Zapalenie wyrostka sutkowatego u dzieci – powikłanie OZUŚ

Zapalenie wyrostka sutkowatego to ostre bakteryjne powikłanie zapalenia ucha środkowego (acute otitis media, AOM). Choroba dotyczy przede wszystkim dzieci i wiąże się z wysokim ryzykiem powikłań wewnątrz- i zewnątrzczaszkowych.

Epidemiologia zapalenia wyrostka sutkowatego

Obecnie zachorowalność na zapalenie wyrostka sutkowatego w Europie wynosi 1–6/100 000 dzieci rocznie. Najczęściej chorują pacjenci poniżej 2. roku życia. Wprowadzenie szczepionek przeciwko pneumokokom zmieniło etiologię bakteryjną – zmniejszył się udział zakażeń wywołanych przez Streptococcus pneumoniae, a wzrosła częstość zakażeń wywołanych przez Streptococcus pyogenes i Fusobacterium necrophorum oraz inne patogeny, w tym oporne szczepy S. aureus. Pandemia COVID-19 doprowadziła do czasowego spadku liczby przypadków, jednak w okresie popandemicznym obserwuje się wzrost częstości ciężkich postaci zapalenia wyrostka sutkowatego.

Obraz kliniczny i diagnostyka mastoiditis

Najczęstsze objawy zapalenia wyrostka sutkowatego obejmują:

• ból ucha (otalgia),
• gorączka,
• wyciek z ucha,
• uwypuklenie i odstawanie małżowiny usznej,
• obrzęk i zaczerwienienie w okolicy zausznej.

Tomografia komputerowa kości skroniowych z kontrastem jest wskazana w przypadkach wątpliwych lub podejrzeniu powikłań, a rezonans magnetyczny służy do oceny powikłań wewnątrzczaszkowych. Z kolei posiew materiału z jamy bębenkowej lub ropnia podokostnowego ma kluczowe znaczenie dla ustalenia etiologii.

Postępowanie terapeutyczne w zapaleniu wyrostka sutkowatego

Lekarze POZ powinni zachować wysoką czujność wobec dzieci z nawracającym AOM, utrzymującą się wysoką gorączką, ropnym wyciekiem i odstawaniem małżowiny. W takich sytuacjach należy:

• nie ograniczać się do przedłużania doustnej antybiotykoterapii,
• pilnie skierować pacjenta do szpitala, gdzie wdraża się antybiotykoterapię dożylną (np. ceftriakson), szczególnie w przypadku pogorszenia stanu ogólnego.

W ośrodku specjalistycznym stosuje się leczenie zachowawcze – antybiotykoterapię dożylną i drenaż ucha środkowego. W przypadkach powikłanych (ropień nadtwardówkowy, zakrzepica zatoki esowatej, sepsa, ropień niepoddający się drenażowi) konieczna jest mastoidektomia.

Powikłania mastoiditis

Do najczęstszych powikłań należy ropień podokostnowy. Poważniejsze obejmują:

• ropień nadtwardówkowy, 
• zakrzepicę zatoki esowatej, 
• ropień mózgu, 
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie stawu skroniowo-żuchwowego. 

Największe ryzyko dotyczy dzieci poniżej 2. roku życia, zwłaszcza w zakażeniach wywołanych przez S. pyogenes i F. necrophorum.

Podsumowanie

Zapalenie wyrostka sutkowatego jest rzadkim, ale poważnym powikłaniem AOM. Kluczowe jest szybkie rozpoznanie w podstawowej opiece zdrowotnej i skierowanie do ośrodka specjalistycznego. Antybiotykoterapia dożylna i drenaż ucha środkowego pozwalają skutecznie wyleczyć większość przypadków, a mastoidektomia jest zarezerwowana dla ciężkich i powikłanych postaci. Wyzwanie stanowi narastająca oporność bakteryjna, wymagająca stałego monitorowania i dostosowania terapii empirycznej.

Przypadek kliniczny

7-letni pacjent z bólem ucha

Sprawdź