Wyszukaj w publikacjach

Spis treści
16.01.2025
·

Zaświadczenia i orzeczenia w gabinecie lekarza POZ

100%

Wystawić czy nie wystawić? To pytanie zadaje sobie większość z nas po usłyszeniu prośby pacjenta. W gabinecie spotkacie się z wieloma „pomysłami” na różnego rodzaju zaświadczenia czy orzeczenia i będziecie musieli wykazać się asertywnością oraz wiedzą, aby odpowiednie druki wydać zgodnie z prawem. W poniższym rozdziale postaramy się w sposób zwięzły i łatwy do zrozumienia rozwiać wasze wątpliwości i pomóc w przyszłej pracy.

Na wstępie warto zaznaczyć, że zgodnie z Ustawą o zawodzie lekarza i lekarza dentysty orzekanie jest częścią naszej pracy. Rodzaj i zakres wydawanych zaświadczeń może jednak budzić wątpliwości, gdyż nie został jasno określony w przepisach prawa. Pacjenci zgłaszają się do przychodni POZ z różnymi, nierzadko absurdalnymi prośbami, a lekarze często niepotrzebnie starają się je wszystkie spełnić.

Pytanie brzmi: czy jest to nasz obowiązek oraz czy za wydane zaświadczenie możemy zażądać opłaty? Podpisując się imieniem i nazwiskiem pod treścią orzeczenia, ponosimy pełną odpowiedzialność (zawodową i cywilną) za jego ewentualne konsekwencje, dlatego warto wiedzieć, w jakich sytuacjach pacjentowi można odmówić.

Większość dokumentów wydawanych w POZ należy do świadczeń gwarantowanych, czyli nieodpłatnych dla pacjenta i wystawianych obowiązkowo przez lekarza. Do rzadziej spotykanych należą zaświadczenia obowiązkowe, ale płatne – np. dla kandydatów na ławników. W wielu przypadkach orzekanie nie mieści się w zakresie kompetencji lekarza POZ, np. jeśli prowadzone jest na potrzeby medycyny pracy.

Dokumenty wydawane na życzenie pacjenta i wykraczające poza listę świadczeń gwarantowanych są nieobowiązkowe. Za takie orzeczenia lub zaświadczenia lekarz lub placówka medyczna mogą oczekiwać zapłaty.

Gwarantowane orzeczenia i zaświadczenia

Listę dokumentów, które wchodzą w zakres świadczeń gwarantowanych, określa Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych z dnia 27 sierpnia 2004 r.

W ramach opieki sprawowanej w POZ pacjentom przysługują nieodpłatnie zaświadczenia związane z niżej wymienionymi sytuacjami:

