Oparzenia

Krótka teoria

Oparzenia to uszkodzenia tkanek spowodowane działaniem czynników zewnętrznych, takich jak:

• ciepło,
• energia elektryczna,
• związki chemiczne,
• promieniowanie jonizujące.

Podczas postępowania z pacjentem z oparzeniem kluczową rolę ma określenie: czynnika sprawczego, procentu powierzchni ciała, jaka została uszkodzona, głębokości zmian oraz ciężkości oparzenia.

Określanie głębokości oparzenia

Głębokość powstałych uszkodzeń można określić na podstawie kilkustopniowej skali:

Określenie powierzchni oparzenia

Aby ocenić przybliżoną powierzchnię poparzonego ciała, możemy posłużyć się regułą dziewiątek. U dorosłych poszczególne okolice ciała stanowią odpowiedni procent powierzchni:

• głowa – 9%;
• każda kończyna górna – 9%;
• każda kończyna dolna – 18%;
• przód tułowia – 18%;
• tył tułowia – 18%;
• krocze – 1%.

U dzieci wyjątek stanowią:

• głowa – 18%;
• pojedyncza kończyna dolna – 14%.

Przykład:

Jeśli oparzona jest jedna cała kończyna dolna oraz krocze dorosłego pacjenta, powierzchnię oparzenia możemy oszacować na 19%.

Określenie ciężkości oparzenia

Na podstawie oszacowanej powierzchni uszkodzonej skóry oraz głębokości rany możemy określić ciężkość oparzenia.

Pierwsza pomoc w oparzeniach

Aby pomóc pacjentowi, musimy zastanowić się, z jak ciężkim oparzeniem mamy do czynienia oraz jaki był czynnik powodujący uraz. Nasze postępowanie będzie różne w zależności od tych informacji (szczególną uwagę należy zwrócić na stan potencjalnego zagrożenia życia oraz wskazania do hospitalizacji).

Oparzenie cieplne:

• W oparzeniach lekkich należy:
  • schłodzić pod bieżącą wodą w temperaturze 20°C przez 20 minut (schłodzić tak można maksymalnie 10% powierzchni ciała na raz);
  • przykryć ranę jałową gazą;
  • w przypadku oparzeń I° można posmarować oparzoną okolicę maścią z pantenolem, a pacjentowi zalecić robienie chłodnych okładów z wilgotnej gazy;
  • jeśli oparzenia obejmowały okolicę twarzy, rąk, krocza i stóp, należy zalecić konsultację u chirurga.
• W oparzeniach średnich i ciężkich należy:
  • odizolować pacjenta od źródła urazu;
  • ostrożnie zdjąć tlące się lub nasączone środkiem chemicznym ubranie,
  • zdjąć biżuterię – ze względu na możliwość pojawienia się obrzęku;
  • zbadać pacjenta według schematu ABC (airways-breathing-circulation = drogi oddechowe-oddech-krążenie) oraz wdrożyć zabiegi resuscytacyjne, jeśli zachodzi taka potrzeba;
  • schłodzić miejsce oparzenia chłodną, bieżącą wodą w temperaturze 20°C przez 20 minut (chłodzić można maksymalnie 10% powierzchni ciała na raz);
  • zabezpieczyć rany jałowym opatrunkiem;
  • przykryć pacjenta w celu ograniczenia utraty ciepła.

Oparzenia chemiczne:

• należy usunąć czynnik wywołujący oparzenie poprzez jego spłukanie przez 30 minut pod bieżącą wodą (za wyjątkiem wapna palonego – należy je usunąć na sucho);
• po spłukaniu ranę zabezpieczamy jałowym opatrunkiem;
• jeśli oparzenie wystąpiło wskutek spożycia żrącej substancji, nie prowokujemy wymiotów! Należy podać dużą ilość wody do picia i dostarczyć pacjenta do szpitala.

Oparzenia elektryczne:

• należy zbadać pacjenta zgodnie ze schematem ABC;
• oparzoną powierzchnię zabezpieczamy jałowym opatrunkiem.

UWAGA!

W przypadku oparzeń elektrycznych należy pamiętać o możliwości wystąpienia niewydolności nerek oraz zaburzeń rytmu serca. Taki pacjent zawsze musi być skierowany do szpitala celem obserwacji!

Ponadto pacjenta należy leczyć w warunkach szpitalnych w razie wystąpienia którejkolwiek z poniższych sytuacji:

• oparzenie dróg oddechowych;
• oparzenia II° >10% powierzchni ciała;
• oparzenia III°;
• oparzenia elektryczne lub chemiczne;
• oparzenia w obrębie twarzy, rąk, stóp, krocza i dużych stawów;
• oparzenia okrężne kończyn;
• towarzyszące obrażenia innych części ciała lub choroby współistniejące.

Zalecenia  

Pacjentowi z oparzeniami powierzchownymi obejmującymi naskórek można zalecić:

• stosowanie na ranę preparatów zawierających pantenol lub sulfatiazol srebrowy,
• opatrunki hydrożelowe,
• zmianę opatrunków jałowych codziennie.

W razie pojawienia się blizn po wygojeniu ran oparzeniowych należy pacjentowi zalecić:

• natłuszczanie,
• preparaty do pielęgnacji blizn,
• masaż,
• ochronę przed promieniowaniem UV.

Pacjentowi warto zalecić doustne nawadnianie się.

Pacjent może przyjmować leki przeciwbólowe: Ibuprofen lub Paracetamol.

Kody ICD-10

Referencje

1. Chirurgia urazowa. Oparzenia, w: Chirurgia. Repetytorium, red. W. Noszczyk, aktual. wyd. A. Wysocki, wyd. 2, Warszawa 2019.
2. Jędrys, J. (2017) Oparzenia, SOR - Medycyna Praktyczna dla lekarzy. https://nagle.mp.pl/chirurgia/118094,oparzenia-pierwsza-pomoc-i-leczenie-oparzen-termicznych  [ostatni dostęp 02.12.2024 r.] 
3. Radzikowska-Büchner, E. et al. (2023) ‘An overview of recent developments in the management of burn injuries’, International Journal of Molecular Sciences, 24(22), p. 16357. doi:10.3390/ijms242216357. 
4. European Burn Practice Guidelines, 4th ed.; European Burns Association: BC’s-Hertogenbosch, The Netherlands, 2017; https://www.euroburn.org/wp-content/uploads/EBA-Guidelines-Version-4-2017.pdf [ostatni dostęp 16.01.2025 r.]