Głuchota nagła

Krótka teoria

Nagła głuchota (ang. sudden sensorineural hearing loss) to inaczej nagły niedosłuch czuciowo-nerwowy bądź głuchota typu odbiorczego. Podstawowym objawem jest gwałtowne pogorszenie słuchu. Objawy najczęściej występują jednostronnie i narastają do 72 godzin. Kryterium audiometryczne nagłej głuchoty to rozpoznanie przesunięcia progu słyszenia o ≥30 dB w zakresie co najmniej 3 sąsiadujących częstotliwości. Częstość występowania głuchoty rośnie wraz z wiekiem, a szczyt zachorowalności występuje między 5. a 6. dekadą życia. 

Czynniki ryzyka rozwoju głuchoty można podzielić na:

• ogólne: cukrzyca, choroby układu krążenia, choroby ośrodkowego układu nerwowego przebiegające z uszkodzeniami naczyń, uogólnione zakażenia;
• uszne: niedosłuchy pochodzenia genetycznego, otosklerozę, przewlekłe zapalenia uszu, pracę w warunkach narażenia na uraz ciśnieniowy bądź hałas, przebyte urazy głowy.

Najczęściej nie udaje się znaleźć przyczyny nagłej głuchoty, dlatego określana jest ona mianem głuchoty idiopatycznej.

Wywiad

• Od jak dawna występują objawy? – głuchota to nagła utrata słuchu pojawiająca się w ciągu 72 godzin;
• Jaka jest specyfika objawów? – czy głuchota jest jednostronna (najczęściej), czy obustronna;
• Czy występują dodatkowe objawy? – obecność niektórych objawów, takich jak nasilone szumy uszne, zawroty głowy, objawy neurologiczne może świadczyć o konieczności hospitalizacji pacjenta;
• W jakim wieku jest pacjent? – zmiany zwyrodnieniowe w uchu wewnętrznym pojawiające się z wiekiem mogą prowadzić do rozwoju głuchoty starczej;
• Czy u pacjenta występują objawy infekcji górnych dróg oddechowych/zapalenia zatok (gorączka, ból głowy, katar)? – infekcje mogą predysponować do wystąpienia głuchoty;
• Czy u pacjenta występują objawy infekcji wirusem opryszczki? – w rozwoju głuchoty podkreśla się rolę wirusów rodzaju Herpes;
• Czy u pacjenta wystąpił urazy głowy (np. złamanie kości skroniowej, wstrząśnienie błędnika) lub kręgosłupa szyjnego? Czy pacjent był narażony na uraz akustyczny i duży hałas? Czy u pacjenta były wykonywane zabiegi chirurgiczne? – urazy mogą predysponować do wystąpienia głuchoty;
• Czy u pacjenta występuje ból ucha, wysięk z ucha? – podejrzenie wysiękowego zapalenia ucha środkowego;
• Czy u pacjenta występują szumy uszne lub uczucie wypełnienia w uchu z nagłymi, silnymi zawrotami głowy typu vertigo, trwającymi od kilku minut do kilku godzin, nudności/wymioty, ubytek słuchu typu odbiorczego w zakresie niższych częstotliwości? – podejrzenie choroby Ménière’a;
• Czy w ostatnim czasie pacjent uskarża się na bóle głowy, nudności i wymioty, szczególnie w godzinach porannych? – przyczyną głuchoty mogą być guzy mózgu, guzy kąta mostowo-móżdżkowego dające objawy ciasnoty wewnątrzczaszkowej;
• Czy pacjent zgłasza pogorszenie widzenia, osłabienie siły mięśniowej kończyn, zaburzenia mowy? – przyczyną głuchoty może być udar mózgu;
• Czy w ostatnim czasie pacjent przyjmował leki, tj. kwas acetylosalicylowy? – niektóre leki mają działanie ototoksyczne i mogą przyczynić się do rozwoju głuchoty;
• Czy pacjent ma dodatkowe czynniki ryzyka rozwoju głuchoty? – dane z wywiadu wskazujące na przebycie wcześniejszych incydentów nagłej, przejściowej utraty słuchu bądź głuchota występująca w rodzinie;
• Czy u pacjenta w wywiadzie występują cukrzyca, choroby układu krążenia, choroby ośrodkowego układu nerwowego przebiegające z uszkodzeniem naczyń? – są to czynniki ryzyka rozwoju głuchoty.

