Szczepienia dla podróżujących – co doradzić pacjentom przed wyjazdem?

W ostatnim czasie coraz bardziej popularnymi kierunkami turystycznymi stają się kraje Azji, Afryki czy Ameryki Środkowej lub Południowej. Istotnym elementem przygotowania do wyprawy jest skompletowanie podstawowych informacji o obowiązkowych oraz zalecanych przed wyjazdem szczepieniach. 

Regulacje prawne i szczepienia obowiązkowe

Międzynarodowe przepisy zdrowotne wskazują szczepienie przeciwko żółtej ospie (żółtej febrze) jako jedyne obowiązkowe szczepienie przed podróżą. Obowiązek ten dotyczy krajów Afryki Subsaharyjskiej i Ameryki Południowej. Granic niektórych państw nie będziemy w stanie przekroczyć bez udokumentowanego w Międzynarodowej Książeczce Szczepień udopornienia. Szczepienie przeciwko żółtej gorączce powinno mieć miejsce minimum 10 dni przed wyjazdem [1], a dawki przypominające należy powtarzać co 10 lat. Należy podkreślić, że szczepienie jest najlepszą formą zapobiegania żółtej febrze, a niedopełnienie tego obowiązku (poza konsekwencjami zdrowotnymi) może oznaczać konieczność szczepienia na granicy państwa, odbycia odpłatnej kwarantanny lub odmowę pozwolenia na wjazd do kraju [2]. Ponadto, niektóre państwa wymagają dodatkowych szczepień na podstawie własnych regulacji prawnych. Szczegółowe informacje można uzyskać na stronach rządowych.

Szczepienia zalecane

Choć większość szczepień ochronnych dla podróżujących jest zalecana, a turysta nie jest narażony na przykre konsekwencje formalne, należy pamiętać, że zaniechanie szczepień może wiązać się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi i koniecznością szukania pomocy lekarskiej podczas wakacji. Do zalecanych szczepień ochronnych należą te zapobiegające:

• durowi brzusznemu,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu A,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (jeśli nie przyjęto szczepionki w ramach programu obowiązkowych szczepień ochronnych lub istnieją wskazania do powtórnego szczepienia),
• chorobie meningokokowej,
• kleszczowemu zapaleniu mózgu,
• japońskiemu zapaleniu mózgu,
• cholerze,
• wściekliznie [3].

Na podstawie Kuchar, E., & Carowicz, G. (2015). Medycyna podróży 2016/2017. poradnik omawiający 200 krajów ISBN:978-83-7846-051–0. MedPharm.

Ponadto, ze względu na aktualną sytuację epidemiologiczną i nierównomierne wyszczepienie populacji, przed podróżą zaleca się przyjąć przypominające dawki szczepień przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi oraz poliomyelitis. Odporność wytworzona podczas obowiązkowego cyklu szczepień na krztusiec, błonicę i tężec może zanikać po 10 latach od ostatniej dawki. Przypominające szczepienie preparatem o zmniejszonej ilości antygenów błonicy i krztuśca jest zalecane nie tylko podróżującym. Aktualnie dostępna jest także szczepionka zawierająca dodatkowo zabite wirusy polio [5]. Choć Europa od 2002 roku nie odnotowała przypadku nowej infekcji wirusem polio, podróżujący są wciąż narażeni na zachorowanie [6]. Sytuacja epidemiologiczna i liczba zakażeń wirusem są ściśle monitorowana, jednak przed podróżą warto udać się na konsultację lekarską w celu kwalifikacji do przyjęcia dawki przypominającej szczepionki [7]. Jest do szczególnie istotne przed wyprawą w tereny endemicznego występowania wirusa.

Medycyna podróży

Szczepienia, jakim powinni się poddać podróżujący, są złożonym zagadnieniem, stąd przed planowanym wyjazdem najlepszym rozwiązaniem jest konsultacja z lekarzem zajmującym się medycyną podróży. Wizyta ta pozwoli ustalić optymalną profilaktykę, poza tym umożliwi szersze spojrzenie na stan zdrowia przyszłego turysty, również w kontekście chorób przewlekłych. Zaleca się, aby wizyta odbyła się minimum 6 tygodni przed planowanym wyjazdem [3]. 

W myśl dewizy “lepiej zapobiegać niż leczyć”, nie zapominajmy o szczepieniach przed dalekimi podróżami. Przyjęcie szczepionki może oszczędzić nam stresu szukania pomocy medycznej podczas wakacji, a w niektórych przypadkach może uratować nasze zdrowie i życie.