Gorączka

Krótka teoria

Gorączka jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu. Powstaje w wyniku przestawienia ośrodka termoregulacji na wyższe wartości. Często jest elementem reakcji ostrej fazy odpowiedzi organizmu na patologiczne drobnoustroje. Gorączka definiowana jest jako ciepłota ciała ≥ 38,0°C. Zakres temperatury ciała 37,1-38°C określany jest natomiast stanem podgorączkowym. Do typowych objawów towarzyszących należy ból głowy, bóle mięśniowo-stawowe, ogólne uczucie rozbicia, osłabienie, dreszcze, pocenie się.

W dużej części przypadków, na podstawie objawów udaje się ustalić ognisko infekcji. Jeśli jednak nie udaje się znaleźć źródła, należy przeprowadzić dokładny skrining zakażeń mikrobiologicznych. Uwaga! U osób starszych podczas trwania infekcji nie zawsze musi występować gorączka!

Jeśli gorączka utrzymuje się dłużej niż 3 tygodnie bez wyjaśnionej przyczyny, nazywana jest gorączką o nieznanej przyczynie (FUO – z ang. fever of unknown origin).

Do najczęstszych źródeł gorączki o nieznanej przyczynie należą: 

• gruźlica płuc i pozapłucna,
• zapalenie wsierdzia,
• ropień w jamie brzusznej, 
• zapalenie kości i stawów,
• choroba rozrostowa,
• zapalenie tkanki łącznej.

Wywiad 

Gorączka jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu. Powstaje w wyniku przestawienia ośrodka termoregulacji na wyższe wartości. Często jest elementem reakcji ostrej fazy odpowiedzi organizmu na patologiczne drobnoustroje. 

Gorączka definiowana jest jako ciepłota ciała ≥38,0 °C. Zakres temperatury ciała 37,1–38,0 °C określany jest natomiast stanem podgorączkowym. Do typowych objawów towarzyszących należy ból głowy, bóle mięśniowo-stawowe, ogólne uczucie rozbicia, osłabienie, dreszcze, pocenie się.

W dużej części przypadków, na podstawie objawów udaje się ustalić ognisko infekcji. Jeśli jednak nie udaje się znaleźć źródła, należy przeprowadzić dokładny skrining zakażeń mikrobiologicznych. Uwaga! U osób starszych podczas trwania infekcji nie zawsze musi występować gorączka!

Jeśli gorączka utrzymuje się dłużej niż 3 tygodnie bez wyjaśnionej przyczyny, nazywana jest gorączką o nieznanej przyczynie (FUO – z ang. fever of unknown origin).

Do najczęstszych źródeł gorączki o nieznanej przyczynie należą: 

• gruźlica płuc i pozapłucna,
• zapalenie wsierdzia,
• ropień w jamie brzusznej, 
• zapalenie kości i stawów,
• choroba rozrostowa,
• zapalenie tkanki łącznej.

Wywiad 

• Jak długo trwa gorączka? Jaka była najwyższa temperatura? Czy spada po leczeniu objawowym? Czy gorączka jest ciągła, czy występuje falowo? – dobowa amplituda <1 °C może występować np. w durze brzusznym, zapaleniu mózgu; przerywana z nawracającymi skokami gorączki może być spowodowana np. malarią; falista (naprzemienne kilkudniowe okresy gorączki i bezgorączkowe) może występować np. w chłoniaku Hodgkina;
• Jakie objawy towarzyszące występują? Czy ktoś z otoczenia miał podobne objawy? 

