Kalendarz szczepień 2025 – co nowego?

Realizacja szczepień ochronnych to ważne zadanie placówek podstawowej opieki zdrowotnej – głównie (ale nie wyłącznie!) w części pediatrycznej. W związku z tym bardzo ważne jest, aby podejmując pracę w POZ, być na bieżąco zarówno z aspektami prawnymi związanymi z kwalifikacją do szczepień, jak i ze zmianami w Programie Szczepień Ochronnych. Co w tej kwestii zmieniło się w 2025 r.?

Szczepienie przeciwko grypie w 2025 r.

Seniorzy stanowią populację szczególnie narażoną na ciężki przebieg grypy. W związku z tym pojawiło się zalecenie, żeby osobom >60. r.ż., których odpowiedź na szczepienie może być słabsza, proponować preparat z 4-krotnie wyższą dawką antygenów jako alternatywę dla szczepionki standardowej.

Takie postępowanie jest zgodne z wytycznymi licznych towarzystw naukowych, w tym Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) i przynosi wymierne korzyści w postaci:

• zmniejszenia ryzyka zachorowania na grypę potwierdzoną laboratoryjnie o dodatkowe 24,2%;
• zmniejszenia ryzyka hospitalizacji z powodu grypy lub zapalenia płuc o 64,4%;
• zmniejszenia ryzyka zgonu niezależnie od przyczyny o 48,9%.

Niestety, preparat jest odpłatny. W przypadku pacjentów, którzy nie mogą sobie pozwolić na jego zakup, optymalnym postępowaniem pozostaje więc standardowe szczepienie.

Hib – opóźnienia w realizacji szczepień

Z założenia pełen schemat immunizacji przeciwko inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu B (Hib) powinien składać się z trzech dawek szczepienia podstawowego podawanych w odstępach 6-8-tygodniowych w 1. roku życia oraz czwartej dawki szczepienia (uzupełniającej) podanej w 2. roku życia.

W nowym dokumencie doprecyzowano dodatkowo, że w przypadku opóźnień w realizacji PSO, tj. dzieciom, które pierwsze szczepienie przeciwko Hib otrzymają między 6. a 12. miesiąca życia, pierwsze dwie dawki szczepienia podstawowego powinny być podane w odstępie 4 tygodni, następnie trzecia dawka szczepienia podstawowego (uzupełniająca) po upływie roku od podania drugiej dawki. 

Z kolei dzieciom rozpoczynającym szczepienia powyżej 1. roku życia niezmiennie należy podać jedną dawkę preparatu.

HPV – rozszerzenie grupy wiekowej

Polska była ostatnim krajem Unii Europejskiej, który wprowadził powszechny program szczepień przeciwko HPV. Początkowo był on skierowany do dziewcząt i chłopców od 11. r.ż. do ukończenia 14 lat. Obecnie bezpłatne szczepienia przysługują wszystkim dzieciom (bez względu na płeć) od ukończenia 9. r.ż.

Krztusiec – szczepienia dla ciężarnych

W ostatnim kwartale 2024 r. eksperci alarmowali, że liczba zachorowań na krztusiec wzrasta lawinowo. Według danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH-PIB, od stycznia do połowy listopada 2024 r. zarejestrowano 26 072 zachorowań, a więc 36-krotnie więcej niż w analogicznym okresie 2023 roku, gdy zanotowano 738 przypadków. 

Ze względu na szczególnie wysoką śmiertelność wśród małych dzieci, przypominano wówczas o możliwości szczepienia przeciwko krztuścowi ciężarnych (standardowo między 27. a 32. t.c.) w celu przekazania przeciwciał noworodkowi. Dodatkowo, w uzasadnionych przypadkach zagrożenia porodem przedwczesnym preparat można podać już po ukończeniu 20. t.c. Jednocześnie warto pamiętać, że od 15 października 2024 r. jest on bezpłatny dla ciężarnych.

Meningokoki – szczepionka monowalentna przeciwko grupie C

Szczepienia przeciwko inwazyjnej chorobie meningokokowej pozostają w Polsce odpłatne. Wskazane jest przyjęcie dwóch preparatów, których liczba dawek jest zależna od wieku pacjenta. Są to:

• szczepionka białkowa przeciw serogrupie B,
• szczepionka skoniugowana, 4-walentna przeciw serogrupom A, C, W-135, Y.

Warto przy tym zaznaczyć, że ze względu na coraz większe rozpowszechnienie Neisseria meningitidis grupy W i Y w naszej szerokości geograficznej, nie zaleca się już stosowania monowalentnej szczepionki przeciwko meningokokom grupy C. 

