Wyszukaj w Remedium

Panel główny

Narzędzia

Leki

ICD-10

Kalkulatory

Poradniki

Szybkie pytania

Kalendarz szczepień

Baza wiedzy

Wideo

Egzaminy

Kursy

E-booki

Przypadki kliniczne

Kariera

Mapa staży

Rezydentury

Mapa rezydentur

Wydarzenia

Mapa wynagrodzeń

Vademecum

Wyszukaj w publikacjach

Zaloguj się Dołącz do nas!

Spis treści

19.04.2021

·

Ciekawostki

S.O.S. – antyszczepionkowcy w gabinecie!

Bernadetta Kosztulska

100%

Szczepienia populacyjne przeciw COVID-19 sprawiają, że spór zwolenników z przeciwnikami szczepień jest żywy jak nigdy. Bo też obecna sytuacja jest wyjątkowa – jest to pierwsza w historii zakrojona na tak masową skalę akcja powszechnych szczepień. Mimo pandemii nadal trwają również szczepienia na inne choroby, m.in. te wykonywane w ramach kalendarza szczepień dla dzieci czy przeciw WZW typu B.

Kwestia edukacji zdrowotnej funkcjonuje zaledwie na marginesie debaty publicznej. Dlatego ciężar uświadamiania społeczeństwa w dużej mierze spoczywa na barkach lekarza kwalifikującego do szczepienia, najczęściej w gabinecie POZ (choć teraz będą szczepić także studenci i inne zawody medyczne). Jak rozmawiać z pacjentami wrogo nastawionymi do szczepień? Czy w świecie, w którym doktor Google prawdę ci powie, jest sens tracić czas na dyskusje pozornie prowadzące donikąd? A może właśnie trzeba? Czy istnieje sposób, by przekonać antyszczepionkowca do zmiany zdania?

Głową muru nie przebijesz, ale...

Na początek zła wiadomość – nie ma cudownego środka, który pozwoliłby nakłonić każdego szczepionko-sceptyka do zmiany zdania. Prawdopodobieństwo, że uda nam się przekonać zdecydowanych antyszczepionkowców o skuteczności i celowości szczepień jest niestety niskie – zdecydowanie częściej czeka nas kilkanaście minut jałowej, bezowocnej polemiki.

Czy to oznacza, że lepiej dać sobie spokój z jakąkolwiek dyskusją? Nie!

Bardzo istotny jest bowiem przekaz, jaki kierujemy do pacjentów niezdecydowanych. W piśmiennictwie pojawia się nawet odnośny termin: vaccine hesitancy (VH) [7,8]. VH zostało w 2019 r. uznane za jedno z 10 największych zagrożeń dla zdrowia publicznego przez WHO [6]. Co ciekawe, zadeklarowani przeciwnicy szczepień stanowią zaledwie 2%, choć jednocześnie większość pacjentów nie jest pewna co do swojej oceny szczepień [2]. Antyszczepionkowcy rzadko kiedy dadzą się przekonać do zmiany zdania, jednak osoby wątpiące to często pacjenci, którzy są zagubieni w gąszczu zaczerpniętych z odmętów internetu informacji. Opierają się na nieprawidłowo zinterpretowanych danych, ulegają wpływowi sugestywnych komentarzy na facebookowych grupach, a czasem po prostu nie wiedzą, jak szukać. Wiele obaw pacjentów wynika z braku informacji [2], dlatego tak ważna jest rozmowa w gabinecie.

Elementarz komunikacji

Badania pokazują, że wielu lekarzy potrzebuje edukacji w zakresie komunikacji z pacjentem [5] – niestety, często same studia niewystarczająco do niej medyków przygotowują. Jak zatem przeprowadzać rozmowy z pacjentami na temat szczepień?

By “bitwa” na argumenty z wątpiącym pacjentem zakończyła się sukcesem, lekarz musi być wyposażony w solidny arsenał wiedzy klinicznej – w poradniku Remedium znajdziecie najistotniejsze kwestie na temat szczepionek przeciwko COVID-19. W sytuacji konfliktowej ważne jest, by skupić się na konkretnych informacjach, a nie na emocjach [3].

Istotne jest, żeby w rozmowie z przeciwnymi szczepieniom osobami traktować ich wątpliwości z szacunkiem, np. podkreślać, że rozumie się, iż wynikają one z troski rodziców o dobro ich dziecka – i jednocześnie wyjaśnić, dlaczego oparte są na błędnych założeniach.

