Żółta książeczka szczepień – porady dla medyków/podróżników

Międzynarodowa Książeczka Szczepień, nazywana też żółtą książeczką lub medycznym paszportem turysty, to temat dobrze znany osobom lubiącym podróże zagraniczne. Jak można się domyślić po jej nazwie – jest dokumentem, który potwierdza wykonanie danych szczepień. Przydaje się przy przekraczaniu granic niektórych krajów, a niekiedy służy po prostu do zapisywania przyjętych szczepionek i monitorowania terminów kolejnych dawek. Kto jest odpowiedzialny za wydawanie książeczek? Jakie informacje powinny się w nich znaleźć, aby szczepienia zostały uznane za ważne?

Praktyczne informacje dla medyków

Międzynarodowa książeczka szczepień została stworzona przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i uznawana jest przez jej państwa członkowskie. Aktualne regulacje dotyczące tego dokumentu określone są w Międzynarodowych Przepisach Zdrowotnych (International Health Regulations), a także w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych oraz Międzynarodowej Książeczki Szczepień [1, 2]. 

Zgodnie z rozporządzeniem, książeczka wydawana jest przez świadczeniodawcę, u którego przeprowadzono szczepienie ochronne, na wniosek pacjenta [1]. W praktyce za kilka złotych można ją nabyć w licznych przychodniach i sklepach medycznych. 

Jakie informacje powinny znaleźć się w Międzynarodowej Książeczce Szczepień?

1. Dane osobowe pacjenta.
2. Nazwa handlowa, producent i numer serii szczepionki.
3. Data, godzina i miejsce przeprowadzenia szczepienia (data powinna być zapisana według schematu: dzień, miesiąc, rok – miesiąc zapisywany słownie. Przykład: 16 czerwca 2024 r.).
4. Data ważności szczepień i/lub termin kolejnej dawki. 
5. Wystąpienie niepożądanych odczynów poszczepiennych [1]. 

Aby szczepienie było uznawane za ważne, musi być potwierdzone podpisem medyka przeprowadzającego szczepienie lub odpowiedzialnego za jego przeprowadzenie. W książeczce niezbędna jest również pieczęć ośrodka, w którym szczepienie zostało wykonane. W przypadku stwierdzenia przeciwwskazań do wybranych szczepień pacjentowi należy zapewnić zaświadczenie o braku możliwości ich wykonania (pisemną opinię). Dokumenty, z wiadomych względów, powinno się wypełniać w języku angielskim lub francuskim [1, 2]. 

W Międzynarodowej Książeczce Szczepień można udokumentować, dowolne, zatwierdzone przez WHO szczepienie. Warto dodać, że we wspomnianym wyżej Rozporządzeniu, przedstawiono nową listę 26 szczepień zalecanych, które zamieszczono w tabeli poniżej [1]. 

Zalecane szczepienia ochronne – przeciwko:

Międzynarodowa Książeczka Szczepień – czy faktycznie się przydaje?

Większość wymienionych wyżej szczepień nie jest na ten moment wymaganych przy przekraczaniu granic. Nie oznacza to jednak, że w przyszłości się to nie zmieni. Należy przy tym dodać, że książeczki można uzupełnić o szczepienia wykonane w przeszłości, jeżeli istnieje możliwość potwierdzenia ich przy pomocy stosownej dokumentacji medycznej. Przepisy nie określają jednak dokładnych zasad takiej procedury [1]. 

Obecnie Międzynarodowa Książeczka Szczepień służy przede wszystkim do udokumentowania szczepienia przeciwko żółtej gorączce, która jest jedyną chorobą wyróżnioną w tym kontekście w Międzynarodowych Przepisach Zdrowotnych. Wpis ten może być wymagany od osób podróżujących do i z państw, w których występuje ryzyko zachorowania na tę jednostkę chorobową [2]. Należą do nich głównie tropikalne regiony Ameryki Południowej i Afryki. Warto pamiętać, że do 2016 r. szczepienie przeciwko żółtej gorączce uznawane było za ważne przez 10 lat – obecnie do końca życia osoby zaszczepionej. Wpisy wykonane przed 2016 r. zachowują swoją ważność. Co ważne, szczepionka przeciwko żółtej gorączce powinna być wykonana co najmniej 10 dni przed podróżą do obszaru endemicznego [3, 4]. 

Mimo że oficjalne zastosowanie książeczki na ten moment nie wydaje się zbyt szerokie, to dokumentowanie wykonanych szczepień ma liczne zalety. Po pierwsze, przepisy dotyczące wjazdu do poszczególnych krajów mogą się zmienić, a szczepienia do tej pory jedynie zalecane, mogą stać się obowiązkowe [1]. Po drugie, Międzynarodowa Książeczka Zdrowia to świetny sposób monitorowania, które szczepienia zostały wykonane, do kiedy zachowują swoją ważność, czy istnieją przeciwwskazań do przeprowadzenia niektórych z nich, lub czy wystąpiły niepożądane odczyny poszczepienne.