Płaczące dziecko, zestresowani rodzice – co doradzić w przypadku kolki niemowlęcej?

Kolka niemowlęca to jedno z najczęstszych wyzwań diagnostycznych i terapeutycznych okresu niemowlęcego. Mimo że nie stanowi zagrożenia życia ani nie wpływa na rozwój somatyczny dziecka, jest powodem licznych wizyt lekarskich oraz znaczącego stresu wśród rodziców i opiekunów. 

Kryteria rozpoznania kolki niemowlęcej

Kryteria rzymskie IV obejmują:

• wiek dziecka <5 miesięcy w momencie wystąpienia i ustąpienia objawów;
• nawracające i przedłużone epizody płaczu, marudzenia lub rozdrażnienia, zgłaszane przez opiekunów, które nie mają oczywistej przyczyny, a opiekunowie nie mogą ich przerwać ani im zapobiec;
• brak oznak choroby – dziecko rozwija się prawidłowo, nie stwierdza się:
  • zahamowania wzrastania,
  • gorączki,
  • cech choroby ogólnoustrojowej.

Częstość występowania szacuje się na 4–28% niemowląt, a objawy zwykle ustępują do 4–5 miesiąca życia. Mimo łagodnego przebiegu dolegliwość ta jest częstą przyczyną konsultacji pediatrycznych z uwagi na duży niepokój rodziców.

Przyczyny kolki niemowlęcej

Etiologia kolki pozostaje niejednoznaczna, a udział mogą mieć liczne czynniki, takie jak:

• czynniki żywieniowe – nadwrażliwość na białka mleka krowiego, nietolerancja laktozy, nadmiar gazów jelitowych;
• zaburzenia mikrobioty jelitowej – zmniejszona różnorodność bakterii, podwyższone stężenie kalprotektyny;
• czynniki neurohormonalne i psychospołeczne – niedojrzałość układu nerwowego, stres i depresja poporodowa matki, nieprawidłowe techniki karmienia i pielęgnacji, zaburzona więź emocjonalna;
• teoria migrenowa – kolka jako możliwy odpowiednik migreny u dzieci starszych.

Jak rozpoznać kolkę niemowlęcą?

Typowe objawy kolki niemowlęcej u dzieci, których podstawowe potrzeby są zaspokojone, to:

• napadowy, trudny do ukojenia płacz,
• zaczerwienienie twarzy,
• podkurczanie i prostowanie kończyn dolnych,
• wzdęcie brzucha, obecność dużej ilości gazów,
• tymczasowe uspokojenie po oddaniu gazów,
• może nastąpić oddanie śluzowatego stolca z następującą ulgą,
• większe nasilenie objawów wieczorem i brak wpływu na przyrost masy ciała.

Jak pomóc niemowlęciu z bólem brzucha?

Edukacja i wsparcie rodziców

Podstawą postępowania jest uspokojenie i edukacja rodziców. Okres kolki wiąże się z wyczerpaniem fizycznym i psychicznym opiekunów – zaleca się wsparcie i umożliwienie odpoczynku.

Modyfikacje diety

• U matek karmiących: eliminacja nabiału, kofeiny, ostrych przypraw, orzechów, czekolady, czasem przejście na dietę bezmleczną.
• U niemowląt karmionych sztucznie: stosowanie hydrolizatów białkowych o wysokim stopniu hydrolizy – wykazano skrócenie płaczu o 104 minuty dziennie.

Probiotyki

Lactobacillus reuteri DSM 17938 ma skuteczność potwierdzoną w badaniach klinicznych – redukcja czasu płaczu o ok. 43–54 minuty dziennie u niemowląt karmionych piersią.

Farmakoterapia

• Simetikon – lek niewchłanialny, bezpieczny, zmniejsza napięcie powierzchniowe gazów i ułatwia ich wydalanie.
• Leki spazmolityczne (np. trimebutyna) i zioła (rumianek, mięta) – skuteczność ograniczona, możliwe działania niepożądane: wymioty, senność, utrata apetytu.

Inne metody

• Redukcja bodźców zewnętrznych – zapewnienie dziecku spokojnego, cichego i ciemnego otoczenia.
• Kołysanie, jazda samochodem, kąpiele, ciepłe okłady.

Objawy alarmowe – wymagające dalszej diagnostyki w kierunku choroby organicznej

Uwaga! U niemowląt z podejrzeniem kolki należy wykluczyć inne przyczyny, jeśli występują tzw. objawy alarmowe:

• przenikliwy lub nietypowy (np. bardzo wysoki) krzyk,
• utrzymywanie się objawów po ukończeniu 4. miesiąca życia,
• zahamowanie przyrostu masy ciała,
• opóźnienie rozwoju psychoruchowego,
• czynniki ryzyka ze strony matki (np. nadużywanie substancji psychoaktywnych),
• objawy infekcji (gorączka, złe samopoczucie),
• depresja poporodowa lub silny lęk rodzicielski,
• nieprawidłowości w badaniu fizykalnym,
• krwiste stolce, wymioty.

Czy kolka niemowlęca może mieć powikłania?

Rokowanie jest bardzo dobre – objawy kolki ustępują samoistnie między 4. a 5. miesiącem życia.

Jednak istnieją dane sugerujące związek kolki z późniejszymi problemami:

• zwiększone ryzyko zaburzeń funkcjonalnych przewodu pokarmowego,
• migren, trudności ze snem i regulacją emocjonalną w wieku przedszkolnym

Podsumowanie

Kolka niemowlęca to częste, samoograniczające się zaburzenie o złożonej etiologii. Leczenie koncentruje się przede wszystkim na edukacji i wspieraniu rodziców. Uzupełniająco można rozważyć zmiany w diecie oraz zastosowanie probiotyków. Farmakoterapia ma ograniczone zastosowanie i powinna być wdrażana ostrożnie.