• towarzyszące gorączce ból gardła (wysięk na migdałkach) oraz powiększenie węzłów chłonnych szyjnych mogą sugerować anginę paciorkowcową;
• silny ból gardła, trudności w połykaniu, przykry zapach z ust, obrzęk powiek, nasady nosa i łuków brwiowych (częściej u dzieci), powiększenie węzłów chłonnych, ból głowy, brzucha, nudności i wymioty, drobnoplamista osutka skórna – objawy sugerujące mononukleozę zakaźną;
• gorączka oraz kaszel, niekiedy z odksztuszaniem ropnej plwociny, ból w klatce piersiowej o charakterze opłucnowym, duszność, dreszcze i poty mogą sugerować zapalenie płuc;
• towarzyszące nudności i wymioty, a także biegunka mogą sugerować ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy (zatrucie pokarmowe);
• biegunka krwista (częściej we WZJG), bóle dolnego obszaru brzucha, osłabienie i utrata masy ciała sugerują nieswoiste choroby zapalne jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG), chorobę Leśniowskiego–Crohna (ChLC) (w ciężkich rzutach – gorączka, odwodnienie, tachykardia, obrzęki);
• objawy dyzuryczne, częstomocz, ból i tkliwość okolicy lędźwiowej, nagłe parcie na mocz, krwiomocz, nudności, wymioty – możliwa przyczyna: ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek (OOZN) / ostre bakteryjne cewkowo-śródmiąższowe zapalenie nerek;
• ból okolicy lędźwiowej promieniujący do spojenia łonowego, zewnętrznych narządów płciowych i wewnętrznej powierzchni ud, któremu mogą towarzyszyć nudności, wymioty, parcie na mocz, częste oddawanie małych porcji moczu, dreszcze, krwiomocz, omdlenia – prawdopodobny napad kolki nerkowej;
• gorączka z dreszczami, żółtaczka, ból o charakterze kolki żółciowej – podejrzenie ostrego zapalenia dróg żółciowych;
• ból i obrzęk stawów, ból mięśni, utrata masy ciała i zmęczenie mogą sugerować chorobę tkanki łącznej, np. reumatoidalne zapalenie stawów, chorobę Stilla, toczeń rumieniowaty układowy;

• Czy pacjent podróżował do krajów tropikalnych? – należy wykluczyć choroby zakaźne, w tym malarię, gorączkę krwotoczną (denga, dur brzuszny);
• Czy pacjent zauważył znaczną utratę masy ciała w ostatnim czasie? Czy u pacjenta rozpoznano chorobę przewlekłą lub nowotwór? – choroby nowotworowe (najczęściej układu krwiotwórczego i chłonnego) mogą być przyczyną gorączki;
• Czy u pacjenta występują objawy takie jak: długotrwały kaszel, krwioplucie, stany podgorączkowe, poty nocne, osłabienie, utrata masy ciała? Czy pacjent podróżował do krajów endemicznych dla gruźlicy? Czy pacjent miał kontakt z osobą chorą na aktywną postać gruźlicy? – wyżej wymienione objawy, a także wywiad epidemiologiczny mogą sugerować zakażenie prątkiem gruźlicy;
• Czy występują: obniżona odporność wskutek leczenia GKS, lekami immunosupresyjnymi, ryzykowne kontakty seksualne, asplenia, zakażenie wirusem HIV? – u pacjentów z wymienionymi czynnikami ryzyka gorączka może wystąpić w przebiegu specyficznych chorób takich jak: gruźlica, mykobakteriozy, grzybicy;
• Czy pacjent ma wszczepiony na stałe sztuczny materiał, taki jak proteza zastawkowa lub rozrusznik serca? – obecność sztucznego materiału w sercu jest czynnikiem ryzyka infekcyjnego zapalenia wsierdzia;
• Czy w ciągu ostatniego miesiąca pacjent stosował neuroleptyki, np. haloperidol? Czy dodatkowo występuje: sztywność mięśniowa, drżenie, nadmierne pocenie, zmiana stanu psychicznego? – powyższe objawy mogą sugerować zespół neuroleptyczny (patrz: Uwaga! Czerwona flaga!); 
• Czy pacjent przyjmował w ostatnim czasie leki lub parafarmaceutyki? Jakie? – niemal każdy lek może wywołać gorączkę polekową;
• Czy pacjent pali papierosy? Ile i od kiedy? – palenie papierosów jest czynnikiem ryzyka rozwoju nowotworów, m.in. nowotworu płuc i oskrzeli, krtani, nerki.

