Łupież różowy Giberta

Krótka teoria

Łupież różowy Giberta jest łagodną dermatozą przebiegającą pod postacią wysiewu rumieniowo-złuszczających wykwitów w obrębie tułowia i kończyn. Pierwszą pojawiającą się zmianą jest kilkucentymetrowa blaszka macierzysta (herald patch), często mylnie rozpoznawana przez chorych jako infekcja grzybicza. Po 6-10 dniach następuje wysiew kolejnych, licznych zmian. Mogą one układać się we wzór drzewka bożonarodzeniowego, ponieważ ich osie przebiegają wzdłuż linii rozszczepów skórnych – linii Langera (Christmas tree rash).

Zmianom skórnym rzadko towarzyszy świąd, stan ogólny jest dobry. Choroba ma charakter samoograniczający, jej prawidłowe rozpoznanie na wczesnym etapie pozwala uniknąć zbędnej diagnostyki i leczenia. Etiologia choroby pozostaje nieznana, dopuszczany jest wpływ czynników infekcyjnych (jako prawdopodobny czynnik etiologiczny uznaje się ludzki wirus herpes typu 7, HHV-7).

Wywiad

• Kiedy pojawiła się pierwsza zmiana i jaki jest całkowity czas trwania choroby?;
• Czy choroba rozpoczęła się wystąpieniem pojedynczej zmiany?;
• Czy liczba wykwitów zwiększała się z czasem? - z reguły do 10 dni od pojawienia się blaszki macierzystej;
• Czy wykwity swędzą? - może występować niewielki świąd;
• Czy wysiewowi zmian towarzyszyły inne objawy - nasilony świąd, ból, pieczenie wykwitów? - przemawiają za innym rozpoznaniem;
• Czy pacjent w ostatnim czasie przyjmował nowe leki lub inne substancje? - różnicowanie niewielkiego wysiewu łupieżu Giberta z rumieniem wielopostaciowym oraz reakcją alergiczną.

Ocena kliniczna pacjenta

Obowiązuje ogólne badanie internistyczne, jednak wywiad powinien wskazać, które układy należy zbadać ze szczególną uważnością.

1. Ocena stanu ogólnego pacjenta
   1. Czy świąd jest obecny, a jeśli tak, to jak bardzo jest nasilony? - brak lub niewielki świąd przemawia za rozpoznaniem łupieżu Giberta.
   2. Zwróć uwagę na stan ogólny chorego - powinien być dobry, mogły występować objawy prodromalne takie jak ból gardła, osłabienie, utrata apetytu, nieznacznie podwyższona temperatura ciała; wiek zachorowania wynosi przeciętnie 10 - 35 lat.
   3. Czy wykwitom towarzyszą objawy podmiotowe? - typowy obraz kliniczny to obecność zmian skórnych BEZ dodatkowych objawów.
2. Oglądanie skóry
   1. Czy wykwity są liczne?
   2. Czy są umiejscowione przede wszystkim na tułowiu i dosiebnych częściach kończyn?
   3. Czy wykwity są bladoróżowe lub czerwone, lekko złuszczają się na obwodzie?
   4. Oceń kształt wykwitów - czy są okrągłe, owalne lub wrzecionowate?
   5. Czy są w płaszczyźnie skóry? - podstawowym wykwitem łupieżu Giberta jest plama (w płaszczyźnie skóry), jednak część zmian może być wyniosła ponad powierzchnię.
   6. Wymiary wykwitów - z reguły małe, jednak mogą powiększać się obwodowo do rozmiaru kilku centymetrów.
   7. Oceń owłosioną skórę głowy oraz okolice wyprostne stawów łokciowych, kolanowych, okolice odcinka krzyżowego kręgosłupa i szpary pośladkowej - nie powinny występować zlewne wykwity.

Postępowanie diagnostyczne

• Diagnostyka różnicowa:
  • grzybica skóry (tinea cutis): wykwity mniej liczne, rozmieszczone niesymetrycznie, z większym stanem zapalnym i pęcherzykami na obwodzie oraz większym świądem; uwaga - szczególne podobieństwo blaszki macierzystej przed wystąpieniem wysiewu do wykwitu w przebiegu grzybicy;
  • wyprysk łojotokowy (eczema seborhhoicum): zmiany o charkterze wysiękowym i zlewnym, szczególnie zajęte są okolice łojotokowe i owłosiona skóra głowy, przebieg choroby jest przewlekły;
  • łuszczyca (psoriasis): wykwity mają charakter grudkowy, występuje intensywne złuszczanie ich powierzchni; zajęte są typowe okolice (okolica łokci, kolan, kości krzyżowej, kości guzicznej, owłosiona skóra głowy, powierzchnia stóp i dłoni).

Zalecenia

• Leczenie jest na ogół zbędne. Choroba ustępuje samoistnie po okrese 4-6 tygodni.
• W rzadkich wypadkach występowania świądu do smarowania wykwitów zaleca się: papki z 1% mentolem, krem hydrokortyzonowy 0,5%, inne kremy zawierające glikokortykosteroidy o średniej mocy (propionionan flutykazonu, furoinian mometazonu, maślan hydrokortyzonu).

Przykładowa wizyta

Wywiad 

Pacjent (lat 22) zgłasza się na wizytę z powodu licznych plam występujących na skórze całego tułowia. Półtora tygodnia temu zauważył pierwszą pojedynczą plamę, wyglądającą jak oparzenie. Od tego czasu pojawiają się kolejne wykwity o różnych rozmiarach. Jest zaskoczony skalą występowania zmian i nie wiąże tego z żadnym innym czynnikiem. Neguje ból, świąd oraz niedawno przebyte infekcje. Neguje przyjmowanie leków na stałe, alergie i uczulenia na leki. 

Badanie przedmiotowe

Stan ogólny dobry. Pacjent z kontaktem słowno-logicznym zachowanym. Temp 36,6 st. C. Liczne drobne, rumieniowo-złuszczające, różowe wykwity występujące symetrycznie na skórze tułowia i kończyn, o szczególnym zagęszczeniu wzdłuż piersiowego i krzyżowego odcinka kręgosłupa. W okolicy podżebrowej prawej złuszczająca rumieniowa zmiana o wymiarach 45mm x 37mm wyraźnie większa od pozostałych. Gardło blade, migdałki bez nalotów, śluzówki różowe. Węzły chłonne niewyczuwalne palpacyjnie. Osłuchowo nad obu polami płucnymi szmer pęcherzykowy prawidłowy. Opukowo bz. Tony serca czyste, HR 78/min. BP 124/73 mmHg. Neurologicznie bez zmian. Zakres ruchów biernych i czynnych kończyn stosowny do wieku. 

Zalecenia i leczenie

Pacjenta uspokojono i poinformowano o samoograniczającym przebiegu choroby oraz prawdopodobnym ustąpieniu zmian w ciągu kilku tygodni. W przypadku świądu zalecono smarowanie zmian preparatem z mometazonem, krem 1mg/g. 

Kody ICD-10

Referencje

• Jabłońska S., Majewski S., Rumieniowe, rumieniowo-złuszczające i grudkowe dermatozy w: Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL, Warszawa 2019, 136-138.
• https://www.pcds.org.uk/clinical-guidance/pityriasis-rosea (ostatni dostęp 13.03.2023 r.)
• https://podyplomie.pl/dermatologia/32942,lupiez-rozowy-giberta-czesta-dermatoza-o-lagodnym-przebiegu (ostatni dostęp 13.03.2023 r.)