Ocena kliniczna pacjenta

Obowiązuje ogólne badanie internistyczne, jednak wywiad powinien dać wskazówki, które układy należy zbadać ze szczególną uważnością.

• Stan ogólny pacjenta 
  • pomiar temperatury ciała – gorączka może sugerować aktualnie trwającą infekcję;
  • ocena stanu świadomości, zachowania kontaktu logicznego – zaburzenia świadomości, senność, zaburzenia mowy mogą sugerować udar mózgu;
  • pomiar HR i BP w pozycji stojącej i leżącej – nieprawidłowo kontrolowana choroba podstawowa może być czynnikiem ryzyka głuchoty.
• Głowa i szyja
  • bolesność uciskowa okolicy przedusznej i wyrostka sutkowatego – tkliwość tych okolic jest dość swoistym objawem zapalenia przewodu słuchowego;
  • oglądanie gardła – gardło może być zaczerwienione i rozpulchnione w przebiegu infekcji wirusowej; 
  • oglądanie czerwieni wargowej – obecna/przebyta infekcja wirusem Herpes zwiększa ryzyko rozwoju głuchoty;
  • ocena węzłów chłonnych głowy i szyi – powiększone, bolesne węzły chłonne mogą świadczyć o infekcji.
• Ucho w badaniu otoskopowym 
  • czy pacjent ma: czop woskowinowy/ciało obce w przewodzie słuchowym?
  • czy obecne są cechy zapalenia ucha środkowego: przekrwiona/zaczerwieniona błona bębenkowa, wyciek ropnej wydzieliny, wysięk w jamie bębenkowej, perforacja błony bębenkowej?

1. Inne układy 
   •  Czy słyszalny jest szmer nad tętnicą szyjną w okolicach kąta żuchwy?

UWAGA! CZERWONA FLAGA!

• Nagłe pojawienie się objawów neurologicznych, takich jak osłabienie siły mięśniowej, zaburzenia czucia, opadanie kącika ust – podejrzenie udaru mózgu – wezwanie ZRM.
• Głuchota z towarzyszącymi zawrotami głowy i szumami usznymi – podejrzenie choroby Ménière’a – pilne skierowanie do poradni otolaryngologicznej.
• Szmer nad tętnicami szyjnymi lub czaszki – podejrzenie zwężenia tętnicy szyjnej lub przetoki tętniczo-żylna – skierowanie do poradni neurologicznej lub chirurgii naczyniowej celem wykonania USG Doppler tętnic szyjnych lub MRI głowy.
• Jednostronna głuchota, szumy uszne po tej samej stronie – możliwy guz kąta mostowo-móżdżkowego – pilne skierowanie do poradni otolaryngologicznej.

Postępowanie diagnostyczne

• zdjęcie rentgenowskie funkcjonalne odcinka szyjnego kręgosłupa w projekcji bocznej i AP – przy podejrzeniu zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa;
• diagnostyka audiologiczna (badanie audiometrii impedancyjnej, tonalnej);
• morfologia krwi obwodowej z rozmazem – ocena pod kątem niedokrwistości;
• TSH – ocena pod kątem nadczynności tarczycy;
• stężenie glukozy – ocena pod kątem cukrzycy.

Zalecenia

• farmakoterapia:
  • objawowe leczenie infekcji górnych dróg oddechowych, ostrego zapalenia zatok przynosowych, ostrego zapalenia ucha środkowego;
  • leczenie wcześnie wykrytej infekcji wirusowej np. opryszczka wargowa – acyklowir 200 mg 5 razy dziennie co 4 h, z przerwą nocną, przez 5 dni;
  • kontrola farmakologiczna nadciśnienia tętniczego. 
    