Ocena kliniczna pacjenta

Obowiązuje ogólne badanie internistyczne, jednak wywiad powinien wskazać, które układy należy zbadać ze szczególną uważnością.

• Pomiar temperatury
  • prawidłowy zakres ciepłoty ciała jest zmienny w ciągu doby, sezonu; uzależniony jest także od cyklu miesięcznego czy stopnia odżywienia:
    • w dole pachowym – dokładne przyłożenie termometru, odpowiedni okres pomiaru; prawidłowa temperatura: 36,4 °C (zakres 35,5-37,0 °C);
    • w okolicy czołowej nad tętnicą skroniową, bezdotykowy – niezalecany; w praktyce jednak najczęściej wykonywany pomiar;
  • opcjonalnie:
    • w przewodzie słuchowym zewnętrznym: 36,6 °C (35,7-37,5 °C) – trudności w pomiarze mogą wystąpić z powodu zalegającej woskowiny, nieprecyzyjnego nacelowania na błonę bębenkową czy stanu zapalnego ucha;
    • w jamie ustnej: 36,6 °C (35,5-37,5 °C).
• Ocena stanu ogólnego
  • ocena zachowania chorego: senność? apatia? splątanie?
  • ocena objawów odwodnienia:
    • śluzówki (suche lub podsychające), 
    • skóra (zmniejszona elastyczność skóry, stojący fałd skórny), 
    • powrót włośniczkowy (preferowanym miejscem pomiaru powrotu włośniczkowego powinien być palec dłoni, ucisnąć płytkę paznokciową; czas >3 s świadczy o zaburzeniu krążenia obwodowego), 
    • tachykardia,
    • tachypnoe,
    • obniżenie ciśnienia tętniczego,
    • ubytek masy ciała (przedmiotowe objawy odwodnienia zwykle pojawiają się w przypadku stopnia odwodnienia wynoszącego >5% masy ciała pacjenta), 
    • gałki oczne (zapadnięte), 
    • uwaga! o rozwijającym się wstrząsie hipowolemicznym mogą świadczyć: powrót włośniczkowy >3 s, zimna, blada skóra, skąpomocz lub bezmocz, znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego, zaburzenia świadomości;
  • ocena parametrów życiowych: pomiar ciśnienia tętniczego i tętna, pomiar liczby oddechów;
  • ocena stanu odżywienia – zważ i zmierz pacjenta, oblicz BMI.
• Ocena skóry
  • zabarwienie – bladość może występować np. w białaczkach, chorobach nowotworowych;
  • charakter zmian wysypkowych:
    • pęcherzyki/grudki w przebiegu chorób wirusowych – ospa wietrzna (wysypka uogólniona), odra (wysypka początkowo na twarzy i za uszami, a następnie zstępuje na pozostałe części ciała), półpasiec (wysypka w obrębie zajętego dermatomu);
    • plamki:  ciemnoczerwone/purpurowe, nieblednące pod wpływem ucisku (wybroczyny) – guzkowe zapalenie tętnic, plamica Schonleina-Henocha.
  • zaczerwienienie, ból, obrzęk – sugerują zapalenie tkanek miękkich;
  • rumień, ból i pieczenie, ostre odgraniczenie od zdrowych tkanek, towarzyszący obrzęk (najczęściej na twarzy lub kończynach dolnych) – sugeruje różę (zakażenie paciorkowcowe);