  • niezdolnością do pracy – tzw. ZUS ZLA, potocznie nazywane „L4”, wystawiane osobie chorej, której dolegliwości uniemożliwiają pracę. Obowiązek orzekania o niezdolności do pracy wynika wprost z ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty i nie jest tożsamy z wystawianiem ZUS ZLA. Jest to dodatkowe uprawnienie, które nie jest obowiązkowe, jednak trudno sobie wyobrazić pracę w POZ bez możliwości wystawienia pacjentom e-ZLA;
  • dalszym leczeniem – np. zaświadczenia dla lekarzy specjalistów, do których kierowany jest pacjent, zawierające informacje m.in. o chorobach współistniejących czy stosowanych lekach;
  • rehabilitacją – np. zaświadczenie o stanie zdrowia (druk OL-9) wydawane osobom kierowanym na turnus rehabilitacyjny, a także wniosek o rehabilitację leczniczą w ramach prewencji rentowej ZUS (druk PR-4);
  • kontynuowaniem nauki – lekarz POZ nie wydaje zaświadczeń o braku przeciwwskazań do rozpoczęcia nauki w szkole ponadpodstawowej, w której w trakcie praktycznej nauki zawodu uczniowie są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia. Jest to zadanie lekarza medycyny pracy. W POZ wystawia się natomiast zaświadczenia o stanie zdrowia dla osób zainteresowanych kontynuowaniem nauki (np. przez uczniów kończących szkołę średnią w celu podjęcia studiów, po studiach I stopnia w celu kontynuacji kształcenia na studiach II lub III stopnia). Dotyczy to również szkół publicznych o profilu sportowym, z zastrzeżeniem, że kwalifikacja do uprawiania konkretnej dyscypliny sportowej nie należy do obowiązków lekarza POZ. W tym celu można zalecić pacjentowi udanie się do specjalisty medycyny sportowej, który zadecyduje o konieczności wykonania dodatkowych badań lub konsultacji specjalistycznych przed wydaniem zaświadczenia;
  • podjęciem przez uczniów kształcenia w publicznej szkole lub publicznej placówce artystycznej – zgodnie z art. 142 ust. 2 i 3 ustawy Prawo oświatowe orzecznictwo nie obejmuje kwalifikacji do gry na instrumencie;
  • uczestnictwem dzieci, uczniów i studentów w zajęciach sportowych oraz w zorganizowanym wypoczynku – np. zaświadczenia, że stan zdrowia pacjenta pozwala na uczestniczenie w zajęciach sportowych czy koloniach;
  • uczestnictwem dzieci i młodzieży we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy oraz uprawianiem danego sportu przez dzieci, młodzież i zawodników – zaświadczenia należą do orzeczeń nieobowiązkowych. Jeśli lekarz POZ uzna, że nie dysponuje odpowiednią wiedzą i możliwościami diagnostycznymi do ustalenia zasadności wystawienia ww. zaświadczenia, wówczas może zalecić pacjentowi wizytę w poradni medycyny sportowej.

Lekarz pracujący w POZ wydaje także zaświadczenia i orzeczenia służące wymienionym niżej celom:

  • pomocy społecznej – np. zaświadczenia informujące, że pacjent znajduje się pod stałą opieką lekarską oraz wymaga stosowania przewlekle leków, za które ponosi znaczne koszty;
  • wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej – np. zaświadczenie o stanie zdrowia osób starających się o adopcję lub kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Przed wystawieniem zaświadczenia warto rozważyć konsultację psychologiczną lub lekarską konsultację specjalistyczną;
  • orzecznictwa o niepełnosprawności – zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, wydane na specjalnym druku dla Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Dokument jest ważny przez 30 dni od daty jego wystawienia;
  • uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego – zaświadczenie o stanie zdrowia na druku OL-9 pobranym ze strony ZUS;
  • uzyskania dodatku z tytułu urodzenia dziecka lub jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka – takie zaświadczenie wypełnione wg wzoru może wystawić także położna. Należy w nim udokumentować, że matka dziecka pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do dnia porodu; 
  • uzyskania świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, o którym mowa w ustawie z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym – jest to zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione (na formularzu OL-9) przez lekarza prowadzącego leczenie. Dokument jest ważny przez miesiąc;
  • ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie – lekarze rodzinni nie przeprowadzają obdukcji. Do tego uprawniony jest wyłącznie lekarz medycyny sądowej wpisany na listę biegłych prowadzoną przez prezesa właściwego sądu okręgowego.

Lekarz pracujący w POZ wystawia jedynie zaświadczenie, w którym umieszcza spis stwierdzonych obrażeń ciała. Powinien opisać wszelkie widoczne urazy oraz ich szczegółowy wygląd:

  • rodzaj (rana: kłuta, cięta, szarpana; podbiegnięcia krwawe, otarcia naskórka),
  • kolor (szczególnie przy podbiegnięciach krwawych – ma to znaczenie dla ustalenia cech gojenia związanych z rozpadem hemoglobiny),
  • wielkość (w milimetrach lub centymetrach) obrażeń, a w przypadku ran także głębokość, obecność ciał obcych.

