Trzeba działać, by zatrzymać astmowe tsunami - rozmowa z Anną Ben Drissi

Rozmowa z Anną Ben Drissi, koordynatorką Koalicji na rzecz Leczenia Astmy, dyrektor zarządzającą Polskiego Towarzystwa Alergologicznego.

– W 2021 roku Polskie Towarzystwo Alergologiczne objęło rolę lidera Koalicji na rzecz Leczenia Astmy, która jest wspólną inicjatywą przedstawicieli środowisk klinicystów, ekspertów zdrowia publicznego oraz pacjentów. Celem jej działań jest poprawa stanu leczenia astmy w Polsce. 

Zainicjowanie działalności Koalicji było odpowiedzią na wnioski płynące z raportu „Astma oskrzelowa – nowy model zarządzania chorobą nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej” przygotowanego przez Instytut Zarządzania w Ochronie Zdrowia Uczelni Łazarskiego. Dogłębna, wielopłaszczyznowa analiza aspektów związanych z diagnostyką oraz leczeniem pacjentów z astmą oskrzelową w naszym kraju, pokazała i nazwała deficyty oraz wyzwania stojące przed polskim systemem opieki zdrowotnej. Środowiska alergologów, pacjentów oraz ekspertów z zarządzania ochroną zdrowia pracujących nad raportem, zadecydowały, że konieczne jest powołanie transparentnej, otwartej i niezależnej inicjatywy, stojącej na straży potrzeb pacjentów oraz będącej merytorycznym partnerem w dialogu z decydentami.

– Dlaczego akurat Polskie Towarzystwo Alergologiczne objęło rolę lidera Koalicji?

Idea powołania Koalicji zrodziła się m.in. w głowach specjalistów alergologów pracujących na co dzień z chorymi na astmę oskrzelową. Wszyscy są członkami Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i znają problemy opisane w raporcie. Dodatkowo mają wiedzę merytoryczną oraz praktyczną, która w procesie prac Koalicji ma nieocenioną wartość. Może dlatego właśnie nie było poddawane dyskusji, który podmiot, organizacja zostanie liderem Koalicji. Wybór był zupełnie naturalny i dla wszystkich oczywisty. Tak sądzę.

– Czy w skład Koalicji wchodzą np. pulmonolodzy lub lekarze rodzinni?

Od początku zależało nam, by sygnatariuszami deklaracji ustanawiającej Koalicję były osoby z różnych środowisk, mające realny wpływ na system opieki medycznej w kontekście pacjentów z astmą oskrzelową. Dlatego właśnie do grona koalicjantów zaprosiliśmy konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny rodzinnej, specjalistów pulmonologii, pneumonologii dziecięcej, przedstawicieli środowisk pacjenckich oraz ekspertów z zarządzania ochroną zdrowia. Partnerem w dyskusji stały się również firmy farmaceutyczne, mające wpływ na lepszą jakość życia osób z astmą.

– Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że na świecie na astmę choruje ok. 300 mln ludzi, a do 2025 r. ich liczba ma wzrosnąć o kolejne 100 mln. W Polsce dane także nie napawają optymizmem. Jak wygląda leczenie astmy w naszym kraju?

Jeśli chodzi o Polskę, to zgodnie ze wspomnianym wcześniej raportem, objawy astmy ma ponad 4 mln osób, ale tylko ok. 2,2 mln ma świadomość choroby i jest aktywnie leczona. Trzeba działać, aby zatrzymać to astmowe tsunami. Teoretycznie, obecnie mamy cały wachlarz narzędzi do diagnozy, włącznie z bardzo nowoczesnymi metodami diagnostyki molekularnej, i leczenia astmy, w tym refundowane terapie biologiczne stosowane w astmie ciężkiej. Mamy też kilka metod profilaktyki pierwotnej i wtórnej, przy czym szczególnie cenną jest immunoterapia swoista. Nie mamy, tak jak chociażby neurologia czy onkologia, problemów kadrowych. Tak więc na pierwszy rzut oka sytuacja jest idealna. A jednak jest wiele wyzwań.

– Co należy pilnie zrobić, by poprawić sytuację pacjentów?

Nasi specjaliści zgodnie podkreślają, że palącymi kwestiami wymagającymi polepszenia jest m.in. wykrywalność astmy oskrzelowej (obecnie od pierwszych objawów astmy do momentu jej rozpoznania mija aż 7 lat), zwiększenie liczby pacjentów z dobrą kontrolą objawów astmy oraz liczby pacjentów przyjmujących glikokortykosteroidy wziewne (wGKS) jako leki długoterminowe, upowszechnienie konieczności opracowywania indywidualnych planów leczenia, ułatwienie dostępu do leczenia biologicznego pacjentom z astmą ciężką, wzrost odsetka przeszkolonych i wyedukowanych pacjentów oraz lekarzy. Z kolei pacjenci poza dostępnością leczenia biologicznego oraz wzmocnieniem działań edukacyjnych zarówno wśród chorych, społeczeństwa i lekarzy, głośno mówią o potrzebie zbudowania systemu wsparcia dla nich i ich rodzin, a także stworzeniu standardów kompleksowej opieki będącej skoordynowaną pracą lekarza POZ, lekarzy specjalistów (pulmonologów, alergologów oraz leczących choroby współistniejące), psychologa, psychoterapeuty, lekarza psychiatry, rehabilitanta i dietetyka klinicznego.