  • żółtaczka: zażółcenie skóry, twardówek oczu (nowo rozpoznane) – podejrzenie: wirusowego zapalenia wątroby, ostrego zapalenia trzustki;
  • rumień w kształcie motyla na twarzy, nadwrażliwość na światło słoneczne – podejrzenie ostrej postaci tocznia rumieniowatego układowego (SLE).
• Ocena węzłów chłonnych
  • rozmiar – powiększone, gdy średnica >1 cm lub >0,5 cm w przypadku nadobojczykowych i >1,5 cm w przypadku pachwinowych;
  • powiększenie węzłów – uogólnione czy miejscowe;
  • konsystencja – twarde/miękkie (twarde w chorobach nowotworowych);
  • tkliwość – bolesność palpacyjna jest typowa dla zapalenia węzłów.
• Oglądanie gardła
  • ocena migdałków – powiększenie, przekrwienie, naloty;
  • zmiany w jamie ustnej – np. plamki Koplika (małe, białe plamki z czerwoną obwódką występujące na błonie śluzowej policzków na wysokości zębów trzonowych i przedtrzonowych – charakterystyczny dla odry), biały nalot na języku – kandydoza.
• Ocena układu oddechowego
  • Osłuchaj klatkę piersiową – zapalenie płuc będą sugerowały trzeszczenia nad zajętymi obszarami miąższu płucnego, czasem słyszalny szmer oskrzelowy; w przypadku obecności płynu w jamie opłucnej szmery oddechowe będą osłabione; furczenia – sugerują zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych, np. w zapaleniu oskrzeli (w ostrym zapaleniu oskrzeli możliwy jest brak dodatkowych zjawisk osłuchowych, świsty lub furczenia).
  • Opukiwanie klatki piersiowej – stłumiony odgłos opukowy może sugerować zapalenie płuc oraz obecność płynu w jamie opłucnej.
  • Oceń drżenie piersiowe – wzmożone drżenie piersiowe sugerować będzie naciek zapalny, stłumione drżenie sugeruje obecność płynu w jamie opłucnej.
• Ocena układu krążenia 
  • nowe zmiany osłuchowe nad sercem – najczęściej obserwowane (częściej u dzieci, ale u dorosłych również) w trakcie gorączki to szmery niewinne, cechy charakterystyczne: szmer skurczowy, ocena głośności 1-3 wg skali Levine’a, brak promieniowania, zmienna głośność w zależności od pozycji ciała, fazy oddychania; 
  • obecność tarcia osierdziowego (w zapaleniu osierdzia).
• Badanie jamy brzusznej
  • bolesność jamy brzusznej – może występować m.in. w przypadku: nieżytu żołądkowo-jelitowego, zapalenia wyrostka robaczkowego, zapalenia uchyłków, zapalenia przydatków, zapalenia pęcherzyka żółciowego, kolce żółciowej, zapaleniu trzustki, niedrożności jelit;
  • wyczuwalny palpacyjnie guz w jamie brzusznej – np. ropień uchyłka/wyrostka robaczkowego, chłoniak;
  • powiększenie wątroby lub śledziony – podejrzenie wirusowego zapalenia wątroby, mononukleozy;
  • wodobrzusze – obecne np. w marskości wątroby, chorobach nowotworowych;
  • ocena objawów otrzewnowych.

