Scyntygrafia tarczycy – wskazania i przygotowanie do badania

Scyntygrafia tarczycy to badanie obrazowe umożliwiające ocenę funkcji gruczołu na podstawie wychwytu radiofarmaceutyku. Umożliwia przede wszystkim diagnostykę przyczyn nadczynności tarczycy i ocenę guzków pod kątem aktywności metabolicznej. W codziennej praktyce znajomość wskazań i zasad przygotowania pacjenta do scyntygrafii umożliwia sprawniejsze kierowanie ścieżką diagnostyczno-terapeutyczną i poprawia jakość współpracy z ośrodkami medycyny nuklearnej.

Wskazania do wykonania scyntygrafii tarczycy

Diagnostyka nadczynności tarczycy

W przypadku obniżonego stężenia TSH, scyntygrafia pozwala na różnicowanie etiologii tyreotoksykozy. W chorobach o podłożu autoimmunologicznym, jak w przypadku choroby Gravesa–Basedowa, obserwuje się uogólniony, symetryczny wychwyt znacznika w całym gruczole. W wolu guzkowym toksycznym lub autonomicznych gruczolakach obecne są ogniska intensywnego gromadzenia radiofarmaceutyku przy jednoczesnym zahamowaniu funkcji pozostałej tkanki. g

Z kolei w zapaleniach tarczycy charakterystyczny jest niski lub brak wychwytu, co ułatwia ich odróżnienie od innych przyczyn nadczynności. Zróżnicowany obraz uzyskuje się również w przypadkach tyreotoksykozy indukowanej jodem.

Ocena guzków tarczycy

Scyntygrafia umożliwia funkcjonalną klasyfikację zmian ogniskowych jako:

• guzki gorące (autonomiczne, hiperfunkcyjne);
• lub zimne (nieaktywne hormonalnie). 

Zmiany typu gorącego rzadko są złośliwe i zazwyczaj nie wymagają biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej. W przypadku guzków zimnych, stanowiących większość przypadków, konieczna jest dalsza diagnostyka, w tym badanie cytologiczne. Scyntygrafia może pomóc w ograniczeniu liczby niepotrzebnych biopsji i ukierunkować dalsze postępowanie.

Wskazane jest wykonanie badania w sytuacjach, gdy guzek tarczycy występuje w kontekście obniżonego lub granicznego stężenia TSH.

Pozostałe wskazania

Wśród innych uzasadnionych klinicznie wskazań do scyntygrafii wymienia się:

• ocenę rozległości wola zamostkowego przed leczeniem operacyjnym;
• poszukiwanie ektopowej tkanki tarczycowej, np. w języku lub śródpiersiu;
• kontrolę resztkowej funkcji gruczołu po leczeniu radiojodem lub zabiegu chirurgicznym.

Przygotowanie do scyntygrafii tarczycy

Aby uzyskać wiarygodne wyniki scyntygrafii tarczycy, konieczne jest właściwe przygotowanie pacjenta. Obecność wolnego jodu w organizmie może znacznie ograniczyć wychwyt znacznika, co skutkuje nieczytelnym lub fałszywie ujemnym wynikiem.

Eliminacja źródeł jodu

Pacjent powinien odstawić suplementy z jodem (w tym witaminy i algi) na 2–4 tygodnie przed scyntygrafią. Po badaniach obrazowych z kontrastem jodowym karencja może trwać od kilku tygodni do miesięcy, a po amiodaronie – nawet ponad 6 miesięcy. Leki tyreostatyczne (np. tiamazol, propylotiouracyl) wymagają czasowego odstawienia po konsultacji ze specjalistą.

Ocena hormonalna i kwestie bezpieczeństwa

Przed wykonaniem badania zalecane jest oznaczenie stężenia TSH oraz wykluczenie ciąży u kobiet w wieku rozrodczym – scyntygrafia tarczycy jest u nich bezwzględnie przeciwwskazana. W przypadku kobiet karmiących piersią konieczne jest tymczasowe przerwanie karmienia na 12–24 godziny po podaniu radiofarmaceutyku (najczęściej 99mTc-pertechnetatu). W tym czasie należy odciągać mleko i je utylizować. Dokładny czas przerwy może być zależny od zastosowanej dawki oraz indywidualnych zaleceń ośrodka wykonującego badanie i powinien zostać przekazany pacjentce przed badaniem.

Aspekty techniczne i logistyczne

Pacjent nie musi być na czczo. Zaleca się unikanie ubrań z metalowymi elementami w okolicy szyi. Czas trwania badania jest krótki – zazwyczaj kilkanaście minut – i nie wiąże się z dolegliwościami bólowymi. Wskazane jest przekazanie pacjentowi pisemnych instrukcji dotyczących przygotowania, aby zapewnić jego właściwe poinformowanie i współpracę.

Podsumowanie

Scyntygrafia tarczycy jest badaniem o wysokiej wartości diagnostycznej w określonych wskazaniach klinicznych. Kluczowe znaczenie ma prawidłowe przygotowanie pacjenta oraz świadome kierowanie badania do odpowiednio wybranej grupy chorych.