Profil lipidowy u dzieci – rekomendacje i realia

Profil lipidowy u dzieci – rekomendacje i realia

Profil lipidowy u dzieci stanowi kluczowy element oceny ryzyka sercowo-naczyniowego. Zaburzenia gospodarki lipidowej pojawiają się już w wieku rozwojowym i często przebiegają bezobjawowo. Dane wskazują, że proces miażdżycowy rozpoczyna się w dzieciństwie, a jego dynamika jest istotnie modyfikowana przez czynniki takie jak otyłość czy uwarunkowania genetyczne.

Patofizjologia i obraz kliniczny zaburzeń lipidowych u dzieci

Zaburzenia lipidowe u dzieci wynikają z nieprawidłowości w procesach dotyczących lipoprotein:

• syntezie,
• transporcie,
• metabolizmie.

Prowadzi to do podwyższenia stężenia cholesterolu całkowitego, LDL-C, nie-HDL-C, triglicerydów lub obniżenia wartości HDL-C. 

Dostępne źródła podkreślają, że cholesterol i triglicerydy krążą w osoczu w postaci lipoprotein o różnej gęstości, a szczególnie istotną rolę w rozwoju miażdżycy odgrywają cząsteczki LDL, zwłaszcza o małej gęstości, które łatwiej ulegają oksydacji i penetrują ścianę naczynia, inicjując proces zapalny i odkładanie blaszki miażdżycowej. 

Już w wieku dziecięcym obserwuje się pierwsze zmiany miażdżycowe, których progresja zależy od nasilenia dyslipidemii oraz współistniejących czynników, takich jak:

• otyłość,
• insulinooporność,
• predyspozycje genetyczne, m.in. rodzinne zaburzenia metabolizmu LDL. 

Obraz kliniczny u większości pacjentów pozostaje skąpoobjawowy, dlatego dyslipidemia często pozostaje niewykryta bez wykonania lipidogramu.

W ciężkich postaciach mogą jednak wystąpić objawy wynikające z odkładania cholesterolu:

• żółtaki ścięgien,
• żółtaki powiek czy rąbek rogówki,
• wczesne cechy choroby sercowo-naczyniowej. 

U dzieci z bardzo wysokimi stężeniami triglicerydów dochodzi natomiast do zwiększonego ryzyka ostrego zapalenia trzustki. 

Wszystko to powoduje, że zaburzenia lipidowe w wieku rozwojowym, choć często bezobjawowe, mają istotne znaczenie kliniczne i wymagają aktywnego wykrywania oraz monitorowania.

Kiedy podejrzewać dyslipidemię u dzieci?

Zaburzenia lipidowe u dzieci należy podejrzewać przede wszystkim w sytuacjach, w których pojawiają się:

• nieprawidłowości w wynikach lipidogramu,
• czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego,
• obciążający wywiad rodzinny.

Schemat postępowania po rozpoznaniu zaburzeń lipidowych u dzieci

• Potwierdzenie rozpoznania

• Co najmniej 2 wyniki lipidogramu dziecka przed kwalifikacją do poradni lipidowej.
• Ocena w odniesieniu do tabeli norm (TC, LDL-C, TG, HDL-C).

• Określenie typu zaburzeń

• Hipercholesterolemia (podwyższone LDL-C).
• Hipertriglicerydemia (podwyższone TG).
• Dyslipidemia mieszana (LDL-C ≥130 mg/dl oraz TG ≥150 mg/dl).
• Niskie wartości cholesterolu (TC <100 mg/dl i LDL-C <50 mg/dl – od razu skierowanie do poradni lipidowej).

• Postępowanie dietetyczne jako pierwszy krok

• Hipercholesterolemia – dieta śródziemnomorska.
• Hipertriglicerydemia – ograniczenie tłuszczów zwierzęcych + kwasy omega-3.
• Dyslipidemia mieszana – dieta śródziemnomorska.
• Równolegle praca nad redukcją masy ciała, jeśli BMI ≥85. centyla.

• Kontrole w zależności od zaburzenia

• LDL-C 110–129 mg/dl – dieta, kontrola lipidogramu po 4 tygodniach; przy normalizacji dalsza kontrola przed 18. r.ż.
• LDL-C 130–149 mg/dl – dieta + wywiad rodzinny; kontrola po 4 tygodniach. Dalsze decyzje zależne od wywiadu i BMI.
• LDL-C >150 mg/dl – jak wyżej, ale szybciej rozważa się skierowanie do poradni.
• TG 100–149 mg/dl – dieta, kontrola po 6 miesiącach.
• TG 150–449 mg/dl – dieta + wywiad rodzinny, kontrola po 6 miesiącach.
• TG 450–999 mg/dl – skierowanie do poradni lipidowej.
• TG ≥1000 mg/dl – pilne skierowanie do oddziału diabetologicznego/endokrynologicznego/metabolicznego.

• Kiedy kierować do poradni lipidowej?

• Utrzymujące się LDL-C ≥130 mg/dl lub TG ≥150 mg/dl mimo postępowania dietetycznego.
• Hipercholesterolemia z dodatnim wywiadem rodzinnym (zawał/udar <60. r.ż., dyslipidemia u rodziców) – często tryb przyspieszony.
• Hipertriglicerydemia ≥450 mg/dl.
• Dyslipidemia mieszana z utrzymującym się podwyższeniem LDL-C i/lub TG, niezależnie od BMI (z dodatkową oceną skuteczności redukcji masy ciała).

• Co przygotować na wizytę specjalistyczną?

• 2 wyniki lipidogramu dziecka.
• Wyniki lipidogramu rodziców.
• Dokładny wywiad rodzinny.

Rokowanie i realia

Rokowanie dzieci z zaburzeniami lipidowymi jest ściśle związane z:

• czasem rozpoznania,
• skutecznością wdrożonych interwencji,
• obecnością czynników ryzyka sercowo-naczyniowego, zwłaszcza otyłości i obciążającego wywiadu rodzinnego.

Realia praktyki klinicznej pokazują, że skuteczność badań przesiewowych i interwencji zależy od wielu czynników: od systematyczności wykonywania kontroli, przez współpracę rodziny, po dostęp do poradni specjalistycznych.

W praktyce oznacza to, że rokowanie może być bardzo dobre przy wczesnym wykryciu i konsekwentnym leczeniu, jednak realny wpływ zależy od utrzymania zmian stylu życia oraz długotrwałej obserwacji, zwłaszcza u pacjentów z dyslipidemią o podłożu genetycznym.[Interesują Cię zagadnienia związane z leczeniem dzieci? Zarejestruj się na konferencję online “Specjalista w praktyce: Pediatria”, która odbędzie się już 15 grudnia!]

Konferencja

Specjalista w praktyce: Pediatria (jesień 2025)

Sprawdź