W tym miejscu warto również wspomnieć o Niebieskiej Karcie, którą można wystawić nawet bez zgody pacjenta.

„Kłopotliwe” zaświadczenia

Pracując w POZ, wielokrotnie będziecie mieli wątpliwości, czy wystawienie dokumentu, o który prosi pacjent, jest zasadne. Poniżej przygotowaliśmy listę najczęściej spotykanych zaświadczeń, których lekarze pierwszego kontaktu nie mają obowiązku wydawać:

  • zaświadczenie o karmieniu piersią – zgodnie z art. 187 Kodeksu Pracy przerwy na karmienie udzielane są na wniosek pracownicy. Nie ma w tym przypadku obowiązku przedkładania zaświadczenia lekarskiego;
  • zaświadczenie do przedszkola, że dziecko jest zdrowe po chorobie oraz nie ma przeciwwskazań do uczęszczania do przedszkola – jeżeli przedszkole lub żłobek wymaga dostarczenia takiego zaświadczenia, powinno także ponieść jego koszty, ponieważ nie jest ono świadczeniem gwarantowanym. Nasuwa się jednocześnie pytanie, czy w ogóle powinniśmy takie zaświadczenie wystawiać – dziecko jest zdrowe w momencie badania, ale co potem?;
  • zaświadczenie o braku przeciwwskazań do podjęcia nauki dla kandydatów na studia oraz do szkół ponadpodstawowych – zasady kierowania na badania lekarskie kandydatów określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2019 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadpodstawowych lub wyższych, uczniów tych szkół, studentów i uczestników studiów doktoranckich. Szkoła powinna wystawić kandydatowi skierowanie do lekarza medycyny pracy z uwzględnieniem wszystkich czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia, które występują w miejscu odbywania praktycznej nauki zawodu; 
  • zaświadczenie o wypadku w drodze do pracy lub w miejscu pracy – pracodawca nie może wymagać od pracownika żadnych specjalnych zaświadczeń lekarskich. Ze strony lekarza POZ wystarczy zaświadczenie ZUS ZLA w związku z wypadkiem/urazem, które wpływa do zakładu pracy;
  • zaświadczenie o braku przeciwwskazań do zabiegu – na potrzeby hospitalizacji lekarz rodzinny może wystawić zaświadczenie o aktualnym stanie zdrowia pacjenta, zaś o przeciwwskazaniach do zabiegów decyduje lekarz anestezjolog lub chirurg kwalifikujący do zabiegu. W żadnym wypadku nie jest to decyzja lekarza POZ;
  • zwolnienie lekarskie z lekcji szkolnych – nie istnieją przepisy prawa, które nakładałyby na lekarza obowiązek wystawiania zwolnień z zajęć edukacyjnych. Decyzję o usprawiedliwieniu nieobecności dziecka w szkole podejmuje rodzic; 
  • zaświadczenie o niezdolności do uczestnictwa w zajęciach lub egzaminach na studiach wyższych – choć jest to jedno z częściej wystawianych zaświadczeń, warto zwrócić uwagę, że nie mieści się w zakresie świadczeń gwarantowanych. Jeśli lekarz stwierdzi, że istnieją ku temu podstawy medyczne, może wydać dokument na życzenia pacjenta.

Publikacja jest fragmentem e-booka ,,Pierwsze kroki w POZ - edycja IV (2024/2025)", którego pełną wersję można pobrać tutaj.

Źródła

  1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2004 Nr 210 poz. 2135).z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks pracy.
  2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2019 roku w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadpodstawowych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich, (Dz. U. z 2019 r. poz. 1651).
  3. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku, Prawo oświatowe. 
  4. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r., Kodeks pracy.

Zaloguj się

lub
Logujesz się na komputerze służbowym?
Nie masz konta? Zarejestruj się
Ten serwis jest chroniony przez reCAPTCHA oraz Google (Polityka prywatności oraz Regulamin reCAPTCHA).