Współczesne oblicza pylicy płuc – standardy opieki w POZ

Pylice płuc to niejednorodna grupa śródmiąższowych chorób płuc wywołanych działaniem pyłów, które występują przede wszystkim w miejscu pracy. W Polsce są klasyfikowane jako choroby zawodowe i stanowią drugą najczęściej rozpoznawaną chorobę zawodową (19,3% ogółu chorób zawodowych) po chorobach zakaźnych i pasożytniczych. Najczęściej występują u mężczyzn, głównie wśród górników, choć zdarzają się również u spawaczy oraz osób pracujących przy pyłach metali. Na szczęście obserwuje się spadek zapadalności na pylicę.

Ze względu na pochodzenie można podzielić na:

• pylico-gruźlicę,
• pylicę spawaczy,
• pylicę azbestową i pozostałe pylice krzemianowe,
• pylicę talkową,
• pylicę grafitową,
• pylice wywołane pyłami metali.

Pylica rozwija się w wyniku narażenia na pył lub włókna respirabilne, które wywołują odczyn śródmiąższowy. Ryzyko rozwoju choroby zależy od intensywności zapylenia oraz czasu narażenia. Nie u wszystkich narażonych dochodzi do rozwoju choroby.

W zależności od obrazu mikroskopowego wyróżnia się pylice:

• niekolagenowe – rozwijają się w wyniku wdychania pyłów o niewielkim potencjale zwłókniającym, np. pyłu żelaza, cyny, siarczanu baru; włóknienie ma zwykle charakter retikulinowy, a przebieg choroby jest łagodny klinicznie;
• kolagenowe – wywołane pyłem o dużym potencjale zwłókniającym i zwykle postępującym przebiegu, np. pylica krzemowa, azbestowa, talkowa.

Obraz kliniczny pylicy

Szczegółowy obraz kliniczny zależy od rodzaju pylicy, choć w większości przypadków objawy są niespecyficzne. Najczęściej pierwsze symptomy pojawiają się wiele lat po narażeniu i obejmują:

• kaszel,
• ogólne osłabienie,
• w późniejszym etapie – duszność wysiłkową.

W badaniu fizykalnym zazwyczaj nie stwierdza się żadnych objawów, dopiero zaawansowana choroba może dawać symptomy w postaci trzeszczeń przypodstawnych. W późnym okresie mogą wystąpić objawy niewydolności oddechowej, takie jak:

• utrata masy ciała,
• sinica centralna,
• bladość powłok,
• palce pałeczkowate.

Diagnostyka pylicy płuc

Podstawą diagnostyki pylic płuc są badania obrazowe (RTG lub TK) oraz wywiad dotyczący narażenia na pył. Zdjęcie RTG powinno być ocenione dwukrotnie – albo przez tę samą osobę w różnym czasie, albo przez dwie różne osoby. Wynik powinien zawierać ocenę zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Radiogramów Pylic Płuc. TK ma przewagę nad RTG, ponieważ pozwala na wcześniejsze wykrycie zmian pyliczych.

Badania czynnościowe układu oddechowego są wykorzystywane do oceny zaburzeń wentylacji płuc, choć nie stanowią podstawy diagnostyki. Podstawowym badaniem jest spirometria i ocena wskaźnika pseudo-Tiffeneau. W przypadku podejrzenia zmian restrykcyjnych wskazane jest wykonanie bodypletyzmografii.

Leczenie pylicy płuc

Nie opracowano dotychczas przyczynowego leczenia pylicy płuc – trwają badania nad pirfenidonem i nintedanibem, ale ich wyniki nie są jeszcze w pełni znane. Postępowanie koncentruje się na leczeniu objawowym, obejmującym:

• bronchodylatatory,
• glikokortykosteroidy wziewne,
• leki działające na śluz oskrzelowy,
• leki pobudzające ośrodek oddechowy,
• antybiotyki w przypadku współistnienia zakażeń,
• tlenoterapię,
• leki stosowane w leczeniu powikłań krążeniowych,
• zastępczą terapię antynikotynową w przypadku uzależnienia od nikotyny.

Bardzo istotne jest również prowadzenie rehabilitacji pulmonologicznej, która pozwala na poprawę wydolności i sprawności pacjenta.

W zaawansowanych stadiach choroby rozważa się leczenie chirurgiczne, np. wycięcie pęcherzy rozedmowych lub nawet przeszczepienie płuc.

Zapobieganie

Główną rolą w zapobieganiu rozwojowi choroby jest unikanie narażenia na pył. Niestety, nawet po zaprzestaniu ekspozycji istnieje ryzyko dalszego postępu choroby.

Powikłania

Pylice statystycznie prowadzą do skrócenia przewidywanej długości życia nawet o 4 lata w stosunku do populacji ogólnej. Zwiększają także ryzyko rozwoju powikłań, takich jak:

• przewlekła obturacyjna choroba płuc,
• rozedma,
• odma,
• gruźlica,
• rak płuca (onkogenne działanie pyłów, m.in. w pylicy krzemowej i azbestowej).