Wyszukaj w publikacjach
Kiedy oznaczać lipoproteinę(a)? Aktualne rekomendacje kardiologiczne
Lp(a), czyli lipoproteina(a) ponownie znalazła się w centrum uwagi środowiska kardiologicznego. Najnowszy konsensus European Atherosclerosis Society (EAS, 2022) podkreśla jej istotną, udowodnioną genetycznie i epidemiologicznie rolę w rozwoju:
- miażdżycy;
- choroby wieńcowej;
- udaru niedokrwiennego;
- a także w patogenezie zwężenia zastawki aortalnej.
Jednocześnie Lp(a) pozostaje parametrem rzadko rutynowo oznaczanym, co prowadzi do niedoszacowania ryzyka sercowo-naczyniowego u milionów pacjentów.
Dlaczego Lp(a) jest tak ważna?
Lipoproteina(a) stała się jednym z kluczowych biomarkerów współczesnej prewencji sercowo-naczyniowej. Konsensus European Atherosclerosis Society podkreśla jej wyjątkową rolę jako czynnika ryzyka o silnym podłożu genetycznym, wpływającego na rozwój miażdżycy i zwężenia zastawki aortalnej. Najważniejsze ustalenia dotyczące znaczenia klinicznego Lp(a) przedstawiono poniżej.
| Aspekt kliniczny | Ustalenia konsensusu EAS (2022) |
|---|---|
Rola w patogenezie chorób sercowo-naczyniowych | Lp(a) jest niezależnym i przyczynowym czynnikiem ryzyka choroby wieńcowej, udaru niedokrwiennego i zwężenia zastawki aortalnej |
Charakter zależności ryzyka od stężenia | Ryzyko rośnie liniowo, nawet przy niskich wartościach – nie istnieje minimalny próg bezpieczeństwa |
Znaczenie bardzo wysokich stężeń | Lp(a) >180 mg/dl (>430 nmol/l) oznacza ryzyko porównywalne z heterozygotyczną hipercholesterolemią rodzinną (FH) |
Wpływ na ryzyko mimo prawidłowego LDL-C | Podwyższone Lp(a) wiąże się ze zwiększonym ryzykiem miażdżycowo-sercowo-naczyniowym (ASCVD) nawet przy LDL-C <70 mg/dl |
Zależność od ryzyka zakrzepowo-zatorowego | Duże badania genetyczne i epidemiologiczne nie potwierdzają wpływu Lp(a) na ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (VTE) |
Wskazania do oznaczania lipoproteiny(a)
| Wskazanie kliniczne | Uwagi / Siła zalecenia (jeśli wysoka) |
|---|---|
Jednorazowe oznaczenie Lp(a) u każdego dorosłego | Silne zalecenie (I) – powinno być elementem pierwszej pełnej oceny lipidowej |
Możliwie wczesne oznaczenie Lp(a) (również <18. r.ż., jeśli uzasadnione klinicznie) | Dotyczy rodzin obciążonych, diagnostyki kaskadowej |
Ocena ryzyka sercowo-naczyniowego | Wysoka rekomendacja (IIa) – Lp(a) precyzuje stratyfikację ryzyka |
Diagnostyka kaskadowa u krewnych osób z wysoką Lp(a) | Wysoka rekomendacja (IIa) – silne uzasadnienie genetyczne |
Przedwczesne incydenty sercowo-naczyniowe (mężczyźni <55. r.ż., kobiety <60. r.ż.). | Zalecenie oparte na dowodach – częsta etiologia związana z Lp(a) |
Brak spodziewanej odpowiedzi na leczenie statyną | Może wskazywać na odrębny mechanizm ryzyka (Lp(a)) |
Ryzyko graniczne między umiarkowanym a wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym – potrzeba dokładniejszej oceny | Lp(a) może zmienić kategorię ryzyka pacjenta |
Pacjenci z bardzo wysokim ryzykiem sercowo-naczyniowym | Przydatne dla indywidualizacji terapii |
Rodzinna hipercholesterolemia (FH) | Wysoka częstość współistnienia podwyższonego Lp(a) |
Ciąża: nawracające poronienia, niepowodzenia położnicze, podejrzenie IUGR | Rozważyć, jeśli podejrzenie tła naczyniowego |
Tzw. „szara strefa” (Lp(a) 30–50 mg/dl / 75–125 nmol/l) | Można rozważyć powtórne oznaczenie dla dokładniejszej interpretacji |
Ponowne oznaczenie, jeśli pierwszy wynik podano w mg/dl – konieczność nmol/l | Ważne dla właściwej interpretacji i porównywalności |
Czy wykonywać badania genetyczne Lp(a)?
