Doustna szczepionka, czyli profilaktyka nawracających zakażeń dróg oddechowych

Pomimo niewątpliwego uroku sezon jesienno-zimowy niesie za sobą również rosnącą liczbę przypadków infekcji, przede wszystkim ze strony układu oddechowego. Nie bez przyczyny media rzucają nam przed oczy reklamy produktów, które według producentów potencjalnie mają pomóc nam uchronić się przed chorobą, a nie zawsze są warte stosowania. Na rynku możemy znaleźć wiele preparatów stymulujących odporność, między innymi lizaty bakteryjne. Czy rzeczywiście warto zainwestować w tę formę profilaktyki?

Grupy ryzyka, czyli kto w szczególności potrzebuje dodatkowej ochrony?

Infekcje dróg oddechowych dotykają osób w każdej grupie wiekowej. Jednak najbardziej narażone są dzieci, osoby starsze oraz osoby z upośledzoną odpornością np. w wyniku towarzyszących chorób przewlekłych.

Zakażenia u dzieci wynikają ze zwiększonej ekspozycji współistniejącej z niedojrzałym układem odpornościowym. Średnia częstość infekcji poniżej 5. roku życia wynosi 6-8 epizodów na rok. U osób dorosłych układ oddechowych jest wyścielony nabłonkiem pokrytym śluzem, wzbogaconym w składniki antybakteryjne (defensyny, lizozym, IgA), immunomodulujące (sekretoglobiny, cytokiny) i protekcyjne (hereguliny), który stanowi również barierę mechaniczną. U dzieci poniżej 5-7 r.ż. mechanizmy te nie są jeszcze w pełni wykształcone [1].

Ważnym czynnikiem ryzyka zakażeń dróg oddechowych jest otyłość, której częstość występowania w populacji rośnie w zatrważającym tempie. Powoduje ona zmniejszoną produkcję cytokin oraz upośledzenie funkcji makrofagów, komórek dendrytycznych i komórek NK [2]., które są jednymi z mechanizmów odpowiedzi immunologicznej w walce z drobnoustrojami. Choroba otyłościowa wiąże się z występowaniem przewlekłego stanu zapalnego spowodowanego nadmiarem prozapalnych adipocytokin i niedoborem przeciwzapalnej adiponektyny, co również może osłabić odpowiedź immunologiczną w przypadku infekcji [3].

Do czynników ryzyka wystąpienia nawracających zakażeń układu oddechowego należy również niedożywienie, częste w populacji geriatrycznej. Warto wspomnieć również o negatywnym wpływie nieprawidłowej higieny snu, stresu i braku aktywności fizycznej na układ odpornościowy [2].

Immunostymulacja

Oprócz unikania źródeł zakażenia, odpowiedniej diety i zachowań prozdrowotnych, możemy “wyćwiczyć” organizm do walki z patogenami. Z pomocą przychodzą preparaty immunostymulujące pod postacią szczepionek i lizatów bakteryjnych. 

Lizaty bakteryjne to preparaty zawierające zabite drobnoustroje lub ich fragmenty, które stymulują układ odpornościowy do zwiększenia miana IgA, aktywności fagocytów i wytwarzania INF- gamma. Mogą również pobudzać produkcję swoistych przeciwciał, dlatego ważne jestaby lizat zawierał drobnoustroje będące odpowiedzialne za najczęstsze infekcje. W porównaniu do wielu substancji dostępnych na rynku, lizaty bakteryjne były obiektem badań wielu naukowców. Potwierdzono w nich skuteczność stosowania lizatów wśród dzieci i dorosłych w prewencji zakażeń układu oddechowego [6]. Na polskim rynku farmaceutycznym dostępnymi aktualnie w aptekach preparatami o najlepiej udowodnionej skuteczności są Broncho-Vaxom oraz Ismigen [4]. 

Broncho-Vaxom

Broncho-Vaxom to mieszanina ośmiu gatunków bakterii najczęściej wywołujących infekcje dróg oddechowych: Haemophilus influenzae, Diplococcus pneumoniae, Klebsiella pneumoniae, Klebsiella ozaenae, Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Streptococcus viridans, Neisseria catarrhalis. 

