Suchość błony śluzowej gardła i nosa — jak jej zaradzić?

Suchość błon śluzowych gardła i nosa to częsty objaw, którego pochodzenie jest bardzo różnorodne. Jego wystąpienie nie musi stanowić powodu do niepokoju — nieprzyjemne odczucia mogą być spowodowane prozaiczną przyczyną, taką jak infekcja górnych dróg oddechowych. Czym może skutkować ten stan? W jaki sposób można zapobiec suchości?

Czym spowodowana jest suchość nosa i gardła?

Suchość nosa, podobnie jak błony śluzowej gardła, może mieć zróżnicowaną etiologię i występować u pacjentów w każdym wieku. U podłoża tego stanu mogą leżeć zarówno prozaiczne przyczyny, takie jak przebywanie w klimatyzowanych pomieszczeniach czy powszechne infekcje górnych dróg oddechowych, jak i poważne choroby układowe.

Wśród istotnych przyczyn suchości błony śluzowej gardła i nosa należy wymienić [1, 2, 3, 4]:

• styl życia — przebywanie w zamkniętych, stale ogrzewanych lub klimatyzowanych pomieszczeniach,
• zmiany hormonalne, np. okres przekwitania,
• zanikowe zapalenie błony śluzowej gardła,
• pracę głosem, np. w przypadku nauczycieli, aktorów czy wokalistów,
• infekcje,
• alergie lub ekspozycję na czynniki drażniące, w tym kurz, opary farb czy lakierów,
• niedobory w stosowanej diecie,
• nadużywanie leków stosowanych miejscowo — zarówno obkurczających naczynia błony śluzowej nosa (często stosowanych na katar), jak i steroidów donosowych,
• stosowanie niektórych leków, w tym kardiologicznych, moczopędnych, leków przeciwdepresyjnych i przeciwlękowych,
• leczenie onkologiczne,
• zabiegi chirurgiczne wewnątrznosowe,
• choroby ogólnoustrojowe, takie jak na przykład cukrzyca, mukowiscydoza, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy czy sarkoidoza,
• uwarunkowania anatomiczne.

Trafiając na pacjenta skarżącego się na wysuszoną błonę śluzową nosa, należy spodziewać się u niego dolegliwości takich jak [1, 2, 4]:

• świąd,
• zasychanie gęstej wydzieliny z formowaniem strupów,
• krwawienie o niewielkim nasileniu,
• uczucie zalegania w nosie,
• problemy z oddychaniem. 

W przypadku suchości błony śluzowej gardła będą to natomiast [1, 2, 4]:

• świąd,
• uczucie zalegania w gardle,
• problemy z oddychaniem,
• stałe uczucie podrażnienia zmuszające do częstego przełykania śliny lub picia,
• odchrząkiwanie. 

Śluzówka a odporność

Błona śluzowa aparatu oddechowego ma liczne funkcje, których prawidłowe działanie jest bardzo istotne z perspektywy organizmu — w końcu to właśnie gardło i nos są strukturami łączącymi “świat zewnętrzny” z “wewnętrznym”. Nieocenioną rolę odgrywa aparat śluzowo-rzęskowy, z pomocą którego śluz z zanieczyszczeniami stopniowo przemieszcza się do gardła.

Prawidłowy śluz i — co za tym idzie — prawidłowo nawilżona śluzówka odgrywają kluczową rolę nie tylko w oczyszczaniu, ale także ogrzewaniu i nawilżaniu powietrza trafiającego do płuc. Nie należy pomijać ochronnej roli błony śluzowej, w której zachodzą liczne procesy immunologiczne odpowiadające za eliminację patogenów i wytworzenie miejscowej odporności [1] — zaś warunkiem jej prawidłowego funkcjonowania jest odpowiednie nawilżenie.

Zaburzenia funkcji błony śluzowej nosa mogą prowadzić do poważnych konsekwencji, a z perspektywy pacjenta — są nierozerwalnie związane z dolegliwościami obniżającymi jakość życia i nierzadko upośledzającymi codzienne funkcjonowanie, na przykład sen [1]. Z tego powodu warto dbać o prawidłowe nawilżenie błony śluzowej nosa. Jednak co zrobić, gdy pacjent skarży się na uczucie suchości tej okolicy, a stan ten nie ma uchwytnej przyczyny?