• Ocena układu moczowo-płciowego
  • bolesność okolicy lędźwiowej, objaw Goldflama – dodatni w przypadku ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek, w kolce nerkowej;
  • badanie per rectum – bolesność prostaty u mężczyzn może sugerować zapalenie gruczołu krokowego; wyczuwalny guz w odbytnicy – podejrzenie nowotworu jelita grubego.

• Ocena układu ruchu 
  • symetryczny ból i obrzęk stawów rąk i stóp (najczęściej zajęte są stawy międzypaliczkowe bliższe, śródręczno-paliczkowe i śródstopno-paliczkowe), rzadziej także dużych stawów (np. kolanowych lub ramiennych) – sugerują reumatoidalne zapalenie stawów (RZS);
  • ból stawów i/lub mięśni (wędrujący, o zmiennym charakterze, głównie stawów rąk i kolanowych) – może sugerować toczeń rumieniowaty układowy (SLE).
• Ocena objawów neurologicznych
  • badanie objawów oponowych – występowanie gorączki, światłowstrętu oraz dodatnich objawów oponowych sugeruje zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

UWAGA! CZERWONA FLAGA! 

• Temperatura >38 °C lub <36 °C, częstotliwość oddechów >30/min, skurczowe ciśnienie tętnicze <90 mm Hg, częstotliwość rytmu serca >120/min – podejrzenie sepsy/wstrząsu septycznego – pacjent powinien zostać jak najszybciej przetransportowany do szpitala. W oczekiwaniu na ZRM należy wdrożyć postępowanie przeciwwstrząsowe: zabezpieczyć drogi oddechowe, monitorować podstawowe parametry, ułożyć pacjenta w pozycji leżącej z uniesionymi nogami (wyjątek: niewydolność krążenia), założyć obwodowe wkłucie dożylne i przetaczać płyny (zaczynając od 500 ml 0,9% NaCl), podać tlen.

• Gorączka, silny ból głowy, zaburzenia świadomości, dodatnie objawy oponowe – podejrzenie ZOMR (zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych) – należy wezwać karetkę i pilnie skierować na oddział neurologii z podejrzeniem ZOMR.
• Gorączka z towarzyszącą dusznością, kaszel, ból w klatce piersiowej o charakterze opłucnowym, krwioplucie – podejrzenie zatorowości płucnej - pacjent powinien zostać przetransportowany karetką do szpitala, należy wezwać karetkę i wystawić skierowanie do oddziału chorób wewnętrznych.
• Nudności, wymioty, silny ból brzucha, zatrzymanie stolca i gazów - podejrzenie niedrożności jelit – należy wezwać karetkę i  pilnie skierować pacjenta na oddział chirurgiczny.

• Gorączka, utrzymujący się częstomocz, dyzuria, krwiomocz, proteinuria – podejrzenie kłębuszkowego zapalenia nerek (KZN) – pilne skierowanie do poradni nefrologicznej celem wykonania biopsji nerki w kierunku KZN. 
• Hipertermia (temperatura >40 °C) – pacjent powinien zostać przetransportowany do szpitala, należy wezwać ZMR. W oczekiwaniu na transport: pacjenta należy umieścić w chłodnym miejscu i rozpocząć intensywne schładzanie (skrapiać obficie letnią wodą), założyć dostęp dożylny i – jeżeli to konieczne – udrożnić drogi oddechowe.
• Gorączka, silny ból głowy o innym niż zazwyczaj charakterze, niepozwalający pacjentowi spać w nocy, tkliwość skóry głowy – okolicy tętnicy skroniowej, pogrubienie lub tkliwość samej tętnicy skroniowej – podejrzenie olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic – pacjentowi należy wystawić pilne skierowanie do oddziału chorób wewnętrznych.
• Gorączka, nowy szmer nad sercem, objawy niewydolności serca, duszność, epizod zatorowy, zmiany naczyniowe w postaci wybroczyn – podejrzenie infekcyjnego zapalenia wsierdzia – pilne skierowanie do oddziału kardiologicznego.

Postępowanie diagnostyczne

Badania laboratoryjne

• morfologia krwi obwodowej z rozmazem – w przebiegu zakażenie możliwa leukocytoza lub leukopenia; znaczna leukocytoza może wiązać się z chorobą nowotworową układu krwiotwórczego (białaczka, chłoniak);
• parametry stanu zapalnego – CRP, OB.

Kolejne badania według podejrzewanej przyczyny:

• badanie ogólne moczu (oraz posiew moczu) – w przypadku podejrzenia zakażenia układu moczowego;
• wymaz z gardła (Streptest) – różnicowanie zapalenia gardła bakteryjnego i wirusowego (sposób postępowania określa skala Centora).

• kreatynina, kwas moczowy, mocznik, 
• elektrolity – Na, K, 
• kinaza kreatynowa,
• bilirubina, ALT, AST,
• amylaza,
• czynnik reumatoidalny (RF) – w przypadku podejrzenia RZS (ocena kryteriów klasyfikacyjnych RZS wg ACR i EULAR z 2010 r.),

• badanie ogólne kału – podejrzenie nieswoistych zapalnych chorób jelit, zakażeń bakteryjnych i wirusowych przewodu pokarmowego.

