Oparzenie słoneczne – kiedy skierować pacjenta do szpitala?

Sezon wakacyjny to w Polsce coraz częściej sezon upałów i narażenia na nadmierne ilości promieniowania UV. Pomimo rosnącej świadomości na temat szkodliwości intensywnej ekspozycji na słońce oraz konieczności stosowania kremów z filtrami SPF, nadal zdarzają się przypadki, kiedy pacjenci zgłaszają się do lekarzy pierwszego kontaktu z powodu oparzenia słonecznego. Czy tak błaha, jakby się zdawało przypadłość, może wymagać leczenia szpitalnego? Jakie objawy powinny zostać uznane za alarmujące?

Oparzenia – podział

W zależności od głębokości uszkodzenia tkanek wyróżnia się cztery stopnie oparzeń [1]:

• oparzenie 1. stopnia – powierzchowne uszkodzenie naskórka, objawiające się zaczerwienieniem i przekrwieniem i bólem;
• oparzenie 2. stopnia – uszkodzenie niepełnej grubości skory:
  • stopień 2.a – rana z pęcherzami, obrzęknięta, bolesna, obecne złuszczenie fragmentów skóry;
  • stopień 2.b – rana blada, w rzadszych przypadkach czerwona.

• oparzenie 3. stopnia – rana niebolesna, typowo blada;
• oparzenie 4. stopnia – zwęglenie skóry, martwica tkanek mięśni lub kości.

Oparzenia stopnia 1. i 2.a to oparzenia powierzchowne i to głównie z nimi zgłaszają się pacjenci po nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne.

W typowym przypadku oparzeniu słonecznemu towarzyszy rumień pojawiający się po kilku godzinach od ekspozycji. W bardziej nasilonych przypadkach mogą powstawać pęcherze, a z czasem obserwuje się złuszczenie uszkodzonej skóry. Czas zagojenia się pęcherzy wynosi 7-10 dni, złuszczanie skóry możemy obserwować do 10 dni po oparzeniu [2]. 

Ocena ciężkości oparzeń a decyzje kliniczne 

Poza ocena głębokości oparzeń, kluczowa w podejmowaniu działań terapeutycznych jest ocena ciężkości urazu. 

W tym kontekście oparzenia pierwszego i drugiego stopnia mogą być podzielone na oparzenia [1]: 

• lekkie – oparzenie 1. stopnia, oparzenia 2. stopnia zajmujące <15% całkowitej powierzchni ciała – TBSA; (u dzieci zajmujące <10% TBSA);
• średnie – oparzenia 2. stopnia zajmujące 15-25% TBSA (u dzieci zajmujące 10-20% TBSA), oparzenia głowy, krocza, rąk;
• ciężkie – oparzenia 2. stopnia zajmujące powyżej 25% TBSA (u dzieci zajmujące >20% TBSA),

Do określania wielkości oparzonej powierzchni ciała służy reguła dziewiątek lub reguła Lunda i Browdera [3].

Każde oparzenie 2. stopnia >5% TBSA u dzieci do 2 roku życia wymaga hospitalizacji. 

Pacjenci z lekkim oparzeniem mogą korzystać z ambulatoryjnych konsultacji lekarskich, pozostali wymagają oceny stanu zdrowia w szpitalu. 

Oparzenia słoneczne – czerwone flagi

Bardziej rozległe oparzenia mogą prowadzić do niespecyficznych objawów ogólnoustrojowych takich jak wymioty, nudności czy dreszcze. Rozległe oparzenia, zajmujące ponad 20% całkowitej powierzchni ciała u dorosłych, szczególnie ze zmianami skórnymi o pęcherzowym charakterze mogą wiązać się z przesunięciami płynowymi i zaburzeniami równowagi wodno-elektrolitowej i przez to mogą wymagać dożylnej płynoterapii [2].

Do oceny stopnia oparzenia u pacjenta możecie wykorzystać kalkulator medyczny formuły Parkland na Remedium, który nie tylko pomaga określić oparzoną powierzchnię ciała z wykorzystaniem reguły dziewiątek, ale także obliczenia objętości płynów, które należy podać poparzonemu pacjentowi w ciągu pierwszych 24 godzin od poparzenia. 

Należy pamiętać, że oparzenie o dużej wiąże się z intensywną reakcją organizmu na uraz i produkcją cytokin prozapalnych, a zakażenie uszkodzonej tkanki dodatkowo pogłębi ten proces i będzie wymagać oceny lekarskiej.

Ponadto należy pamiętać, że oparzenia słoneczne może współwystępować z wyczerpaniem cieplnym lub udarem cieplnym. 

Wyczerpanie cieplne charakteryzują:

• ból głowy, wymioty, nudności;
• uczucie zmęczenia, wzmożone pragnienie;
• gorączka i dreszcze;
• zwiększona potliwość;
• tachykardia;
• skurcze mięśniowe.

W typowym przypadku przerwanie ekspozycji na źródło ciepła, schładzanie i nawadnianie powinno przynieść poprawę po około 30 minutach. Jeśli jednak nie zostanie ona zaobserwowana, konieczna może być hospitalizacja. 

Udar cieplny charakteryzuje poważniejszy stan neurologiczny pacjenta, który prezentuje:

• drgawki, omdlenie, splątanie, majaczenie;
• cechy ciężkiego odwodnienia;
• gorączkę sięgającą 40°C;
• zaczerwienienie twarzy, gorącą i suchą skórę;
• czasem objawy wstrząsu.

Gdy wystąpią objawy udaru cieplnego, niezbędne jest wdrożenie leczenia szpitalnego, skupionego na ochłodzeniu i nawodnieniu pacjenta oraz monitorowaniu powikłań udaru cieplnego [4].

Choć oparzenia słoneczne to prozaiczna dolegliwość, często obserwowana latem, należy wziąć pod uwagę ogólny stan pacjenta, stopień uszkodzenia skóry oraz nasilenie cech odwodnienia Lekarze muszą też być wyczuleni na objawy mogące świadczyć o wyczerpaniu cieplnym a tym bardziej udarze cieplnym, który wymaga leczenia szpitalnego.