Pacjent po powrocie z Mazur z gorączką – czy to może być babeszjoza?

Babeszjoza, znana również jako piroplazmoza, to choroba odkleszczowa, która – choć rzadko rozpoznawana – może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia pacjenta.Wielu pacjentów, zwłaszcza właścicieli psów, kojarzy babeszjozę wyłącznie jako chorobę zwierząt, nie zdając sobie sprawy, że zakażenie może dotyczyć również ludzi. W obliczu zwiększonej aktywności fizycznej pacjentów w okresie letnim oraz związanej z tym większej ekspozycji na kleszcze, warto wiedzieć, jak rozpoznawać i leczyć piroplazmozę.

Piroplazmoma – jak dochodzi do zakażenia?

Babeszjoza jest wywoływana przez pasożyta z rodzaju Babesia, który przenoszony jest jedynie przez kleszcze. Występowanie choroby odnotowano w Ameryce Północnej i Południowej, Europie, Azji, Afryce oraz Australii. U zwierząt stwierdzono wiele różnych gatunków pasożytów Babesia, jednak tylko nieliczne z nich wykryto u ludzi. W Stanach Zjednoczonych dominującym gatunkiem odpowiedzialnym za zakażenia ludzkie jest Babesia microti, natomiast w Europie (w Polsce przede wszystkim na Wyżynie Lubelskiej) przeważa Babesia divergens.

Rezerwuarem pierwotniaków są zwierzęta, m.in. gryzonie, bydło, psy i koty. Wektorem zaś są kleszcze. Spośród wymienionych żywicieli głównym rezerwuarem jest bydło, dlatego ryzyko zachorowania na babeszjozę jest większe na obszarach jego hodowli. Najczęstszą drogą zakażenia u człowieka jest ukłucie przez kleszcza, zarówno dorosłego, jak i osobnika w stadium nimfy. To właśnie nimfy są najczęstszym źródłem infekcji, ponieważ są niewielkich rozmiarów i łatwo je przeoczyć. Do transmisji pierwotniaka dochodzi podczas ssania krwi przez zainfekowanego kleszcza. Wraz ze śliną kleszcza do krwiobiegu ofiary przedostają się sporozoity, które bezpośrednio atakują erytrocyty żywiciela.

Najwięcej przypadków zachorowań odnotowuje się w cieplejszych miesiącach – od maja do września – co odzwierciedla zwiększoną aktywność kleszczy w tym okresie.

Zakażenie człowieka innymi drogami występuje znacznie rzadziej. Może do niego dojść:

• przezłożyskowo,
• w wyniku przetoczenia pełnej krwi lub preparatów krwiopochodnych od bezobjawowych dawców,
• w wyniku przeszczepienia narządów od zakażonego dawcy – opisano pojedyncze przypadki zakażenia Babesia microti drogą transplantacyjną.

Objawy babeszjozy

Zakres objawów babeszjozy jest szeroki. Choroba może przebiegać:

• bezobjawowo – szczególnie u osób immunokompetentnych;
• z łagodnymi objawami grypopodobnymi – m.in. gorączka, dreszcze, wzmożona potliwość, bóle głowy, bóle mięśniowe i kostno-stawowe, zmęczenie i osłabienie, utrata apetytu, nudności, wymioty, bóle brzucha;
• jako ciężkie, zagrażające życiu zakażenie – m.in. żółtaczka, oddawanie ciemnego moczu, ostry zespół niewydolności oddechowej (ARDS), objawy neurologiczne, rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe (DIC), niewydolność nerek i wątroby, objawy wstrząsu.

Przebieg choroby zależy przede wszystkim od stanu immunologicznego pacjenta. Do czynników ryzyka ciężkiej postaci babeszjozy należą m.in.:

• wiek >50. roku życia – związane z osłabieniem odporności typu komórkowego;
• splenektomia – śledziona odgrywa kluczową rolę w eliminacji zarażonych erytrocytów;
• infekcja wirusem HIV;
• leczenie immunosupresyjne – po transplantacji narządów lub komórek krwiotwórczych;
• przyjmowanie leków anty-TNF-α (etanercept, infliksymab) lub anty-CD20 (rytuksymab).