Podawana jest doustnie w formie tabletki, u dorosłych w dawce 7 mg przez 10 kolejnych dni w miesiącu przez 3 miesiące.

Wskazania do stosowania leku obejmują:

• zapobieganie nawracającym zakażeniom dróg oddechowych,
• leczenie wspomagające ostrych zakażeń dróg oddechowych.

Pomimo że lizat posiada w składzie fragmenty bakterii, wykazuje również skuteczność w prewencji infekcji wirusowych ze względu na stymulowanie odporności zarówno swoistej, jak i nieswoistej [2]. Stymulacja produkcji przeciwciał ma miejsce w surowicy krwi, ślinie, błonie śluzowej płuc i jelit. W badaniach wykazano wzrost stężenia IgA w ślinie o ponad 100% po 10 dniach od podania lizatu. Co więcej, po 1 cyklu leczenia poziom IgA wrócił do wartości wyjściowych po 1 miesiącu, natomiast po otrzymaniu 2 cykli wysokie miano utrzymywało się przez co najmniej 3 miesiące [2]. 

Ismigen

Ismigen to lizat bakteryjny, w skład którego wchodzi ta sama grupa bakterii odpowiedzialnych za zakażenia dróg oddechowych (tj. Haemophilus influenzae, Diplococcus pneumoniae, Klebsiella pneumoniae, Klebsiella ozaenae, Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Streptococcus viridans oraz Neisseria catarrhalis).

Droga podania tego lizatu jest nieco inna – preparat ma formę tabletki podjęzykowej. Zarówno u dorosłych, jak i dzieci od 3. r.ż. należy więc rozpuścić pod językiem jedną tabletkę dziennie, przed jedzeniem, przez 10 kolejnych dni w miesiącu przez 3 miesiące.

Wskazania wymienione w charakterystyce produktu leczniczego obejmują profilaktykę nawracających zakażeń dróg oddechowych.

Środki ostrożności

Wiele badań naukowych potwierdza bezpieczeństwo stosowania lizatów. Do stosunkowo rzadko występujących efektów ubocznych można zaliczyć: wysypkę, nudności, wymioty, ból brzucha i biegunkę [7]. Objawy te mają charakter łagodny i ustępują samoistnie [2].

Pomimo pozytywnych opinii, lizaty nie powinny być zalecane w kilku przypadkach, tj.:

• w monoterapii ostrych infekcji,
• w przypadku niedoboru odporności,
• przy współistnieniu chorób autoimmunologicznych,
• w chorobach reumatycznych,
• przy aktywnej postaci gruźlicy,
• w niewydolności krążeniowo-oddechowej [7].

Podsumowanie

Infekcje dróg oddechowych to jedna z najczęstszych dolegliwości pacjentów zgłaszających się do gabinetu lekarza POZ w sezonie jesienno-zimowym. Za znakomitą większość z nich odpowiadają zakażenia wirusowe, w których leczenie antybiotykiem nie ma podstaw, a jest często zalecane w Polskich ambulatoriach, ze względu na presję pacjentów. Oczywistym jest, że w przypadku nadkażenia bakteryjnego użycie antybiotyku jest konieczne, lecz warto wdrażać odpowiednio wcześniej działania profilaktyczne, tak aby przeciwdziałać nadużywaniu tych leków, a co za tym idzie rosnącej antybiotykooporności.Lizaty bakteryjne mogą w tym przypadku zdziałać wiele dobrego, biorąc pod uwagę nie tylko ich skuteczność, ale też bezpieczeństwo i względy ekonomiczne, takie jak ograniczenie wizyt u lekarza iabsencji w pracy czy zakup leków. Warto rozważyć ich stosowanie w swojej praktyce klinicznej.

A jeśli chcecie wiedzieć więcej o tym, jak prawidłowo leczyć antybiotykami, zapraszamy do obejrzenia kursu “Racjonalna antybiotykoterapia w gabinecie lekarza POZ”.

Kurs

Racjonalna antybiotykoterapia w praktyce lekarza POZ

Sprawdź