Zatrucie “pigułką gwałtu” – obraz kliniczny, leczenie, różnicowanie

“Pigułka gwałtu" to potoczne określenie substancji psychoaktywnych wykorzystywanych do obniżenia świadomości ofiary w celu popełnienia przestępstwa, najczęściej na tle seksualnym. Do najpowszechniej stosowanych substancji należą:

• GHB (kwas γ-hydroksymasłowy),
• GBL (γ-butyrolakton),
• flunitrazepam (lek z grupy benzodiazepin),
• ketamina.

Według danych WHO oraz Centers for Disease Control and Prevention (CDC), zatrucie tymi substancjami stanowi poważny problem zdrowia publicznego, szczególnie w kontekście przestępstw seksualnych.

Obraz kliniczny zatrucia pigułką gwałtu

Charakterystyczne objawy zatrucia obejmują:

• początkowo: euforię, dezorientację, zwiększoną rozmowność, zaburzenia koordynacji ruchowej;
• następnie: osłabienie, zawroty głowy, wymioty, senność, utratę przytomności;
• na etapie zaawansowanego zatrucia: znaczne zahamowanie czynności oddechowej, hipotensję, bradykardię, napady drgawkowe;
• specyfika kliniczna GHB/GBL: bardzo szybki początek działania (15–45 minut po spożyciu) i szybka eliminacja z organizmu (czas półtrwania 20–60 minut), co czyni diagnostykę trudną.

Pacjentki często zgłaszają utratę fragmentów pamięci (amnezja następcza) oraz objawy traumy psychicznej.

Diagnostyka zatrucia pigułką gwałtu

• Wywiad: ważna jest empatyczna rozmowa, ukierunkowana na ostatnie godziny przed utratą świadomości.
• Badania laboratoryjne:
  • oznaczenie GHB i GBL w moczu i krwi – należy wykonać jak najszybciej, najlepiej do 6 godzin od podejrzenia zatrucia;
  • testy toksykologiczne przesiewowe na obecność benzodiazepin, ketaminy.
• Inne badania – ocena funkcji oddechowej, EKG, oznaczenie glikemii, monitoring neurologiczny.

Leczenie zatrucia pigułką gwałtu

Postępowanie lecznicze opiera się na zasadach medycyny ratunkowej i obejmuje:

• stabilizację funkcji życiowych – utrzymanie drożności dróg oddechowych, tlenoterapię, wsparcie wentylacji mechanicznej w ciężkich przypadkach;
• monitorowanie układu krążenia – kontrola tętna, ciśnienia tętniczego;
• podtrzymywanie funkcji neurologicznych – ocena poziomu świadomości według skali Glasgow;
• leczenie jest objawowe, nie ma antidotum na GHB ani GBL;
• szybkie zabezpieczenie próbek do celów dowodowych – w przypadku podejrzenia przestępstwa seksualnego.

Różnicowanie zatrucia pigułką gwałtu

Zatrucie pigułką gwałtu powinno być różnicowane z:

• alkoholowym upojeniem (ale GHB daje szybszą utratę przytomności i silniejszą amnezję),
• zatruciem benzodiazepinami,
• hipoglikemią,
• napadem padaczkowym,
• zatruciami innymi substancjami psychoaktywnymi (np. opioidami, ketaminą).

Wskazówki praktyczne dla lekarza

• Zachowaj wysoki poziom czujności u młodych kobiet zgłaszających utratę przytomności po imprezie.
• Dokumentuj szczegółowo wszystkie objawy i badania.
• Współpracuj z zespołem medycyny sądowej i policją.
• Pamiętaj o wsparciu psychologicznym dla ofiary.