Choroby skóry zaostrzane przez zimno – odmrożenia, wyprysk zimny i pokrzywka z zimna

Zima to czas, gdy nasza skóra jest szczególnie narażona na niekorzystne działanie niskich temperatur, wiatru i suchego powietrza. Ekstremalne warunki pogodowe mogą prowadzić do różnych dolegliwości skórnych, takich jak odmrożenia, pokrzywka z zimna czy nasilenie objawów atopowego zapalenia skóry. Istotne jest szybkie rozpoznanie czynnika wywołującego chorobę skóry i włączenie odpowiedniego leczenia. 

Odmrożenia 

Odmrożenie powstaje wskutek spowolnienia, a następnie całkowitego zatrzymania krążenia krwi w naczyniach skóry, tkanki podskórnej i mięśni. W wyniku tego procesu dochodzi do odwodnienia komórek, zaburzenia równowagi elektrolitowej oraz uszkodzenia struktur białkowo-lipidowych. Ostatecznie prowadzi to do przejściowego uszkodzenia lub trwałego obumarcia części ciała narażonych na działanie niskich temperatur. Odmrożenia najczęściej występują w obwodowych częściach ciała, takich jak dłonie, stopy, małżowiny uszne, policzki i nos. Charakterystyczne symptomy początkowe to piekący ból i zaczerwienienie, które z czasem ustępują miejsca blednięciu zajętych tkanek.

Klasyfikacja odmrożeń 

Wyróżnia się cztery stopnie odmrożeń:

• odmrożenie I stopnia: zmiany rumieniowo-obrzękowe, lekko piekące, ustępujące bez pozostawienia śladu, 
• odmrożenie II stopnia: pęcherze na podłożu rumieniowym, wolno gojące się, ustępujące bez pozostawienia blizn.
• odmrożenie III stopnia: pęcherze, martwica obejmującą całą grubość skóry, bardzo powoli gojące się owrzodzenia,
• odmrożenie IV stopnia: martwica skóry i tkanek położonych poniżej, w tym tkanki podskórnej, mięśni i kości.

Pierwsza pomoc w leczeniu odmrożeń

Priorytetem w pierwszej pomocy jest zabezpieczenie poszkodowanego w przypadku hipotermii. Należy ocenić funkcje życiowe pacjenta, wezwać zespół pogotowia ratunkowego, a w przypadku braku oddechu rozpocząć resuscytację krążeniowo- oddechową. U przytomnych pacjentów dolegliwości bólowe można zmniejszyć przez podanie doustne kwasu acetylosalicylowego lub ibuprofenu. Z odmrożonych palców i rąk należy zdjąć biżuterię, a odmrożoną kończynę owinąć jałowym opatrunkiem (jeśli odmrożone są palce – każdy palec osobno). Następnie całą kończynę powinno się unieruchomić i lekko unieść do góry, aby zmniejszyć obrzęk. Ważne jest, aby nie dopuścić do dodatkowego urazu kończyny i ponownego odmrożenia.

Postępowanie szpitalne w leczeniu odmrożeń 

Pierwszym etapem leczenia odmrożeń w warunkach szpitalnych jest ogrzanie ran, najczęściej poprzez ciepłe kąpiele wodne ze środkiem antyseptycznym w temperaturze około 40-42°C przez 20-30 min. Miejscowo na odmrożenia stosuje się krem z wyciągiem z aloesu, który wykazuje działanie przeciwzapalne i przyspiesza gojenie tkanek. Istotne we wczesnych etapach leczenia jest chirurgiczne opróżnienie pęcherzy w warunkach aseptycznych i codzienna pielęgnacja ran z użyciem środków odkażających. Do terapii zaleca się dołączenie leczenia przeciwbólowego (ibupfronem, tramadol), antybiotykoterapii (amoksycylinę z kwasem klawulanowym lub klindamycynę), a także wdrożenie profilaktyki przeciwtężcowej. Specjalistyczne leczenie obejmuje stosowanie prostaglandyn, leków trombolitycznych czy tlenoterapii hiperbarycznej. W przypadku głębokich odmrożeń dochodzi do martwicy, która wymaga opracowania chirurgicznego, polegającego najczęściej na jej usunięciu.

Podsumowanie

Terapia odmrożeń opiera się na szybkim przywróceniu prawidłowego krążenia i minimalizowaniu uszkodzeń tkanek. Pacjent z głębokimi odmrożeniami powinien być jak najszybciej przekazany do wysokospecjalistycznego ośrodka, aby podjąć celowane leczenie i uniknąć kalectwa spowodowanego amputacją kończyny.