Pneumokoki – szczepionka 20-walentna

W zakresie szczepień przeciwko inwazyjnemu zakażeniu Streptococcus pneumoniae wprowadzono dwie istotne modyfikacje:

• Szczepienia nie zaleca się już ogólnie zdrowym dzieciom po ukończeniu 5. roku życia. 
• U pacjentów pediatrycznych z grupy ryzyka jako alternatywę dla schematu składającego się ze szczepionki 13-walentnej (skoniugowanej) i 23-walentnej (polisacharydowej) można zastosować skoniugowaną szczepionkę 20-walentną, której wskazania wiekowe zostały niedawno rozszerzone.

Rotawirusy – szczepienie wcześniaków

W części poświęconej szczepieniom wcześniaków urodzonych <32. tygodnia ciąży doprecyzowano, że jeszcze w trakcie hospitalizacji oprócz szczepień BCG, przeciwko WZW typu B, DTaP, IPV, Hib, PCV zalecane jest podanie również szczepionki przeciwko rotawirusom.

Szczepienie przeciwko RSV

Syncytialny wirus oddechowy (RSV) jest jednym z najczęstszych patogenów wywołujących zakażenia dolnych dróg oddechowych u niemowląt i małych dzieci. Większość dzieci przebywa zakażenie RSV co najmniej raz przed ukończeniem drugiego roku życia. Choć infekcja zwykle ma łagodny przebieg, w niektórych przypadkach może prowadzić do poważnych komplikacji, takich jak zapalenie oskrzelików (bronchiolitis) lub zapalenie płuc. Wyższe ryzyko powikłań występuje również u osób z osłabioną odpornością, w tym u seniorów.

W związku z tym nowe zalecenia objęły:

• dorosłych w wieku 50-59 lat z czynnikami ryzyka oraz ≥60. r.ż. bez czynników ryzyka,
• kobiety w 32-36. t.c. w celu biernej ochrony niemowląt.

Podkreślono również rolę podaży przeciwciał monoklonalnych (które można podać noworodkom i niemowlętom w pierwszym dla nich sezonie zakażeń) jako formy profilaktyki biernej zakażeń dolnych dróg oddechowych o etiologii RSV.

WZW B – szczepienie noworodków

W sekcji dotyczącej szczepień przeciwko WZW typu B dodano informację, że noworodki obarczone zwiększonym ryzykiem zakażenia wirusem HBV, zwłaszcza te urodzone przez matki z aktywnym zakażeniem HBV, powinny otrzymać jedną dawkę immunoglobuliny przeciwko WZW typu B (HBIG) oraz jedną dawkę szczepionki przeciwko WZW typu B w ciągu pierwszych 12 godzin życia. Szczepienie wykonuje się w schemacie 4-dawkowym.

Zaznaczono również, że szczególnych sytuacjach klinicznych drugą dawkę szczepionki można podać po ukończeniu 4. tygodnia życia (a nie – jak przewiduje standardowy schemat – po ukończeniu 6. tygodnia życia).

Nowe szczepienia zalecane

Egzotyczne wakacje stają się coraz popularniejsze. Ważnym elementem przygotowań do wyjazdu jest uzupełnienie niezbędnych szczepień ochronnych. Zazwyczaj odbywa się to w poradni medycyny podróży, jednak część pacjentów może udać się po radę również do swojego lekarza POZ. W związku z tym warto mieć podstawową wiedzę na ten temat.

Wśród nowych zaleceń uwzględniono:

• szczepienie przeciwko mpox (tzw. “małpiej ospie”) dla osób z grup ryzyka, m.in.:
  • dla personelu medycznego opiekującego się osobami z rozpoznaną mpox lub podejrzeniem mpox albo mogącego mieć kontakt z materiałem zakaźnym zanieczyszczonym tym patogenem;
  • dla osób oddelegowanych do pracy w regionach endemicznych mpox (w szczególności personel medyczny i wojskowy podróżujący do Demokratycznej Republiki Konga, Burundi, Rwandy, Ugandy czy Kenii);
  • dla pacjentów z bliskiego kontaktu fizycznego: przez nieuszkodzoną skórę lub błony śluzowe z osobą zakażoną wirusem mpox (kontakty fizyczne, kontakt domowy, inne rodzaje bliskiego kontaktu, w którym dochodzi do bezpośredniego kontaktu ze skórą nieosłonioną osoby zakażonej) lub długotrwały kontakt twarzą w twarz na odległość mniejszą od 1 metra bez maski ochronnej;
• szczepienie przeciwko dendze dla osób planujących pobyt w regionach zagrożonych tą chorobą.

Praktyka kliniczna

Szczepienia dla podróżujących – co doradzić pacjentom przed wyjazdem?

Sprawdź