Wyszukaj w publikacjach
Rozmowa z Pawłem Kikosickim, nowym dyrektorem Centrum e-Zdrowia o tym, jak transformacja cyfrowa zmieniła system ochrony zdrowia i o wyzwaniach na 2022 rok.
Cyfryzacja kluczowym element funkcjonowania systemu ochrony zdrowia
- Pandemia mocno wpłynęła na rozwój cyfrowych rozwiązań w zdrowiu, zmieniło się też podejście sceptyków do e-usług czy wykorzystania sztucznej inteligencji w medycynie. Nastąpił ogromny przełom. Transformacja cyfrowa sprawiła, że zyskali zarówno pacjenci jak i lekarze oraz cały system ochrony zdrowia.
Zgadza się. W pandemii ochrona zdrowia stała się newralgicznym punktem. Nagle pojawiła się potrzeba, aby pacjenci mogli załatwić najważniejsze sprawy online, bez konieczności kontaktu osobistego z personelem medycznym. Teleporady czy e-wizyty, wcześniej dosyć nieufnie odbierane przez pacjentów, z dnia na dzień stały się skutecznym narzędziem diagnostyki i leczenia. Nie byłoby to jednak możliwe bez wdrożonych wcześniej rozwiązań informatycznych, takich jak: aplikacje Internetowe Konto Pacjenta oraz gabinet.gov.pl, e-zwolnienia, e-recepty, e-skierowania, które w sytuacji kryzysowej pozwoliły w pełni świadczyć opiekę zdrowotną. W trakcie pandemii nie tylko przyspieszył proces cyfryzacji ochrony zdrowia i nastąpiła zmiana postaw beneficjentów e-usług, ale także zweryfikowaliśmy kompatybilność systemów informatycznych w opiece zdrowotnej. To było szczególnie istotne na początku pandemii, kiedy liczył się czas reakcji na dynamicznie zmieniającą się sytuację i konieczność wdrażania centralnych rozwiązań wspierających walkę z epidemią.
- Jak sprawdzają się wdrożone w ostatnim czasie rozwiązania i czy będą one udoskonalane?
Czas pandemii był dla nas bardzo intensywny. Oprócz realizacji wszystkich zaplanowanych projektów w zakresie e-zdrowia (m.in. e-skierowanie, EDM, aplikacja mojeIKP), realizowaliśmy jednocześnie w ekspresowym tempie, bardzo skomplikowane logistycznie i technologicznie projekty związane z pandemią. Rok po uruchomieniu e-recepty – 8 stycznia 2021 r. – wdrożyliśmy e-skierowanie, które zastąpiło tradycyjny papierowy dokument. Te rozwiązania świetnie się sprawdzają. Systematycznie rośnie także liczba użytkowników Internetowego Konta Pacjenta (IKP) – obecnie to ponad 15,3 mln. Tylko w 2021 roku liczba nowych kont wzrosła o niemal 5 mln. To potwierdza, jak ważne i oczekiwane przez Polaków są e-usługi w zdrowiu. W maju 2021 r. uruchomiliśmy mobilną wersję Internetowego Konta Pacjenta – aplikację mojeIKP, która umożliwia, m.in.: szybkie umówienie terminu szczepienia przeciw COVID-19, łatwe wyszukiwanie e-recept i e-skierowań, odbieranie powiadomień o wystawionych e-receptach i e-skierowaniach wysyłanych bezpośrednio na telefon, wykupienie leku w aptece przez pokazanie kodu QR na ekranie telefonu, bez konieczności podawania farmaceucie numeru PESEL, dostęp do UCC oraz wyniku testu na koronawirusa, a także dostęp do kont dzieci oraz bliskich, którzy nas do tego upoważnili. Aktualnie szykujemy szereg nowych usług w aplikacji mojeIKP, które będziemy cyklicznie udostępniać obywatelom. Od lipca 2021 r. wszedł również obowiązek wymiany elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) i raportowania zdarzeń medycznych.
- Tyle, że dane pokazują, że wciąż ponad 69 proc. placówek medycznych nie poddaje digitalizacji dokumentacji medycznej prowadzonej w postaci papierowej, a aż 93 proc. podmiotów wciąż udostępnia innym lecznicom dokumenty w postaci wydruku. Czy placówki medyczne nie są w dalszym ciągu gotowe na takie rozwiązania?