• skierowanie do poradni otolaryngologicznej celem wykonania badań audiologicznych przy utrzymujących się objawach.

Przykładowa wizyta

Wywiad 

Pacjent (lat 69) zgłasza, że od kilku dni gorzej słyszy, zwłaszcza po lewej stronie. Neguje objawy towarzyszące, takie jak szumy uszne, ból uszu, zawroty głowy, ból głowy. Neguje uraz głowy w ostatnim czasie. W wywiadzie nadciśnienie tętnicze i cukrzyca. Przyjmuje na stałe: ramipryl 5 mg 1x/dz., nebiwolol 5 mg 1x/dz., metformina 1000 mg 3x/dz. Podaje, że wartości BP mierzone w domu wynoszą maksymalnie 140/80 mmHg. Pozostaje pod stałą opieką kardiologiczną. Nie zgłasza innych dolegliwości. Neguje przyjmowanie innych leków na stałe, alergie i uczulenia na leki.

Badanie przedmiotowe 

Stan ogólny dobry. Pacjent z kontaktem słowno-logicznym zachowanym. Temp 36,6 ^oC. Skóra czysta, bez wykwitów, prawidłowo ucieplona. Gardło blade, migdałki bez nalotów, śluzówki różowe. Otoskopowo czopy woskowinowe obustronne, błona bębenkowa niewidoczna. Węzły chłonne szyi i głowy niewyczuwalne palpacyjnie. Podczas palpacji okolica przyuszna i wyrostka sutkowatego niebolesna. Osłuchowo nad polami płucnymi szmer pęcherzykowy prawidłowy, symetryczny. Tony serca czyste, HR 65/min, BP 140/85 mmHg. Brzuch miękki, niebolesny, bez oporów patologicznych, perystaltyka słyszalna. Objawy otrzewnowe ujemne. Objaw Goldflama obustronnie ujemny. Bez obrzęków obwodowych. Neurologicznie bez zmian. Siła i napięcie mięśniowe w zakresie normy. Zakres ruchów biernych i czynnych kończyn stosowny do wieku. 

Zalecenia i leczenie

• Podczas wizyty usunięto czopy woskowinowe z obu przewodów słuchowych zewnętrznych. W wykonanym powtórnie badaniu otoskopowym przewody słuchowe zewnętrzne blade, bez wydzieliny, błona bębenkowa ucha lewego nieznacznie zaczerwieniona. Pacjent zgłasza poprawę. 
• Zalecono kontrolne badanie słuchu.
• Poinformowano pacjenta, że w przypadku pogorszenia stanu zdrowia lub nasilenia dotychczasowych objawów konieczna jest pilna konsultacja lekarska. 
• Zalecono regularne przyjmowanie leków.

Kody ICD-10

Referencje:

1. Janczewski G., i wsp. Algorytmy diagnostyki i postępowania w otolaryngologii. Podręcznik dla lekarzy rodzinnych i pozostałych lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej. Termedia Wydawnictwa Medyczne, Poznań 2010 
2. Hans B., i wsp. Choroby ucha, nosa i gardła z chirurgią głowy i szyi. Edra Urban & Partner, Wrocław 2011, wydanie 2 
3. http://antybiotyki.edu.pl/wp-content/uploads/Rekomendacje/Rekomendacje2016.pdf [ostatni dostęp 24.06.2024 r.]
4. Interna Szczeklika 2023. Podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna Praktyczna. Wydanie 15. 2023
5. Wybrane Problemy Kliniczne. Nagła głuchota- stan naglący nie tylko dla otolaryngologa. Forum Medycyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 1, S17–24, https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10307/8807 [ostatni dostęp 24.06.2024 r.]