Przeszłość karna może zamknąć drogę do zawodu lekarza - rozmowa z adwokat Sylwią Angielską z Kancelarii GRUBE

Rozmowa z adwokat Sylwią Angielską z Kancelarii GRUBE. 

Czy osoba, która była w przeszłości karana może zostać lekarzem w Polsce i w innych krajach UE?

Wszystko zależy od tego, co leży u podstaw skazania. Zasadniczo, nie ma przeszkód, aby osoba, która była wcześniej karana mogła zostać lekarzem w Polsce. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wyrok sądu zabrania wykonywania tego zawodu. W takim przypadku taka osoba nie będzie mogła pełnić tej funkcji przez okres określony w wyroku sądowym. Jednakże, jeśli chodzi o pracę w ramach Unii Europejskiej, istnieje inna regulacja. Placówki w UE często uzależniają zatrudnienie lekarza od zaświadczenia o postawie etycznej. Zaświadczenie to jest wydawane na podstawie informacji pozyskanej od Okręgowego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej lub Naczelnego Rzecznika Odpowiedzialności Zawodowej oraz oświadczenia złożonego przez lekarza dotyczącego jego karalności bądź też toczących się przeciwko niemu postepowań karnych. W tym przypadku przeszłość karna stanowi przeszkodę w uzyskaniu zatrudnienia jako lekarz.

Jakie konsekwencje mogą grozić studentowi medycyny, gdy np. wejdzie w konflikt z prawem w trakcie studiów? Czy powinien mieć obawy o swoją przyszłość w zawodzie lekarza? 

Wszystko zależy od rangi popełnionego przestępstwa. Jeżeli będzie mowa np. o naruszeniu uczelnianych przepisów typu fałszowanie podpisu na indeksach lub innych uczelnianych dokumentach, bójkach między studentami, to wówczas kierowane są wnioski o ukaranie do uczelnianej komisji dyscyplinarnej i te postępowania mogą zakończyć się skreśleniem z listy studentów. Jednak tego typu kary zdarzają się niezwykle rzadko, ale warto mieć na uwadze, że taka kara może zamykać studentowi drogę do zawodu. Jeśli natomiast dany student został ukarany prawomocnym wyrokiem sądu powszechnego za przestępstwo popełnione poza uczelnią, uczelnia raczej rzadko stosuje dodatkowe sankcje. Dla przykładu, w latach 2018 -2022 na jednym z uniwersytetów medycznych w Polsce, komisja wszczęła 7 postępowań w sprawie studenckich naruszeń, z czego 5 zostało umorzonych. Nikt nie został skreślony z listy studentów. 

Czy student, który był karany powinien poinformować o tym swoją uczelnię?

Z przepisów ustawy nie wynika, aby student miał obowiązek informowania uczelni o karalności. Zaświadczenie takie nie jest również wymogiem rekrutacyjnym w czasie ubiegania się na studia. O ile karalność nie wynika z następczej kary dyscyplinarnej nie powinna stanowić podstawy do usunięcia z listy. Zgodnie z ustawą Prawo o Szkolnictwie Wyższym, student może zostać skreślony z listy studentów m.in. w przypadku: niepodjęcia studiów, rezygnacji z nich, niezłożenia w terminie pracy dyplomowej lub egzaminu dyplomowego, stwierdzenia braku udziału w obowiązkowych zajęciach, stwierdzenia braku postępów w nauce, nieuzyskania zaliczenia semestru lub roku w określonym terminie oraz nieuregulowania opłat związanych z odbywaniem studiów. 

Warto zaznaczyć, że skreślenie z listy studentów odbywa się w ramach postępowania administracyjnego zatem od takiej decyzji przysługuje odwołanie.

Konflikt z prawem może zrujnować karierę lekarza. Jedną z kar jest zakaz wykonywania zawodu. Sądy orzekają taki zakaz w różnych sytuacjach, głównie związanych z naruszeniem etyki zawodowej, bezpieczeństwem pacjentów lub innych poważnych przewinieniach. Jak wiele jest wyroków w Polsce? 

Zakaz wykonywania zawodu lekarza jest środkiem karnym, który dla skazanego jest często bardziej dolegliwy niż kara pozbawienia wolności orzekana w zawieszeniu, ponieważ wiąże się z utratą możliwości zarabiania. 

Według badań, najwięcej kar zapada w sprawach błędów medycznych. Aż 31 % wszystkich spraw dotyczy ginekologów, najmniej, bo zaś 5 %, dotyka chirurgów. I co ciekawe, 70 % kar było udzielanych w sprawach, gdzie pomoc medyczna była świadczona w ramach sektora publicznego. Tego typu kara może być orzeczona na okres od roku do 15 lat. Sądy jednak zdecydowanie częściej trzymają się tej dolnej granicy i na ogół zakaz wykonywania zawodu orzekają na okres roku lub dwóch lat. 

Sądy lekarskie mogą również orzec zakaz wykonywania zawodu w przypadku lekarza, który nie ma odpowiednich predyspozycji etycznych, psychofizycznych lub innych cech niezbędnych do wykonywania tego zawodu.

W rzeczywistości, odebranie uprawnień lekarzowi nie zdarza się często. Bez względu na to, czy jest to rezultatem postanowień sądów lekarskich czy sądów powszechnych, taka kara jest stosowana tylko jako ostateczność. Przyjmuje się, że tylko 2% wszystkich spraw dotyczących lekarzy kończy się orzeczeniem o utracie uprawnień do wykonywania zawodu. 

Czy lekarz, któremu odebrano PWZ może się starać o wcześniejsze przywrócenie uprawnień? 

Jeśli PWZ zostało zabrane w związku z orzeczeniem środka karnego, istnieje możliwość wystąpienia do sądu w celu uznania środka karnego za wykonany. Jednak ta opcja jest dostępna tylko w przypadku przestępstw o mniejszym ciężarze, jak np. niezatrzymanie się do kontroli w ruchu drogowym. 

Aby takie orzeczenie uzyskać, lekarz musi wykazać, że przez co najmniej rok od uprawomocnienia się orzeczenia, przestrzegał prawa i nie popełnił nowych przestępstw. Jeśli natomiast PWZ zostało odebrane z powodu zaburzeń czynności fizycznych lub psychicznych, orzeczonych przez sąd lekarski, lekarz może ubiegać się o przywrócenie uprawnień po ustaniu przyczyny, która spowodowała tę utratę. Klasycznym przykładem zaburzeń będzie choroba psychiczna np. schizofrenia.  

W jakich sytuacjach polskiemu lekarzowi jest potrzebne zaświadczenie o niekaralności? 

Z reguły, zaświadczenie o niekaralności nie jest wymagane. Z uwagi jednak na sprawowane funkcje, może być pożądane. Np. w sytuacjach, gdy lekarz ubiega się o wpis na listę biegłych sądowych, stara się o stanowisko ordynatora, kandyduje na stanowisko lekarza orzecznictwa lekarskiego. Taki dokument może być też potrzebny niektórym pracodawcom.