Wyprysk zimny

Pierwotnym wykwitem wyprysku jest grudka wysiękowa i pęcherzyk. Wyprysk kontaktowy może być ostry lub podostry, w zależności od nasilenia zmian zapalnych, występowania pęcherzyków i grudek wysiękowych. W wyprysku przewlekłym dołączają objawy lichenizacji. Zmiany są nieostro odgraniczone od otoczenia, zwykle towarzyszy im świąd i ustępują bez pozostawienia śladu. W niektórych okolicach w ostrym wyprysku przeważają objawy obrzękowe i zapalne. Najczęściej wyprysk powstaje po kontakcie z alergenami, farbami, metalami, smarami, środkami czystości czy po kontakcie z promieniami słonecznymi. Bardzo rzadko wyprysk pojawia się w reakcji na zimno. 

Poradnik

Świąd

Sprawdź

Leczenie

Kluczowe znaczenie ma unikanie ekspozycji na zimno, np. poprzez noszenie odpowiedniej odzieży. Podstawowym elementem terapii przeciwzapalnej w przypadku kontaktowego zapalenia skóry są miejscowo stosowane glikokortykosteroidy, takie jak maści czy kremy, które zazwyczaj stosuje się przez kilka do kilkunastu dni.

Przy przewlekłym zapaleniu skóry, prowadzącym do jej pogrubienia i szorstkości, pomocne okazują się preparaty nawilżające o wysokiej zawartości tłuszczu. Dobre efekty przynoszą także środki keratolityczne, które pomagają usuwać zrogowaciałą warstwę naskórka, takie jak kremy z polidokanolem i mocznikiem, a także wazelina.

Pokrzywka z zimna

Pokrzywka jest schorzeniem cechującym się występowaniem bąbli pokrzywkowych z towarzyszącym świądem lub pieczeniem skóry. 

Poradnik

Pokrzywka

Sprawdź

Charakterystyka pokrzywki 

Bąbel pokrzywkowy to wykwit, który unosi się ponad poziom skóry i przyjmuje barwę porcelanowobiałą lub różową. Powstaje on szybko po zadziałaniu czynnika sprawczego i również szybko ustępuje (do 24 godzin) bez pozostawienia śladu. Bąbel pokrzywkowy może mieć wielkość od kilku milimetrów do kilku centymetrów. 

Pokrzywka charakteryzuje się silnym świądem i pieczeniem skóry. Te nieprzyjemne objawy mogą pojawić się przed wystąpieniem bąbli. Nie należy drapać swędzącej okolicy, gdyż powoduje to wysiew nowych zmian. Pokrzywka z zimna jest najczęstszą postacią pokrzywki fizykalnej, wywołaną przez oziębienie całego ciała lub jego małych powierzchni. Szczególne znaczenie w patomechanizmie ma nagły spadek temperatury.

Diagnostyka

Diagnostyka ostrej pokrzywki z zimna w większości przypadków ogranicza się do dokładnego wywiadu i nie wymaga dodatkowych badań diagnostycznych. Można natomiast przeprowadzić próbę ekspozycji na działanie zimnej wody – dodatni odczyn wystąpi po 10-12 minutach po ekspozycji. 

Leczenie pokrzywki z zimna

Ważnym elementem terapii jest unikanie bodźców wywołujących pokrzywkę. W przypadku pokrzywki z zimna, oprócz temperatury, należy pamiętać o wpływie wiatru na faktyczne odczucie zimna. 

Leczenie objawowe pokrzywek należy rozpocząć od stosowania leków przeciwhistaminowych II generacji (bilastyna, cetyryzyna, desloratadyna, feksofenadyna, lewocetyryzyna). Możliwe jest również tzw. odczulanie za pomocą stopniowego przyzwyczajania do ekspozycji na zimno małych obszarów skóry.

Podsumowanie

Niskie temperatury, wiatr i suche powietrze w okresie zimowym mogą prowadzić do szeregu problemów skórnych. Objawy tych dolegliwości są podobne i obejmują zaczerwienienie, świąd, pieczenie, a w cięższych przypadkach również ból i uszkodzenia tkanek. Kluczem do zapobiegania chorobom skóry spowodowanych zimnem jest pielęgnacja, ochrona skóry przed ekstremalnymi warunkami atmosferycznymi, a także wczesne rozpoznanie i leczenie.