Wiąże się to z tym, że małe gabinety bardzo często nie mają żadnego systemu IT umożliwiającego raportowanie zdarzeń. CeZ dostarcza usługę na poziomie centralnym, natomiast za oprogramowanie gabinetowe odpowiedzialni są dostawcy systemów komunikujących się z platformą e-zdrowie (P1), gdzie następuje raportowanie zdarzeń i wymiana EDM-u. CeZ aktywnie działa, aby zachęcić podmioty do wdrożenia EDM. Cały czas realizujemy projekt Akademia Centrum e-Zdrowia, w ramach którego oferujemy bezpłatne szkolenia dla profesjonalistów medycznych, m.in. z EDM, ale także z wszystkich innych funkcjonalności, jakie dostarczamy na platformie gabinet.gov.pl, jak również na Internetowym Koncie Pacjenta. Planujemy także rozszerzyć funkcję aplikacji gabinet.gov.pl. Początkowo aplikacja została stworzona z myślą o mniejszych podmiotach, które nie mają swojego programu gabinetowego do wystawiania e-recept. System się sprawdził i obecnie jest rozbudowywany o kolejne funkcje. Kolejne plany na rozwój aplikacji, to właśnie funkcje związane z raportowaniem zdarzeń medycznych. Robocza nazwa projektu to Gabinet +. Uruchomienie nowych funkcji jest planowane w tym roku.
- Koronawirus spowodował też konieczność wprowadzenia funkcjonalności wspomagających walkę z pandemią.
Tak. Powstał system teleinformatyczny (EWP), który odpowiada m.in. za ewidencję osób objętych kwarantanną, izolacją lub poddanych hospitalizacji, obsługę zleceń testów na obecność wirusa COVID-19 czy udostępnianie wyników testów obywatelom oraz informacji o objęciu kwarantanną lub izolacją domową za pośrednictwem Internetowego Konta Pacjenta. Jednym z rozwiązań technologicznych wspierających pracę pracowników medycznych jest aplikacja gabinet.gov.pl, która w czerwcu 2020 r. została poszerzona o funkcjonalności związane z pandemią COVID-19 – zlecanie testów na obecność koronawirusa, wprowadzanie wyników testów antygenowych, wystawienia ZLK-1 (zgłoszenie chorób zakaźnych), dodawanie i zmiana terminu izolacji oraz kwarantanny, raport o kwarantannie. Ponadto gabinet.gov.pl w znaczący sposób wspiera proces obsługi szczepień przeciw COVID-19. Umożliwia m.in.: dodanie badania kwalifikacyjnego oraz dodanie informacji o odbyciu szczepienia (ze szczegółową informacją o dacie, numerze dawki, nazwie szczepionki). Aplikacja pozwala również na zgłoszenie niepożądanych odczynów poszczepiennych. Ponadto od czerwca 2021 r. na Internetowym Koncie Pacjenta i w aplikacji mobilnej mojeIKP jest dostępny Unijny Certyfikat Covid (UCC), czyli elektroniczne zaświadczenie, które ma na celu ułatwić bezpieczne i swobodne przemieszczanie się pomiędzy krajami Unii Europejskiej w czasie pandemii. CeZ udostępniło również darmowo w sklepach internetowych aplikację mobilną Skaner Certyfikatów Covid, która sprawdza ważność i poprawność UCC osoby zaszczepionej.
- Czy planując wdrażanie usług cyfrowych, to wygoda i dobro pacjenta są stawiane na pierwszym miejscu czy też chodzi o odciążenie lekarzy i usprawnienie systemu ochrony zdrowia?
Usługi cyfrowe w ochronie zdrowia mają w jak największym stopniu odpowiadać na oczekiwania pacjentów i zabezpieczać ich potrzeby, bo to oni są najważniejszym ogniwem systemu. Muszą przynieść dla nich ułatwienia i komfort, ale także korzyści i uproszczenia dla pozostałych interesariuszy systemu zdrowia, w tym profesjonalistów medycznych i placówek, jak np. zmniejszenie czy nawet wyeliminowanie niepotrzebnej biurokracji. Ważne jest również, aby dostarczane i rozwijane centralne systemy teleinformatyczne wspierały diagnostykę, leczenie i profilaktykę zdrowotną.