W nadchodzącym sezonie infekcyjnym należy pamiętać, że zakażenia górnych dróg oddechowych predysponują do pojawienia się suchości śluzówki gardła i nosa, co może przyczynić się do lokalnego obniżenia odporności, a tym samym do dalszej zwiększonej podatności na choroby przenoszone drogą kropelkową i powietrzno-kropelkową.

Jak zaradzić suchości błony śluzowej nosa?

Podstawowe postępowanie powinno obejmować leczenie przyczynowe, a więc eliminację czynników szkodliwych. Niestety, nie zawsze jest to możliwe (na przykład w przypadku suchości błony śluzowej gardła i nosa spowodowanych radioterapią), ale w każdym przypadku powinniśmy zadbać o zmniejszenie odczuwanych przez pacjenta dolegliwości poprzez zastosowanie odpowiedniego sprayu.

Jednym z dostępnych na rynku preparatów stosowanych donosowo jest Nollix — spray do nosa zawierający w składzie farmakopealny olej z owoców oliwki europejskiej (oliwa z oliwek) oraz witaminę E. Wykazuje działanie natłuszczająco-nawilżające oraz sprzyja regeneracji i uelastycznieniu błony śluzowej nosa. Ponadto, Nollix łagodzi podrażnienia i zmniejsza ryzyko wystąpienia krwawień. Należy podkreślić, że podane miejscowo oliwa z oliwek wraz z witaminą E tworzą w obrębie błony śluzowej nosa ochronny film lipidowy, który stanowi barierę ochronną przed patogenami [2]. 

Nollix nie tylko łagodzi odczuwane przez pacjentów dolegliwości, ale także pozytywnie wpływa na funkcję błony śluzowej nosa i gardła. Warto dodać, że podany do nosa preparat nawilża także tylną ścianę gardła poprzez naturalną, anatomiczną łączność tych struktur. Prawidłowe nawilżenie tej okolicy pozwala na lepszą regenerację śluzówki. W przeprowadzonej na 40 pacjentach ocenie, w ramach której specjalista laryngologii zakwalifikował 40 osób do stosowania preparatu Nollix z powodu suchości błony śluzowej nosa, aż 37% z nich wskazało korzystne działanie preparatu bezpośrednio po jego zastosowaniu. Po trzech-czterech dniach taki efekt potwierdziło łącznie 80% uczestników. Większość badanych zwróciła uwagę na poprawę komfortu oddychania oraz zmniejszenie dyskomfortu spowodowanego suchością błony śluzowej (odpowiednio 76% i 75%).

Skuteczność sprayu do nosa Nollix potwierdzają nie tylko przeprowadzone obserwacje, ale także Towarzystwo Otolaryngologów, Foniatrów i Audiologów Polskich, które rekomenduje preparat do stosowania już u dzieci powyżej 2. roku życia w celu:

• natłuszczania i nawilżania błony śluzowej nosa;
• łagodzenia podrażnień i wspomagania regeneracji błony śluzowej nosa;
• zabezpieczania błony śluzowej nosa przed wystąpieniem najczęstszych działań niepożądanych wynikających z przewlekłego stosowania steroidów donosowych i leków obkurczających naczynia krwionośne nosa [2].

Co poradzić na suchość w obrębie gardła?

W przypadku suchości błony śluzowej gardła pomocny może okazać się preparat Oritolin. W jego skład wchodzi kombinacja farmaceutycznie oliwy z oliwek oraz witaminy E, zaś sam spray został wyposażony w długi aplikator pozwalający na podawanie preparatu bezpośrednio na tylną ścianę gardła [4]. 

Przeprowadzona na 60 osobach obserwacja, w której wykluczono pacjentów z ostrym nieżytem błony śluzowej gardła lub nosa, wykazała, że 60% chorych deklaruje poprawę i zmniejszenie dolegliwości następnego dnia po zastosowaniu preparatu. W obiektywnym badaniu u 60% uczestników wykrywano preparat w wymazie z tylnej ściany gardła w 3 godzinie po aplikacji, a u 25% pacjentów stosujących Oritolin na noc stwierdzono obecność spray w badaniu porannym. Subiektywne uczucie ulgi utrzymywało się przez 1 godzinę u 35% pacjentów, 2 godziny u 40% pacjentów i 4 godziny u 20% pacjentów [4].