– Które kraje stawiane są za wzór, jeśli chodzi o leczenie astmy?

Jesteśmy bacznym obserwatorem i dążymy do tego, aby polska strategia leczenia astmy czerpała z najlepszych – naszym zdaniem – światowych praktyk. Bardzo inspirują nas rozwiązania, jakie wdrożono np. w Finlandii, a które pokazały, że szkolenia i edukacja skorelowane ze zmianami organizacji opieki nad pacjentami z astmą oskrzelową prowadzą do spektakularnych efektów. Doskonałym przykładem jest również Estonia, gdzie wykorzystano AI i stworzono algorytm pozwalający lekarzom rodzinnym na identyfikowanie pacjentów z astmą, dostosowanie leczenia, a w razie potrzeby kierowanie ich do specjalisty. Każdy kraj ma jakieś unikatowe rozwiązania, które bez wątpienia są dla nas inspiracją. Jak zawsze czynnikiem determinującym są finanse.

– Nad czym teraz pracuje Koalicja?

Ogrom pracy wykonaliśmy przy projekcie e-Recepta 2.0, którego celem jest ograniczenie nadużywania leków z grupy SABA oraz doustnych dGKS. Wdrożenie tego rozwiązania będzie miało bezpośrednie przełożenie na zmniejszenie ryzyka zaostrzeń choroby oraz występowania poważnych działań niepożądanych wynikających z nadmiernego stosowania wspominanych leków. Koalicjanci są jednomyślni, że e-Recepta 2.0 będzie realnym wsparciem lekarzy w procesie zarządzania chorobą. Cieszy nas, że potencjał rozwiązania został dostrzeżony przez resort - projekt znalazł się na Mapie Innowacji Ministerstwa Zdrowia, a także organizatorów konkursu „Zdrowy pomysł – ranking inicjatyw reformatorskich”. Dużo uwagi poświęcamy też tematowi gazów fluorowanych, na których w znacznym stopniu opierają się tzw. niebieskie inhalatory. W prawie o klimacie ustanowiono wiążący cel osiągnięcia neutralności klimatycznej UE najpóźniej do 2050 r. Takie regulacje bezsprzecznie są wyzwaniem dla firm farmaceutycznych, ale również dla pacjentów. Kilku z naszych komercyjnych partnerów zapowiada wprowadzenie w 2025 roku przyjaznych dla klimatu alternatywnych rozwiązań. Cały proces odchodzenia od niebieskich inhalatorów musi być zaplanowany tak, aby pacjenci nie pozostali bez leków ratujących życie. Ponadto kończymy prace nad nowymi standardami diagnostyki i leczenia astmy u dzieci i młodzieży, które powstają z myślą o lekarzach podstawowej opieki zdrowotnej. Jak pokazuje przytoczony przez mnie wcześniej raport, istnieje dużo deficytów w tym najważniejszym etapie leczenia pacjentów z astmą. Naszym głównym celem było, aby dokument w bardzo klarowny sposób omawiał proces diagnostyczny, leczenia, czynniki wpływające na rozwój astmy etc. Mam wrażenie, że udało nam się osiągnąć nasz cel. Standardy będą wdrażane w 2023 r. Oprócz tego, miesiąc temu wdrożono m.in. schemat postępowania u dzieci i młodzieży w przypadku wystąpienia ataku astmy w placówkach oświatowych opracowany przez ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i ekspertów Koalicji na Rzecz Leczenia Astmy. Chcemy też szeroko mówić o nowych standardach diagnostyki i leczenia astmy. We współpracy z Polskim Towarzystwem Medycyny Rodzinnej będziemy docierać do szerokiego grona lekarzy rodzinnych, aby zminimalizować problem związany chociażby z nierozpoznawaniem astmy, złym ordynowaniem leków. Poza tym na pewno będziemy kontynuowali działania edukacyjne zarówno wśród lekarzy jak i społeczeństwa. Świadomość astmy oraz czynności jakie należy podejmować w sytuacji ataku – mam oczywiście na myśli osoby postronne – pozostawia wiele do życzenia. To jeden z realnych problemów, z jakimi mierzą się astmatycy. Ponadto konieczne jest również edukowanie samych pacjentów. Często ich zaniedbania wpływają na przebieg choroby i jej zaostrzenia.

– Czego mogą się spodziewać pacjenci i lekarze w 2023 r.?

Wierzę, że zacznie działać opieka nad dziećmi z astmą w szkołach, że ruszy projekt e-Recepty 2.0, że lekarze POZ sprawnie wdrożą opracowane standardy diagnostyki i leczenia astmy.