- Jakie są główne problemy, jeśli chodzi o wdrażanie nowych rozwiązań cyfrowych?
W tej chwili przepisy dotyczące wykorzystywania, udostępniania i przetwarzania danych medycznych są dosyć ograniczone i nie nadążają za cyfrową rzeczywistością. Z tym trzeba będzie się zmierzyć. Niezwykle istotna jest również edukacja społeczeństwa na temat istoty i konsekwencji udostępnienia danych. Naszą odpowiedzialnością, jako strony publicznej, jest zadbanie o to, żeby Polacy decydując się na udostępnianie swoich danych, robili to w pełni świadomy sposób, jak i potrafili zidentyfikować próby wyłudzania danych. Kluczową kwestią jest również odpowiedni poziom zabezpieczenia danych, zarówno w warstwie technicznej, jak i organizacyjnej oraz prawnej. Widzimy potrzebę dalszych działań w kierunku bezpieczeństwa, efektywności i dostępności telemedycyny.
- Nie ma wątpliwości, że sztuczna inteligencja będzie istotna w e-usługach medycznych. Czy zrewolucjonizuje obecny system ochrony zdrowia? W jaki sposób Centrum e-Zdrowia wykorzysta jej narzędzia?
W planach mamy projekt wykorzystujący narzędzia oparte na AI do budowy systemu wsparcia decyzji lekarskich. Chcemy zbudować w systemie e-zdrowie (P1) kolejny moduł, który na podstawie algorytmów sztucznej inteligencji będzie przetwarzał dane pacjentów ze zdarzeń medycznych raportowanych w Elektronicznej Dokumentacji Medycznej do systemu e-zdrowie (P1). Źródłem danych byłyby także ankiety dotyczące trybu życia, które każdy będzie mógł wypełnić na swoim Internetowym Koncie Pacjenta. W ten sposób uzyskamy dodatkowe dane, niezwiązane ze zdarzeniami medycznymi, czyli nieuwzględnione w dokumentacji medycznej. Informacje w systemie będą mogły pochodzić również z różnych aplikacji zdrowotnych i lifestylowych oraz zdalnych urządzeń. Po przetworzeniu przez AI danych pochodzących z tych trzech źródeł, moglibyśmy podpowiedzieć pacjentowi, np. jak może zmodyfikować swój styl życia na bardziej zdrowy oraz wskazać obszary, w których warto skorzystać np. z badania profilaktycznego. Raport może być potem udostępniony lekarzowi POZ, aby miał narzędzia pozwalające mu w aktywny sposób zainteresować się zdrowiem swoich pacjentów i być może też zachęcić ich do podjęcia działań profilaktycznych. To jest oczywiście bardzo ambitny plan – to nie jest projekt, który można zrealizować w ciągu roku. W tej chwili jesteśmy na etapie opracowywania jego koncepcji. Projekt jest zgodny ze światowymi trendami e-zdrowia i bardzo potrzebny, gdyż może mieć realny wpływ na zdrowie Polaków, i to w najlepszy sposób, tj. w myśl zasady „zapobiegaj zamiast leczyć”. W tej chwili skupiamy się na budowaniu środowiska informacyjnego dla pacjenta i lekarza, które w znakomitej części jest już zrealizowane i wdrożone. Naszym zadaniem jest również edukacja społeczeństwa w zakresie umiejętnego korzystania z posiadanych już rozwiązań i informacji, a następnie agregacja i wsparcie rozwiązań AI.
- Jak będzie funkcjonował system ochrony zdrowia za kilka lat, gdy rozwiązania cyfrowe na dobre zagoszczą w Polsce i z powodzeniem będą wykorzystywane?
To system, który przynosi ułatwienia i komfort dla pacjentów, oraz korzyści i uproszczenia dla pozostałych jego interesariuszy – profesjonalistów medycznych i państwa. Jest innowacyjny, czyli wykorzystuje narzędzia AI do polepszenia diagnostyki i skrócenia jej czasu oraz poprawy efektywności. Im bardziej zaawansowane będą usługi e-zdrowia, tym większa będzie synergia między nimi. Tym lepsza będzie również diagnostyka i leczenie. Dziś cyfryzacja stanowi kluczowy element funkcjonowania systemu ochrony zdrowia i nie ma już z tej drogi odwrotu.
Rozmawiała Agnieszka Usiarczyk
