nie da się cofnąć ani zatrzymać. Medycyna paliatywna zajmuje się poprawą jakości życia, ale daje również lekcję odnośnie do wsparcia dla umierającego pacjenta, jak i jego rodziny.

Medycyna ratunkowa

Medycyna ratunkowa to taka pierwsza pomoc dla zaawansowanych. To na tym przedmiocie nauczysz się postępowania w stanach nagłych zagrażających życiu i nabędziesz przy tym umiejętności takich jak zabezpieczenie dróg oddechowych czy obsługa defibrylatora.

Medycyna rodzinna

Jeden z przedmiotów klinicznych, który jest nieco oderwany od warunków szpitalnych. Zapewne możesz mieć wyobrażenie na temat tego, czym zajmuje się ta gałąź medycyny - chociażby z własnych wizyt na szczepieniach czy wycieczek do przychodni z powodu przeziębienia.

Medycyna sądowa

Medycyna sądowa to kolejna okazja na uczestniczenie w sekcji zwłok - tym razem nie patomorfologicznej, a prokuratorskiej. Dziedzina z pogranicza prawa i medycyny, na której dowiesz się między innymi, jak ocenić w przybliżeniu czas zgonu, jak dokonać oględzin zwłok (również w praktyce) oraz na czym polega ustalanie ojcostwa. Można powiedzieć, że to takie przedłużenie Prawa i Etyki lekarskiej.

Neurologia

Neurologia zajmuje się chorobami układu nerwowego - zarówno ośrodkowego (a więc mózgu i rdzenia kręgowego), jak i obwodowego. Z tego powodu, momentami ma wiele wspólnego z psychiatrią.

Domeną neurologów są choroby naczyniowe, a więc udary mózgu, ale nie można zapominać o innych schorzeniach, którymi się zajmują. Należą do nich, między innymi:

• zespoły otępienne - w tym choroba Alzheimera, 
• zaburzenia ruchowe - w tym choroba Parkinsona,
• choroby demielinizacyjne - na przykład stwardnienie rozsiane.

To na tych zajęciach dowiesz się, czym są objawy oponowe i jak sprawdzić, czy “Babiński jest dodatni”. To też jeden z tych przedmiotów, na który poza stetoskopem będzie Ci potrzebny inny medyczny atrybut - młotek neurologiczny. 

Okulistyka

Okulistyka (czy też, jak kto woli, oftalmologia) zajmuje się wszelkiego rodzaju schorzeniami dotyczącymi oka. Choć okulista może kojarzyć Ci się przede wszystkim z okularami, to jest to znacznie szersza i naprawdę widowiskowa dziedzina. Precyzyjne operacje pod mikroskopem z zakładaniem szwów na rogówce czy usuwanie zaćmy robią wrażenie, podobnie jak zobaczenie dna własnego oka.

Onkologia

Nowotwory to druga (zaraz za chorobami układu krążenia) co do częstości przyczyna zgonu ludzi, również w Polsce. Onkologia to nic innego, jak gałąź medycyny zajmująca się diagnostyką i leczeniem chorób nowotworowych i właśnie tego będą dotyczyły Twoje zajęcia.

Ortopedia z traumatologią

Ortopedzi, zwani czasami “chirurgami tkanek twardych”, zajmują się układem kostnym. Człon traumatologia oznacza, że w obszarze ich zainteresowań leżą także urazy. Będzie to okazja, aby nauczyć się gipsować i zaopatrywać złamane kończyny, a także uczestniczyć w operacjach, które - delikatnie rzecz ujmując - nie są zbyt subtelne, a po tym bloku cement i wiertarka nabiorą w Twojej głowie nowego znaczenia. Jeśli traficie na prowadzących z dystansem do swojej specjalizacji, to poznacie dowcip o podwójnej ślepej próbie - pamiętajcie jednak, że to tylko stereotyp i nie warto go powielać.

Otolaryngologia

Otolaryngolodzy, zwani laryngologami, zajmują się schorzeniami obejmującymi nos, ucho i gardło wraz z pobliskimi strukturami takimi jak krtań czy zatoki. Będzie to okazja, żeby zajrzeć sobie do uszu, a także dowiedzieć się, jakich informacji właściwie dostarcza lekarzowi słynne “a teraz powiedz “aaaa””, dlaczego nie wolno korzystać z tzw. “patyczków do uszu”, a niektóre krople do nosa można przedawkować. Nie każdy jest świadomy tego, że laryngolodzy są w praktyce klinicznej zabiegowcami.

