Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej – czynniki ryzyka SIDS, które warto omówić na wizycie patronażowej

Zespół nagłej śmierci łóżeczkowej (ang. SIDS – sudden infant death syndrome) to nagła, niewyjaśniona śmierć zdrowego dziecka poniżej pierwszego roku życia, która następuje najczęściej w czasie snu, a mimo pełnej sekcji zwłok, analizy miejsca zgonu i przeglądu historii medycznej nie udaje się ustalić przyczyny​. 

Epidemiologia i znaczenie kliniczne SIDS

Mimo znacznych spadków przypadków SIDS po wdrożeniu kampanii na rzecz bezpiecznego snu, SIDS nadal pozostaje główną przyczyną zgonów niemowląt po okresie noworodkowym w krajach rozwiniętych​. W USA notuje się około 2300 zgonów rocznie (0,4/1000 urodzeń), a w Australii w 2016 roku – 94 przypadki​​.

SIDS występuje najczęściej między 2. a 4. miesiącem życia, rzadko poniżej 1. miesiąca. Występuje częściej u chłopców niż u dziewczynek (30–50% przewaga)​.

Patogeneza zespołu nagłej śmierci łóżeczkowej – teoria potrójnego ryzyka

Najpowszechniejszym modelem wyjaśniającym SIDS jest tzw. hipoteza potrójnego ryzyka (triple risk model), według której zgon następuje w wyniku współistnienia trzech czynników​:

• wrażliwe dziecko – np. wcześniak, dziecko z defektami regulacji autonomicznej lub wadami wrodzonymi mózgu;
• krytyczny okres rozwoju – między 2. a 4. miesiącem życia, kiedy układ oddechowy i autonomiczny dynamicznie dojrzewają;
• zewnętrzny stresor – np. spanie w pozycji na brzuchu, miękkie posłanie, narażenie na dym tytoniowy.

Zaburzenia w zakresie neuroprzekaźnictwa serotoninowego w pniu mózgu, w tym zmniejszona gęstość receptorów 5-HT i ich enzymów syntezy, zostały potwierdzone w wielu badaniach neuropatologicznych SIDS​.

Czynniki ryzyka SIDS

• Pozycja snu
  • Spanie na brzuchu zwiększa ryzyko SIDS nawet 10-krotnie.
  • Spanie na boku również jest niebezpieczne – dziecko łatwo może przetoczyć się na brzuch.
• Miękkie posłanie i zakrywanie głowy
  • Miękkie materace, kołdry, poduszki, owce i zderzaki w łóżeczku zwiększają ryzyko SIDS 5-krotnie.
  • Gdy dziecko śpi na brzuchu i ma miękkie posłanie, ryzyko wzrasta ponad 20-krotnie.
• Palenie tytoniu
  • Palenie przez matkę w ciąży zwiększa ryzyko SIDS nawet 5-krotnie.
  • Bierne palenie po porodzie dodatkowo zwiększa zagrożenie.
• Wcześniactwo i niska masa urodzeniowa
  • Im niższa masa urodzeniowa i krótszy czas trwania ciąży, tym większe ryzyko SIDS.
  • Wcześniaki mają mniej dojrzały układ oddechowy i słabszą zdolność do wybudzania się z głębokiego snu.
• Wspólne spanie z rodzicami
  • Nawet w domach wolnych od dymu i przy karmieniu piersią, dzielenie łóżka z dzieckiem do 3. miesiąca życia zwiększa ryzyko SIDS 5-krotnie.
  • Gdy rodzice dodatkowo palą, spożywają alkohol lub stosują inne substancje, ryzyko rośnie dramatycznie.

Jak zapobiegać SIDS – kluczowe rekomendacje

• Bezpieczna pozycja snu
  • Zawsze układać dziecko na plecach – to najważniejszy, prosty środek prewencyjny.
  • Dziecko powinno spać na twardym podłożu.
• Własne łóżeczko w pokoju rodziców
  • Dziecko powinno spać w oddzielnym łóżeczku, ale w pokoju rodziców – przez co najmniej pierwsze 6–12 miesięcy życia.
• Unikanie przegrzewania i zakrywania głowy
  • Nie należy stosować poduszek, grubych kołder, owczych skórek czy koców blisko twarzy dziecka.
  • Kocyki powinny być lekko i bezpiecznie przymocowane – najlepiej do poziomu klatki piersiowej.
• Nie palić tytoniu
  • Należy całkowicie unikać ekspozycji dziecka na dym tytoniowy – zarówno w ciąży, jak i po porodzie.
  • To jeden z najsilniejszych, możliwych do wyeliminowania czynników ryzyka SIDS.
• Karmienie piersią
  • Karmienie naturalne przez co najmniej 6 miesięcy obniża ryzyko SIDS aż o 64%.
  • Efekt ochronny utrzymuje się również przy karmieniu mieszanym.
• Używanie smoczka (po ustabilizowaniu laktacji)
  • Podawanie smoczka do snu zmniejsza ryzyko SIDS.
  • Nie należy jednak zmuszać dziecka do przyjęcia smoczka ani ponownie wkładać go po zaśnięciu.

Podsumowanie

SIDS to wieloczynnikowy zespół, którego ryzyko można znacząco zredukować przez edukację rodziców i wdrażanie bezpiecznych praktyk snu. Lekarze odgrywają kluczową rolę w profilaktyce – rzetelne informacje przekazane w pierwszych tygodniach życia dziecka mogą uratować życie.

Wideo

Bilans zero - badanie wypisowe noworodka

Sprawdź