Kiedy bóle brzucha u dziecka są wskazaniem do wykonania USG?

Ból brzucha to jedna z najczęstszych przyczyn wizyt u pediatry. U większości dzieci dolegliwość ta jest wynikiem łagodnych, samoograniczających się stanów, takich jak infekcje wirusowe, zaburzenia czynnościowe czy zaparcia. Jednak w niektórych przypadkach ból brzucha może wskazywać na poważne schorzenia, które wymagają dalszej diagnostyki.

Ultrasonografia (USG) jest bezpiecznym i nieinwazyjnym badaniem obrazowym pierwszego wyboru u dzieci, umożliwiającym ocenę narządów jamy brzusznej oraz układu moczowego. Kluczowe dla lekarza jest rozpoznanie tzw. red flags – objawów alarmowych sugerujących konieczność wykonania USG w celu wykluczenia poważnych patologii.

Objawy alarmowe wskazujące na konieczność wykonania USG

Podejrzenie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego

Zapalenie wyrostka robaczkowego stanowi najczęstszą ostrą chirurgiczną przyczynę bólu brzucha w populacji pediatrycznej, odpowiadając za 10% przypadków ostrego bólu brzucha wymagających hospitalizacji. Do wskazań klinicznych sugerujących konieczność wykonania USG należą: 

1. postępujący ból w prawym dolnym kwadrancie brzucha, 
2. objawy otrzewnowe (objaw Blumberga, objaw Rovsinga, objaw Jaworskiego), 
3. ból brzucha poprzedzający nudności i wymioty, 
4. gorączka i tachykardia.

W badaniu ultrasonograficznym najistotniejszymi kryteriami diagnostycznymi są: średnica wyrostka robaczkowego równa lub przekraczająca 6 mm, sugerująca stan zapalny, obecność płynu w jamie otrzewnej lub naciek okołowyrostkowy. Warto podkreślić, że u dzieci poniżej 5. roku życia wartość diagnostyczna USG wzrasta znacząco przy czasie trwania bólu przekraczającym 12 godzin.

Podejrzenie niedrożności jelit

Niedrożność jelit to stan wymagający pilnej diagnostyki. Kliniczne wskazania do wykonania USG obejmują: 

1. nagły, kolkowy ból brzucha, 
2. wymioty treścią żółciową lub fusowatą, 
3. zatrzymanie gazów i stolca,
4. znaczne rozdęcie brzucha.

Kryteria diagnostyczne w badaniu ultrasonograficznym ukierunkowane są na identyfikację wgłobienia jelita, wykrycie mechanicznych przeszkód (ciała obce, przepukliny), obecność wolnego płynu w jamie otrzewnej, zaburzenia perystaltyki z pogrubieniem ścian jelita oraz obrazowanie pętli jelitowych wypełnionych płynem z poszerzeniem światła przekraczającym 25 mm.

Podejrzenie skrętu jądra lub jajnika

W przypadku podejrzenia skrętu jądra lub jajnika wskazaniami do wykonania pilnego USG z opcją Doppler są: 

1. nagły jednostronny ból podbrzusza lub pachwiny, 
2. nudności i wymioty, 
3. asymetria moszny z tkliwością jądra,
4. podejrzenie braku przepływu w naczyniach jąder lub jajnika.

Skręt jądra stanowi stan wymagający interwencji chirurgicznej w oknie czasowym nieprzekraczającym 6 godzin. Charakterystyczna triada objawów obejmuje ból, obrzęk i zaczerwienienie worka mosznowego. USG Doppler umożliwia różnicowanie z zapaleniem najądrza, co ma kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania.

Skręt jajnika występuje przeważnie u nastolatek, często współwystępując z torbielą jajnika. Objawy mogą imitować zapalenie wyrostka robaczkowego, co stanowi istotne wyzwanie diagnostyczne. W badaniu USG Doppler obserwuje się charakterystyczny objaw "wiru" (ang. whirlpool sign).

Wskazania do USG w przewlekłych i nawracających bólach brzucha

Nawracające bóle brzucha o nieznanej etiologii

Przy utrzymywaniu się bólu brzucha o niejasnej etiologii powyżej 2 tygodni, badanie ultrasonograficzne może wykazać powiększone węzły chłonne okołokrezkowe, mogące nasuwać podejrzenie chorób zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego–Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego).

Patologie układu moczowego

Istotne wskazania do wykonania USG układu moczowego obejmują:

1. nawracające infekcje dróg moczowych (UTI, ang. urinary tract infections), 
2. krwiomocz z towarzyszącym bólem w okolicy lędźwiowej,
3. podejrzenie odpływu pęcherzowo-moczowodowego (VUR, ang. vesicoureteral reflux).