Pediatria

W uproszczeniu można powiedzieć, że pediatria to taka interna dzieci. Realizowane zajęcia zapewne będą przekrojowe, bowiem dzieci dotykają zróżnicowane choroby i nie bez powodu oddziały pediatryczne stanowią zupełnie inne jednostki organizacyjne szpitala. 

Pewnym szczególnym działem pediatrii jest neonatologia, która kruszy serca nawet najtwardszych studentów medycyny - ta gałąź pediatrii zajmuje się opieką nad noworodkami, nierzadko skrajnymi wcześniakami.

Psychiatria i Psychologia 

Choć umieściliśmy je razem, to pamiętaj, że psychiatria i psychologia kliniczna to dwie zupełnie inne gałęzie medycyny. Obie dziedziny zajmują się zdrowiem psychicznym, spoglądają na nie jednak z zupełnie innej perspektywy. 

Na psychiatrii będziesz uczyć się przede wszystkim o chorobach i tym, jak je leczyć. Psychologia będzie natomiast skupiać się bardziej na tym, jak rozmawiać z pacjentem i jakie wnioski można wyciągnąć z jego zachowania.

Rehabilitacja medyczna

Wiele osób nie jest świadomych tego, że można być lekarzem specjalistą rehabilitacji medycznej, błędnie utożsamiając wszelkiego rodzaju kinezyterapie z fizjoterapeutami. Istnieje szansa, że na zajęciach poznasz podstawowe techniki chociażby masażu, co jest… zwyczajnie przydatne w codziennym życiu.

Transplantologia

Transplantologia to dziedzina medycyny, która zajmuje się przeszczepianiem narządów - w zależności od oddziału, mogą być to przeszczepy serca, płuca czy nerek. Zajęcia mogą przebiegać różnie, ale na pewno dowiesz się na nich co można przeszczepiać, komu i od kogo. 

Urologia

Urolodzy zajmują się diagnostyką i leczeniem schorzeń dotykających układu moczowego, zarówno kobiet, jak i mężczyzn - wbrew pozorom, jest to specjalizacja zabiegowa. Pamiętaj, że schorzeniami nerek zajmują się nefrolodzy, których praca jest dla odmiany ściśle internistyczna. To tutaj jednak dowiesz się jak leczyć priapizm znany z odcinków dr House’a, czym jest cewnik D-J i dlaczego tak ważny jest ruch Movember!

Czy to wszystko?

Absolutnie nie! Na przestrzeni wszystkich lat będziesz mieć styczność z różnymi przedmiotami charakterystycznymi dla danej uczelni. Niestety, często na zajęciach będziesz uczyć się niuansów z danej specjalizacji, a nie tego, co na jej temat powinien wiedzieć każdy lekarz. 

Powyższa lista może w Twoim przypadku wyglądać trochę inaczej, ale na podstawie tego tekstu z pewnością masz już ogląd na to, czym zajmuje się student medycyny. Bardzo często podpieraniem ścian. 

Choć “podpieranie ścian” to oczywiście gorzki żart, to warto pamiętać, że miejsce studenta w szpitalu znacznie odbiega od tego, co może wydawać się na podstawie doniesień z popkultury. Często jest okazja, aby aktywnie uczestniczyć w pracy lekarzy, towarzyszyć w czasie operacji, pomóc w czymś czy zwyczajnie zbadać pacjenta. Równie często zdarza się jednak tak, że personel zwyczajnie ma za dużo zadań i nie ma czasu na pełne zaangażowanie w nauczanie studentów. Nie zmienia to faktu, że zaangażowanie młodego adepta czy adeptki medycyny popłaca.

Na co się przygotować?

Można przewrotnie powiedzieć, że na wszystko. W czasie studiów poznasz od środka wiele specjalizacji, więc wykorzystaj ten czas na rozważania dotyczące wyboru swojej. 

Czas zweryfikuje wszelkie założenia, ale warto z zajęć wynieść nie tylko wiedzę, ale przyjrzeć się chociażby organizacji pracy na danych oddziałach, specyfice leczonych pacjentów czy nawet zakresowi obowiązków lekarzy danej specjalizacji. Wkrótce dowiesz się, że bycie chociażby chirurgiem nie wygląda tak, jak na filmach - pracy poza salą operacyjną jest znacznie więcej niż mogłoby się wydawać, a interniści nie operują pacjenta “na ostro”, jak zdarzało się to dr. House’owi.