Badania obrazowe

• USG jamy brzusznej – diagnostyka w kierunku: 
  • ropnia, 
  • ropniaka, 
  • kamicy pęcherzyka żółciowego,
  • kamicy nerkowej;
• RTG klatki piersiowej w projekcji bocznej i AP – diagnostyka zapalenia płuc w przypadku następujących objawów: gorączka >38 °C, kaszel, ból w klatce piersiowej, duszność, tachypnoe > 24/min, tachykardia >100/min, zmiany osłuchowe (trzeszczenia nad polami płucnymi);
• kolonoskopia – w przypadku podejrzenia nieswoistych zapalnych chorób jelit.

Zalecenia

Gorączka jest mechanizmem obronnym! Nie jest zalecane natychmiastowe farmakologiczne obniżanie temperatury poniżej 38,5 °C. Należy obserwować chorego!

Ogólne zalecenia

• Leczenie „na zakładkę” – naprzemiennie stosuje się:
  • paracetamol 2 x 500 mg co 6 h (maks. 4 g/d), 
  • ibuprofen 200–400 mg co 6 h (maks. 2 g/d). 

Przykładowy schemat leczenia przeciwgorączkowego:

8:00 – paracetamol 500 mg x 2

11:00 – ibuprofen 200–400 mg

14:00 – paracetamol 500 mg x2

17:00 – ibuprofen 200–400 mg

Przeciwwskazania do stosowania ibuprofenu: 

• biegunka, 
• ZUM (potencjalne działanie nefrotoksyczne w przednerkowej niewydolności nerek), 
• przewlekła niewydolność nerek, 
• choroba wrzodowa, 
• zaburzenia krzepnięcia.

Gdy brak pewności co do wskazań, zawsze lepiej zlecić paracetamol!

• Odpoczynek i odpowiednie nawadnianie  – należy pamiętać, że na każdy wzrost temperatury o 1 °C wzrasta zapotrzebowania płynów o 15%)  – średnie dobowe zapotrzebowanie to min. 2,5 –3 l.
• Fizyczne metody zbijania bardzo wysokiej gorączki  – zimne kompresy na czoło, na pachwiny; nie jest zalecana kąpiel w zimnej wodzie (obkurczenie tętniczek).

Angina paciorkowcowa 

Antybiotykiem z wyboru w anginie paciorkowcowej jest penicylina (fenoksymetylopenicylina):

• dorośli i dzieci (masa ciała >40 kg): 2 –-3 mln j.m./dobę w 2-3 dawkach podzielonych przez 10 dni,

• dzieci (masa ciała <40 kg): 100-200 tys j.m./dobę w 2-3 dawkach podzielonych przez 10 dni.

Zapalenie gardła o etiologii wirusowej 

Podstawą jest leczenie objawowe:

• leczenie przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (np. według schematu “na zakładkę” opisanego powyżej),
• leczenie miejscowe  – leki OTC: diklofenak  – płyn do płukania gardła, benzydamina  – tabletki do ssania, przy silnych dolegliwościach bólowych leki na receptę, np. nimesulid, ketoprofen (granulki do przygotowania roztworu doustnego),
• odpoczynek i nawadnianie,
• unikanie klimatyzacji i suchych, ciepłych pomieszczeń  – podrażnienie i wysychanie błon śluzowych.

Zapalenie płuc 

Ostre zapalenie oskrzeli 

Ostre zapalenie oskrzeli ma zazwyczaj przebieg samoograniczający się (objawy ustępują w ciągu tygodnia do trzech). Istotna jest edukacja pacjenta, zapewnienie o braku konieczności stosowania antybiotyku ze względu na najczęściej wirusową etiologię, a także konieczności odpowiedniego nawodnienia (ok. 2 l/dobę) i ewentualnego leczenia objawowego.

