Wyszukaj w publikacjach
Materiał jest zapisem rozmowy z prof. dr hab. n. med. Ireną Walecką, kierowniczką Katedry i Kliniki Dermatologii i Dermatologii Dziecięcej Państwowego Instytutu Medycznego MSWiA w Warszawie.
Na ciele człowieka znajduje się wiele różnego rodzaju znamion. Znakomita większość z nich jest łagodna, ale zdarzają się również zmiany o charakterze złośliwym.
Łagodne zmiany skórne – choć nie stanowią zagrożenia – bywają usuwane są ze względów estetycznych lub praktycznych. Należą do nich m.in.:
- brodawki łojotokowe,
- włókniaki miękkie,
- włókniaki twarde.
Z kolei wśród zmian złośliwych, które wymagają usunięcia chirurgicznego lub innej interwencji, najczęściej spotyka się:
- raka podstawnokomórkowego,
- raka kolczystokomórkowego,
- czerniaka,
- chłoniaki skóry.
Część z nich początkowo może występować w postaci przedinwazyjnej (in situ). Wykrycie ich na tak wczesnym etapie pozwala zastosować mniej okaleczające i mniej uciążliwe metody leczenia.
Czujna obserwacja
Z tego względu wszystkim pacjentom należy zalecać samokontrolę. Każdy powinien przynajmniej raz w miesiącu obejrzeć skórę owłosioną i nieowłosioną, a także paznokcie oraz przestrzenie międzypalcowe.
Z kolei lekarz POZ co jakiś czas powinien dokładnie ocenić całą skórę pacjenta, z uwzględnieniem okolic trudno dostępnych, czyli głowy, stóp, przestrzeni międzypalcowych, okolic narządów płciowych, błony śluzowej i paznokci. Wykrycie podejrzanych zmian powinno skłonić lekarza POZ do skierowania pacjenta do poradni dermatologicznej.
Sygnały alarmowe
Podstawą jest dobrze zebrany wywiad. Tym, co powinno zaniepokoić, jest nowo powstała, szybko rosnąca zmiana, zmieniająca kolor, kształt i rozmiar, która często odróżnia się od innych zmian na skórze pacjenta – jest “brzydkim kaczątkiem”. Uwagę powinny zwrócić również niegojące się rany i owrzodzenia.
Oceniając zmianę, należy zwrócić uwagę także na dodatkowe elementy, takie jak obecność strupa, owrzodzenia, krwawienia czy wyrastających włosów.
Rak podstawnokomórkowy
Najczęstszym nowotworem skóry jest rak podstawnokomórkowy (basal cell carcinoma, BCC), który cechuje się pochodzeniem nabłonkowym i występuje zazwyczaj między 6. a 8. dekadą życia. Współcześnie jednak, ze względu na zwiększoną ekspozycję na promieniowanie UV, zapadają na niego coraz młodsze osoby. Wcześnie rozpoznany rak podstawnokomórkowy może być całkowicie wyleczony operacyjnie.
Nieco gorzej rokujące BCC to te zlokalizowane na granicy skóry gładkiej i błony śluzowej.
Rak kolczystokomórkowy
Innym nowotworem, który występuje zdecydowanie rzadziej niż rak podstawnokomórkowy, jest rak kolczystokomórkowy (squamous cell carcinoma, SCC). Przyczyną jego powstawania jest nieprawidłowe namnażanie się keratynocytów (komórek naskórka) spowodowane przede wszystkim długotrwałym oddziaływaniem promieniowania UV.
Raki kolczystokomórkowe, w przeciwieństwie do raków podstawnokomórkowych, rosną szybko, mają tendencję do rozpadu i częściej dają przerzuty. Do negatywnych czynników rokowniczych zalicza się:
- immunosupresję,
- duże wymiary zmian nowotworowych,
- rozwój na podłożu uszkodzonej skóry (uszkodzeń posłonecznych lub uszkodzeń po radioterapii),
- lokalizacja na dolnej wardze, w jamie ustnej lub w okolicy narządów płciowych.
Rogowacenie słoneczne
Jest to zmiana, która występuje najczęściej u osób po 60. r.ż. Rozwija się na podłożu skóry zniszczonej promieniowaniem UV i jest konsekwencją nadmiernej i przewlekłej ekspozycji na promieniowanie ultrafioletowe. Rogowacenie słoneczne może ulec progresji do inwazyjnego raka kolczystokomórkowego, przez co jest sklasyfikowane jako stan przedrakowy.
Czerniak
Największy problem diagnostyczny w dermatologii stanowi czerniak – nowotwór wywodzący się z melanocytów. Najczęściej dotyczy on skóry gładkiej, ale może także wystąpić na dłoniach lub podeszwach stóp (jako czerniak akralny) lub pod paznokciami (tzw. czerniak podpaznokciowy).
Zwykle ma wygląd asymetrycznej plamy barwnikowej o średnicy większej niż 1 cm, najczęściej czarnej lub brązowej, ale może być także fioletowa, różowofioletowa, beżowa, czerwona lub amelanotyczna. Zabarwienie zmiany może być niejednolite, a jej powierzchnia – nierówna.
W postaci wczesnej czerniaka skóry zmiany są zazwyczaj płaskie, niesymetryczne, o nieregularnych i poszarpanych brzegach. Natomiast w stadiach zaawansowanych często są wypuklone ponad poziom skóry, z czasem również owrzodziałe.
Jest to najpoważniejszy problem onkologiczny w dermatologii, dlatego każda zmiana podejrzana o bycie czerniakiem bezwzględnie musi zostać oceniona przez specjalistę dermatologii. Nowoczesne narzędzia diagnostyczne, takie jak dermatoskopia, wideodermatoskopia czy mikroskopia konfokalna, pozwalają rozpoznać tę poważną chorobę z niemal 100% czułością.
Współpraca na linii dermatolog – lekarz POZ
Współcześnie współpraca pomiędzy dermatologami a lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej jest zazwyczaj dobra. Większość lekarzy rodzinnych podczas rezydentury odbywa 2-tygodniowy kurs z dermatologii. Wówczas rezydenci wraz z dermatologami pracują w poradni i na oddziale klinicznym. Mają tam okazję zapoznać się z różnymi zmianami skórnymi, ich diagnostyką i leczeniem, co przynosi później efekty w praktyce klinicznej. Oczywiście nadal zapewne istnieją lekarze, którym wiedzy z zakresu dermatologii jeszcze brakuje.
Niezwykle ważne jest stałe podnoszenie swoich kompetencji, m.in. poprzez udział w szkoleniach i kongresach naukowych. Z punktu widzenia lekarzy rodzinnych szczególnie interesująca była konferencja “Pierwsze kroki w POZ – dermatologia i reumatologia”, która odbyła się 22 października 2024 r. Obecnie na Remedium dostępny jest zapis wydarzenia, w tym wykładów poświęconych problemom takim jak:
Wszystkie omawiane jednostki chorobowe zostały zilustrowane zdjęciami klinicznymi, a prelegenci skupili się na najistotniejszych aspektach: zasadach diagnostyki i leczenia w warunkach POZ, a także sylwetkach pacjentów, którzy powinni zostać skierowani do poradni specjalistycznych. Zapraszamy do obejrzenia nagrania i zaktualizowania swojej wiedzy o najnowsze wytyczne.