Objawy mogą wystąpić po około tygodniu od zakażenia. Zwykle jednak rozwijają się przez kilka tygodni lub miesięcy. Długi okres inkubacji choroby występuje zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością.

Rozpoznanie babeszjozy

Badania laboratoryjne 

Diagnostykę w kierunku babeszjozy należy rozważyć u każdego pacjenta z objawami grypopodobnymi oraz nieprawidłowościami w badaniach laboratoryjnych krwi, do których należą:

• niedokrwistość,
• trombocytopenia,
• podwyższona aktywność LDH,
• zwiększone stężenia bilirubiny całkowitej (zwłaszcza niesprzężonej),
• zmniejszone stężenie haptoglobiny,
• zwiększona liczba retikulocytów,
• podwyższone poziomy enzymów wątrobowych (AST, ALT, ALP),
• podwyższony poziom azotu mocznikowego we krwi (BUN),
• podwyższony poziom kreatyniny we krwi.

W badaniu ogólnym moczu stwierdza się:

• białkomocz,
• hemoglobinurię.

Badanie przedmiotowe

W badaniu przedmiotowym stwierdza się:

• zaczerwienioną tylną ścianę gardła,
• umiarkowane powiększenie wątroby i śledziony,
• żółtaczkę.

Potwierdzenie rozpoznania

Jeśli obraz kliniczny oraz badania laboratoryjne wskazują na babeszjozę, należy skierować pacjenta do poradni chorób zakaźnych. Diagnoza jest stawiana na podstawie:

• wykrycia pasożytów w mikroskopowym badaniu rozmazu krwi obwodowej barwionej metodą Giemsy,
• dodatniego wyniku badania metodą PCR – jest to metoda bardziej czuła niż badanie mikroskopowe.

Diagnostyka serologiczna nie wystarcza do pewnego rozpoznania aktywnej infekcji.

Diagnoza różnicowa

Diagnozę należy również rozważyć u osób, u których zdiagnozowano inną chorobę przenoszoną przez kleszcze, zwłaszcza boreliozę, ze względu na częste koinfekcje.

U pacjentów z koinfekcją boreliozy i babeszjozy choroba często przebiega dłużej i ciężej, a odpowiedź na leczenie boreliozy bywa słabsza i nieadekwatna.

Ze względu na niespecyficzne objawy rozpoznanie babeszjozy jest utrudnione. W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić przede wszystkim malarię, a także boreliozę, anaplazmozę, grypę oraz mononukleozę zakaźną.

Jak leczyć babaeszjozę?

Leczenie babeszjozy powinno być indywidualizowane, z uwzględnieniem m.in. stanu immunologicznego pacjenta i nasilenia objawów. Standardem terapeutycznym jest antybiotykoterapia, stosowana u pacjentów objawowych z diagnozą potwierdzoną w mikroskopowym badaniu krwi lub metodą PCR.

Tabela na podstawie 2020 IDSA Guideline on Diagnosis and Management of Babesiosis

Profilaktyka zakażenia babeszjozą

Obecnie nie istnieje szczepionka przeciw babeszjozie, a najskuteczniejszą metodą profilaktyki jest zmniejszenie ekspozycji na kleszcze – m.in. unikanie terenów endemicznych, noszenie odzieży zakrywającej ciało, stosowanie repelentów oraz odpowiednie postępowanie po kontakcie z kleszczem.

Po powrocie z aktywności na terenach zakleszczonych należy dokładnie sprawdzić ciało, aby jak najszybciej usunąć kleszcza przy pomocy pęsety lub specjalnych kleszczołapek.

Babeszjoza, choć rzadziej rozpoznawana niż inne choroby odkleszczowe, stanowi rosnące wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne, szczególnie w kontekście globalnego ocieplenia oraz zwiększonej aktywności kleszczy.