Lekarz jako biegły sądowy

Od lat procesy wytaczane lekarzom i lekarkom rozgrzewają dyskusje w środowisku. Tematyka okołoprocesowa pozostaje częstym tematem zarówno podczas zajęć na studiach, jak i w szpitalnych dyżurkach. Tym razem przyjrzymy się obecności medyków na sali sądowej z perspektywy biegłego sądowego.

Kto jest kim?

Zanim jednak przejdziemy do możliwości zawodowych, jakie niesie ze sobą opiniowanie, wyjaśnijmy, w jakich rolach lekarze i lekarki mogą występować na sali sądowej.

Lekarz sądowy to taki, który zawarł umowę z prezesem sądu okręgowego i wydaje zaświadczenia potwierdzające zdolność (lub jej brak z powodu choroby) do stawienia się np. na rozprawie sądowej [1, 2]. Lekarzem medycyny sądowej (bądź medykiem sądowym) określa się specjalistę medycyny sądowej, który zajmuje się przeprowadzaniem sekcji zwłok, ustalaniem przyczyny zgonu czy wykonywaniem obdukcji [2]. Natomiast biegłym sądowym może zostać lekarz, który zostaje powołany przez sąd do wydania specjalistycznej opinii medycznej. Każdy sąd okręgowy prowadzi listę biegłych lekarzy z danego rejonu. Warto jednak pamiętać, iż sąd może powołać do wydania opinii dowolnego lekarza/lekarkę, jeżeli jest to osoba posiadająca odpowiednią wiedzę i doświadczenie (tzw. biegli ad hoc) [2].

Wymagania od przyszłych biegłych 

Osoba starająca się o pełnienie funkcji biegłego sądowego musi spełniać następujące kryteria:

• korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
• ukończyć 25. rok życia, 
• posiadać teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona,
• dać rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego,
• wyrazić zgodę na ustanowienie biegłym [3].

Warto zwrócić uwagę także na sytuacje, w których biegły sądowy może zostać zwolniony z opiniowania w danej sprawie:

• gdy jest osobą najbliższą dla strony,
• gdy był świadkiem w danej sprawie,
• gdy pozostaje w szczególnie bliskich stosunkach osobistych ze stroną postępowania lub gdy z jakiś konkretnych przyczyn istnieje obiektywna okoliczność podważająca zaufanie do jego bezstronności [4].

Ponadto, przed powołaniem w roli biegłego, wymagana jest opinia pracodawcy, jeżeli lekarz/lekarka pracuje w podmiocie leczniczym lub od izby lekarskiej [3, 4]. Obowiązuje również złożenie przyrzeczenia przed prezesem sądu okręgowego [3, 4]. Warto pamiętać także o obowiązku informowania prezesa sądu o każdej zmianie adresu i zamierzonej przerwie w wykonywaniu swoich funkcji powyżej 3 miesięcy [3, 4]. 

Perspektywy opiniowania

Stawki pieniężne, na jakie mogą liczyć biegli sądowi, określa Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 kwietnia 2024 r. w sprawie określenia stawek wynagrodzenia biegłych, taryf zryczałtowanych oraz sposobu dokumentowania wydatków niezbędnych dla wydania opinii w postępowaniu karnym.

Wynagrodzenie wyznacza się w zależności od kwoty bazowej (wynoszącej w tym roku 1789,42 złotych), mnożników uwzględniających tytuły i stopnie naukowe, a także liczby przepracowanych godzin, stopnia złożoności opinii, nakładu pracy i warunków, w jakich wydawano opinię. [5, 6]. 

Przekłada się to na podstawowe kwoty:

• 29,88-42,23 złotych netto za godzinę dla lekarza/lekarki ze specjalizacją,
• 59,59 złotych netto za godzinę dla osób z doktoratem,
• 71,93 złotych netto za godzinę dla osób z habilitacją,
• 91,80 złotych netto za godzinę dla osób z tytułem profesorskim [5, 6].

Nietrudno zauważyć, że są to stawki znacznie niższe od chociażby tych proponowanych w ośrodkach podstawowej opieki zdrowotnej czy nocnej i świątecznej pomocy lekarskiej, które możesz znaleźć w naszej Mapie Wynagrodzeń Remedium. Mimo długo wyczekiwanej waloryzacji, jaka miała miejsce w kwietniu bieżącego roku, wciąż proponowane kwoty pozostają niekonkurencyjne, stąd też trudno określić taki sposób zarobkowania jako atrakcyjny finansowo. Stanowi to przykry dysonans, jako że biegli sądowi stanowią niezwykle istotny element wielu procesów sądowych, gdyż ich opinie często są uznawane za kluczowe dowody w sprawie.