Komunikację trzeba indywidualnie dostosować do każdego pacjenta – w tym słownictwo używane w rozmowie. Ponad 30% pacjentów nie wie, co oznacza “szczepionka skojarzona”! [2,4]. Niezrozumienie skomplikowanej dla niezwiązanych z lecznictwem osób terminologii będzie skutkowało dalszą niechęcią wobec szczepień [2]. Rozmowy z pacjentami często dotyczą potencjalnych skutków ubocznych podania szczepionki – ważne jest jednak również, by podkreślić, jakie ryzyko wiąże się z byciem niezaszczepionym [7].

Śmiało też możemy podać swój przykład – wielu pacjentów przekona informacja, że lekarz szczepi siebie czy swoich bliskich[2].

Nie koloryzujmy rzeczywistości

Wizyta w gabinecie lekarskim to nie komiks ani baner reklamowy. Dlatego musimy być z pacjentem szczerzy – nie mówimy “po podaniu zastrzyku nie wystąpią żadne odczyny poszczepienne”, lepsze będzie “NOP mogą wystąpić, ale są rzadkie i zazwyczaj łagodne”. Działania niepożądane są wpisane w każdą interwencję lekarską, podanie leku czy wykonanie badania inwazyjnego – pacjent powinien o tym wiedzieć, jednocześnie mając świadomość, że prawdopodobieństwo jego wystąpienia zwykle nie jest wysokie oraz że w danej sytuacji korzyści przewyższają ryzyko. Takie przedstawienie sprawy, w przeciwieństwie do ubarwiania rzeczywistości, wzbudzi u wahającego się, poszukującego w internecie informacji pacjenta zaufanie. A to właśnie ono jest kluczowe w komunikacji z lekarzem.

Infografiki kluczem do sukcesu?

Swoją specyfikę mają też wizyty szczepienne pacjentów pediatrycznych. Warto, by już na pierwszej takiej wizycie przekazać rodzicom dokładne informacje na temat Programu Szczepień Ochronnych [2]. Jeśli chodzi o kwestię szczepień dodatkowych – badania pokazują, że zwykle rodzice mają lepsze do nich nastawienie, jeśli lekarz będzie do nich zachęcał podczas tej samej rozmowy, w której zaleca szczepienia obowiązkowe [5]. Paradoksalnie, w toku takich dyskusji nie powinniśmy sugerować się domniemanym statusem materialnym rodziców – często ci zamożniejsi są mniej skłonni do wykupywania dodatkowych szczepień [4]. O możliwości podania dodatkowych, nierefundowanych szczepionek powinniśmy poinformować każdego. Wraz z rozwojem technologii i dostępnych na rynku opcji, pomocne mogą być aplikacje mobilne na temat szczepień dla rodziców pacjentów pediatrycznych [7].

Fajnie byłoby, gdybyśmy mieli możliwość wręczenia podczas wizyty broszury informacyjnej na temat szczepień (tego typu materiały powinny zawierać infografiki, bo obrazowe przedstawienie faktów ułatwia ich zrozumienie przez pacjenta [7]). Pacjenci często stresują się pobytem w gabinecie lekarskim i po wyjściu z niego zapominają wiele przekazywanych przez lekarza informacji – a przecież nie ma czasu wszystkiego pisać samodzielnie na kartce.

Podczas każdej dyskusji na temat szczepień musi też wybrzmieć powtarzany przy wielu tego typu okazjach truizm – lekarz przedstawia dane naukowe, ale finalnie decyzję podejmie pacjent (lub jego rodzice, jeśli mamy do czynienia z pacjentem pediatrycznym).

Na zakończenie wizyty – jeśli wystarczy nam na to czasu, o co niestety w realiach gabinetu POZ niezwykle trudno – dobrze byłoby podsumować najważniejsze informacje. To chwila, w której pacjent może uporządkować sobie w głowie zdobyte informacje i ewentualnie zapytać o istniejące wątpliwości.

Podsumowanie

Dlaczego tak ważne jest, by spróbować przekonać niezdecydowanych? Bo w dobie niezwykłej popularności ruchów antyszczepionkowych profilaktyka w Polsce nadal kuleje, a wiedza społeczeństwa na temat chorób zakaźnych jest zdecydowanie zbyt mała. Potrzebujemy efektywnej edukacji i zwiększania świadomości w kwestii szczepień, bo bez nich nie uda nam się skutecznie walczyć z pandemią. I choć wiele z tych dyskusji spokojnie mogłoby się stać memami wzbudzającymi uśmiech konsternacji (a niekiedy i krzyk rezygnacji) w przerwie śniadaniowej – warto spróbować. Może uda nam się przekonać kogoś do zmiany zdania?