Mimo że stężenie lipoproteiny(a) jest w zdecydowanej mierze uwarunkowane genetycznie, aktualne wytyczne EAS 2022 podkreślają, że rutynowe badania genetyczne nie są potrzebne. W praktyce oznacza to, że pojedynczy pomiar Lp(a) w surowicy w pełni odzwierciedla indywidualny, wrodzony poziom i wystarcza do oceny ryzyka sercowo-naczyniowego.
Można je jednak rozważyć w wyjątkowych sytuacjach, takich jak nietypowy wynik, potrzeba bardzo precyzyjnego oszacowania ryzyka lub wątpliwości dotyczące odpowiedzi na leczenie.
Jak interpretować wynik Lp(a)?
| Wartość docelowa | Wartości podwyższone |
|---|---|
<30 mg/dl (75 nmol/l) | 30–50 mg/dl (75–125 nmol/l) – umiarkowane ryzyko |
50–180 mg/dl (125–450 nmol/l) – wysokie ryzyko | |
>180 mg/dl (>450 nmol/l) – bardzo wysokie ryzyko sercowo-naczyniowe |
Gdzie oznaczyć Lp(a) i jak wykorzystać program „Moje Zdrowie”?
Lp(a) jest już dostępna w rutynowej diagnostyce w wielu laboratoriach – co istotne, badanie zostało włączone do programu profilaktycznego „Moje Zdrowie”, dzięki czemu w warunkach POZ można zlecić je pacjentom i pacjentkom obciążonym wywiadem rodzinnym, z podejrzeniem przedwczesnej choroby sercowo-naczyniowej lub wymagającym dokładniejszej oceny ryzyka.
Źródła
- Sosnowska, B., Stepinska, J., Mitkowski, P., Bielecka-Dabrowa, A., Bobrowska, B., Budzianowski, J., Burchardt, P., Chlebus, K., Dobrowolski, P., Gasior, M., Jankowski, P., Kubica, J., Mickiewicz, A., Mysliwiec, M., Osadnik, T., Prejbisz, A., Rajtar-Salwa, R., Wita, K., Witkowski, A., Gil, R., … Banach, M. (2024). Recommendations of the Experts of the Polish Cardiac Society (PCS) and the Polish Lipid Association (PoLA) on the diagnosis and management of elevated lipoprotein(a) levels. Archives of medical science : AMS, 20(1), 8–27. https://doi.org/10.5114/aoms/183522
- Kronenberg, F., Mora, S., Stroes, E. S. G., Ference, B. A., Arsenault, B. J., Berglund, L., Dweck, M. R., Koschinsky, M., Lambert, G., Mach, F., McNeal, C. J., Moriarty, P. M., Natarajan, P., Nordestgaard, B. G., Parhofer, K. G., Virani, S. S., von Eckardstein, A., Watts, G. F., Stock, J. K., Ray, K. K., … Catapano, A. L. (2022). Lipoprotein(a) in atherosclerotic cardiovascular disease and aortic stenosis: a European Atherosclerosis Society consensus statement. European heart journal, 43(39), 3925–3946. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehac361
