Trądzik różowaty – leczenie miejscowe czy ogólne?

Trądzik różowaty (rosacea) to przewlekła, zapalna dermatoza, która może istotnie obniżać jakość życia pacjentów. W gabinecie pojawiają się chorzy z nawracającym rumieniem, grudkami czy krostami w obrębie twarzy – jak postępować? Jakie są obecnie zalecane metody leczenia? 

Wprowadzenie – dlaczego rosacea to problem?

Trądzik różowaty dotyczy ok. 5% populacji, najczęściej osób dorosłych, głównie między 30. a 50. rokiem życia, szczególnie o jasnym fototypie skóry. Choroba nie zagraża życiu, ale jej objawy – rumień, teleangiektazje, grudki, krosty czy zmiany w obrębie oka – mogą wpływać na samoocenę, funkcjonowanie społeczne i zawodowe pacjentów.

Patofizjologia i obraz kliniczny trądziku różowatego

Rosacea to choroba wieloczynnikowa. W jej rozwoju udział biorą:

• zaburzenia immunologiczne – nadekspresja TLR-2 i nadmierna produkcja katelicydyny LL-37 prowadzące do stanu zapalnego,
• czynniki naczyniowe – nieprawidłowa reakcja receptorów TRPV na bodźce (UV, temperatura, alkohol, pikantne jedzenie) prowadząca do napadowego rumienia,
• mikrobiom – większa liczba Demodex folliculorum, niektórych bakterii (Staphylococcus epidermidis, Bacillus oleronius), a także zaburzenia mikrobioty jelitowej mogą nasilać objawy.

Wyróżnia się cztery główne postaci trądziku różowatego:

• rumieniowo-teleangiektatyczna – dominują rumień i teleangiektazje;
• grudkowo-krostkowa – obecne grudki, krosty, czasem obrzęk;
• przerostowa – zgrubienia skóry, najczęściej nosa (rhinophyma);
• oczna – zapalenie brzegów powiek, spojówek, rogówki.

Leczenie miejscowe trądziku różowatego – kiedy i czym?

Terapia miejscowa jest rekomendowana u pacjentów z łagodną i umiarkowaną postacią trądziku różowatego, zwłaszcza w odmianie grudkowo-krostkowej i rumieniowej.

Najczęściej stosowane leki to:

• metronidazol (żel, krem) 2x dziennie – działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie;
• iwermektyna (krem) 1x dziennie – redukuje stan zapalny;
• kwas azelainowy (żel, krem) 2x dziennie – działanie przeciwzapalne;
• brymonidyna 1x dziennie – wazokonstrykcja, zmniejszenie rumienia (nie wpływa na przyczynę schorzenia).

Praktyczne wskazówki:

• leczenie miejscowe stosuje się zwykle 1–2 razy dziennie;
• poprawa pojawia się po nawet po kilku tygodniach;
• warto edukować pacjenta o konieczności równoległej pielęgnacji skóry i fotoprotekcji;
• w postaci rumieniowej stosuje się przede wszystkim brymonidynę, ewentualnie leki działające wazokonstrykcyjnie, np. mirtazapinę;
• w postaci grudkowo-krostkowej wykorzystuje się głównie metronidazol, iwermektynę i kwas azelainowy; zmiany zapalne leczy się preparatami miejscowymi z klindamycyną, erytromycyną. 

Leczenie ogólne rosacea – kiedy sięgnąć po antybiotyk lub izotretynoinę?

Leczenie systemowe stosuje się w cięższych postaciach trądziku różowatego, przy braku odpowiedzi na leczenie miejscowe lub przy zajęciu oczu.

Najczęściej stosowane są

• tetracykliny (np. doksycyklina 100–200 mg 1x dziennie) oraz azytromycyna (początkowo 500 mg 3x w tygodniu ze zmniejszeniem dawek w kolejnych tygodniach);
• Izotretynoina (w dawce dobowej 0,1–0,2 mg/kg masy ciała) – skuteczna w postaci grudkowo-krostkowej, stanowi także podstawę leczenia postaci przerostowej. 

Należy pamiętać, że nie istnieje jednoznaczny konsensus co do schematu terapeutycznego trądziku różowatego. Terapię dobiera się indywidualnie. 

Dodatkowe elementy postępowania

1. Fotoprotekcja – kremy z wysokim SPF, unikanie solarium i ekspozycji na UV.
2. Edukacja dietetyczna – ograniczenie alkoholu, ostrych potraw, bardzo gorących posiłków i napojów.
3. Pielęgnacja skóry – unikanie drażniących skórę kosmetyków, stosowanie dermokosmetyków dla skóry wrażliwej.
4. Terapie uzupełniające – laseroterapia, zabiegi chirurgiczne.

Podsumowanie – leczenie trądziku różowatego

• W postaciach łagodnych zaczynaj od leczenia miejscowego (metronidazol, iwermektyna, kwas azelainowy).
• W przypadku ciężkich postaci lub objawów w obrębie oka – rozważ leczenie ogólne.
• Zawsze edukuj pacjenta: fotoprotekcja, unikanie czynników prowokujących, odpowiednia pielęgnacja skóry.
• Kieruj do poradni dermatologicznej lub okulistycznej, szczególnie jeśli objawy są nasilone, nietypowe lub oporne na leczenie.