Koadministracja szczepionek – czyli jak w prosty sposób zwiększyć odsetek zaszczepionych?

Szczepienia ochronne stają się coraz ważniejszym elementem pracy lekarza POZ. Bardzo często nie są to jedynie obowiązkowe szczepienia związane z opieką nad pacjentami pediatrycznymi czy chorymi przewlekle, lecz coraz powszechniej dorośli pacjenci proszą o poradę w związku z zalecanym szczepieniem lub kwalifikację do podania szczepionki. Podobnie jak w przypadku dzieci i młodzieży, uodpornienie na kilka patogenów jednocześnie oszczędza nie tylko czas i nieprzyjemne doświadczenie iniekcji pacjentowi, ale również pozwala na zmniejszenie kolejek w poradni czy zminimalizowanie narażenia na czynniki infekcyjne podczas oczekiwania na wizytę kwalifikacyjną. W jaki sposób można połączyć ze sobą wizyty szczepienne?

Ogólne zasady łączenia szczepionek

Większość szczepionek dostępnych w Polsce to inaktywowane szczepionki zawierające zabite drobnoustroje, szczepionki wektorowe zawierające niezjadliwe wirusy przenoszące informację genetyczną konieczną do wytworzenia antygenu i uodpornienia, lub szczepionki rekombinowane, które składają się tylko z antygenu drobnoustroju. Coraz powszechniejsze są także szczepionki mRNA.

Przykładami żywych szczepionek, jakie możemy nabyć w Polsce, są:

• szczepionka przeciw gruźlicy (BCG); 
• szczepionka przeciw rotawirusom; 
• szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR); 
• szczepionka przeciw ospie wietrznej; 
• szczepionka przeciw żółtej gorączce; 
• doustna szczepionka przeciw cholerze. 

Należy pamiętać o zachowaniu 4-tygodniowego odstępu pomiędzy podaniem dwóch żywych szczepionek. Szczepionki inaktywowane, wektorowe czy też rekombinowane można łączyć dowolnie. 

Szczepionki wieloskładnikowe

Choć wiele z używanych szczepionek wciąż uodparnia jedynie na pojedynczy patogen, spotykamy coraz więcej preparatów skierowanych przeciwko kilku rodzajom patogenów. Najpopularniejszymi przykładami są zawarte w Programie Szczepień Ochronnych szczepienie przeciw odrze, śwince i różyczce (MMR), wysokoskojarzona szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio i H. influenzae typu B albo czterowalentna szczepionka przeciw serotypom A, C, W-135 i Y meningokoków. Stosowanie poliwalentnych szczepionek pozwala na minimalizację traumatyzacji pacjenta, a uodpornienie przebiega z minimalizacją wyzwań organizacyjnych. 

Jedna wizyta, kilka szczepień

Jak wspomniano odstęp między podaniem dwóch żywych szczepionek to przynajmniej 4 tygodnie. Pozostałe rodzaje szczepionek można ze sobą łączyć, mając na uwadze zachowanie podanych w charakterystyce produktu leczniczego odstępów między kolejnymi dawkami. Nie ma zatem przeciwwskazań do jednoczesnego przyjęcia szczepionki na COVID-19, grypę oraz szczepionki na błonicę i tężec zawierającej dodatkowo acelularną komponentę krztuśca. 

Przy koadministracji kilku szczepionek podczas jednej wizyty zwraca się uwagę na konieczność wykonania kilku iniekcji (nie łączymy ze sobą szczepionek w strzykawce, podając jeden zastrzyk!) oraz wymiany igły po każdym zastrzyku. Często podnoszona jest także kwestia zmiany części ciała, w obrębie której wykonywane jest wkłucie, choć niektóre zalecenia pozwalają wykorzystać u dorosłych mięsień naramienny do przeprowadzenia kilku zastrzyków. W tym wypadku zwraca się uwagę na konieczność zachowania odstępu między miejscami wkłuć. W razie stosowania szczepionek charakteryzujących się wyraźnym odczynem miejscowym (jak np. 13-walentna szczepionka przeciw pneumokokom) sugeruje się wykonanie tej iniekcji w mięsień znajdujący się na innej kończynie. Z kolei w razie podaży szczepionek, które charakteryzuje ból podczas iniekcji, warto wykonać to szczepienie jako ostatnie, gdyż ból może się nasilać przy kolejnych zastrzykach. 

Należy zwrócić uwagę, że choć koadministracja szczepionek nie jest jeszcze utartą praktyką u dorosłych, to u pacjentów pediatrycznych cieszy się większą popularnością. Nie ma powodu, żeby pacjenci dorośli byli inaczej traktowani. Zminimalizowanie ilości wizyt lekarskich koniecznych do uodpornienia poprawia współpracę pacjenta z lekarzem i pozytywnie wpływa na wskaźniki wyszczepialności, a więc również na bezpieczeństwo społeczeństwa, przy jednoczesnym niewielkim ryzyku działań niepożądanych lub odczynów poszczepiennych.