Zakażenie układu moczowego 

Zalecana antybiotykoterapia niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego: 

• furazydyna (lek OTC) – 1. dnia 100 mg 4 ×/d, następnie 100 mg 3 ×/d przez 7–8 dni; leczenie można powtórzyć po 10-15 dniach; w przypadku wystąpienia co najmniej 3 epizodów zakażenia układu moczowego w ciągu ostatnich 12 miesięcy stosuje się 100 mg na noc przez 6–12 miesięcy (nie należy stosować w przypadku podejrzenia odmiedniczkowego zapalenia nerek i gdy klirens kreatyniny <60 ml/min),
• trimetoprim + sulfametoksazol (kotrimoksazol) 160/800 mg 2 x/d przez 3 dni; unikać empirycznego leczenia w razie występowania znanej oporności na poziomie 20%,
• fosfomycyna (3 g doustnie jednorazowo); unikać leku przy podejrzeniu kłębuszkowego zapalenia nerek.

Podejrzenie chorób tkanki łącznej (m.in. RZS, SLE)

Pacjent powinien zostać skierowany do poradni reumatologicznej w celu poszerzenia panelu badań i ewentualnego leczenia.

Podejrzenie choroby nowotworowej

Pacjentowi należy wystawić kartę DiLO i skierować do odpowiedniego specjalisty.

Podejrzenie gruźlicy

Pacjenta należy pilnie skierować do oddziału pulmonologicznego/instytutu gruźlicy.

Podejrzenie malarii 

W przypadku pacjenta gorączkującego, który wrócił z obszarów endemicznych malarii (mapa dostępna pod adresem: https://medycynatropikalna.pl/malaria-chemioprofilaktyka) należy skierować pacjenta do szpitala zakaźnego, w celu jak najszybszego wykluczenia (lub potwierdzenia) malarii.

Uwaga! Nawracająca gorączka >38,3 °C, trwająca >3 tygodnie przy braku jednoznacznej przyczyny mimo diagnostyki, z podwyższonymi markerami stanu zapalnego – gorączka o nieznanej przyczynie (FUO) – pacjentowi należy wystawić skierowanie do szpitala do oddziału chorób wewnętrznych.

Przykładowa wizyta 

Wywiad

Pacjent zgłosił się z utrzymującą się od 3 dni podwyższoną temperaturą (maksymalna wartość 38,5 °C) i bólem gardła. Neguje kaszel, duszności, ból brzucha, wysypkę. Nie zgłasza innych dolegliwości.

Badanie przedmiotowe

Stan ogólny dobry. Temperatura ciała 37,5 °C. Skóra bez zmian. Gardło z cechami nieżytu, zaczerwienione. Migdałki niezmienione chorobowo. Powiększone węzły chłonne podżuchwowe. Szmer pęcherzykowy prawidłowy. Liczba oddechów 16/min. SpO₂ 97%. Tony serca czyste, HR 90/min. Brzuch miękki, niebolesny, objawy otrzewnowe ujemne. Objaw Goldflama obustronnie ujemny.

Zalecenia

Odpoczynek, nawadnianie, NLPZ lub paracetamol w razie potrzeby.

Wystawiono ZUS ZLA na okres 7 dni.

W razie nieustąpienia dolegliwości lub pogorszenia stanu zdrowia konieczna jest pilna konsultacja lekarska.

Kody ICD-10

Referencje

1. Gajewski, P. (2024). Interna Szczeklika 2024. Medycyna Praktyczna.
2. Japp, A., & Robertson, C. (2015).  Macleod. Diagnoza kliniczna. Edra Urban & Partner.
3. Spelman, D. (2023). Fever of unknown origin in adults. UpToDate. https://www.uptodate.com/contents/fever-of-unknown-origin-in-adults-etiologies [ostatni dostęp: 09.04.2025 r.]
4. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy. Gruźlica. Szczepienia.info. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/gruzlica/ [ostatni dostęp: 09.04.2025 r.]
5. Boroń-Kaczmarska, A., & Wiercińska-Drapało, A. (2022). Choroby zakaźne i pasożytnicze (T. 1, T. 2) PZWL Wydawnictwo Lekarskie.