Bielactwo – czy to powód do niepokoju?

Bielactwo nabyte (łac. vitiligo) jest przewlekłą chorobą skóry o podłożu autoimmunologicznym, charakteryzującą się występowaniem odbarwionych plam na skutek selektywnego niszczenia melanocytów przez limfocyty T CD8+ w naskórku. Zidentyfikowano także mechanizmy stresu oksydacyjnego, predyspozycje genetyczne oraz czynniki neurogenne, które mogą przyczyniać się do rozwoju choroby. 

Wyróżnia się:

• postać niesegmentalną – najczęstsza, symetryczna, z tendencją do progresji;
• postać segmentalną – zwykle jednostronna, ograniczona, rozpoczynająca się w młodym wieku, stabilna po początkowej fazie progresji.

Początek choroby najczęściej przypada na drugą i trzecią dekadę życia, ale bielactwo może ujawniać się w każdym wieku. U około 50% pacjentów objawy pojawiają się przed 20. rokiem życia. Choć nie wiąże się z ryzykiem śmierci ani upośledzeniem funkcji fizjologicznych, jego wpływ na dobrostan psychiczny pacjenta bywa istotny, szczególnie w społeczeństwach o wysokim znaczeniu estetyki skóry. U pacjentów obserwuje się zwiększoną częstość zaburzeń lękowych, depresyjnych i problemów z jakością życia.

Występowanie bielactwa może być także skorelowane z innymi schorzeniami autoimmunologicznymi, zwłaszcza z chorobą Hashimoto, cukrzycą typu 1, łysieniem plackowatym oraz niedokrwistością złośliwą.

Diagnostyka bielactwa w gabinecie POZ – jak postawić rozpoznanie?

Rozpoznanie bielactwa w gabinecie POZ opiera się przede wszystkim na wywiadzie klinicznym i badaniu przedmiotowym. Charakterystycznym objawem jest obecność dobrze odgraniczonych, odbarwionych plam o mlecznobiałej barwie, najczęściej symetrycznie rozmieszczonych, z predylekcją do obszarów narażonych na urazy mechaniczne (twarz, grzbiety rąk, stopy, okolice stawowe, narządy płciowe). Typowym objawem jest brak łuszczenia, świądu i obecności rumienia. W badaniu pod lampą Wooda zmiany wykazują charakterystyczną fluorescencję w barwie białoniebieskiej.

W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić m.in. :

• łupież pstry, 
• liszaj płaski barwnikowy, 
• bielactwo chemiczne, 
• bielactwo nabyte polekowe, 
• leukodermę bliznowatą, 
• hipomelanozę w kropkach,
• albinizm segmentalny.

Leczenie bielactwa – aktualne wytyczne i możliwości terapeutyczne

Leczenie bielactwa jest złożone i powinno być dostosowane do lokalizacji, rozległości zmian, czasu ich trwania, tempa progresji oraz wpływu na jakość życia pacjenta. Rolą lekarzy POZ jest przede wszystkim rozpoznanie choroby i zainicjowanie bezpiecznych interwencji terapeutycznych (jeśli to możliwe) oraz skierowanie do poradni dermatologicznej w przypadkach wymagających specjalistycznego leczenia.

W leczeniu miejscowym u pacjentów z ograniczonymi zmianami (szczególnie <10–15% powierzchni ciała) stosuje się:

1. glikokortykosteroidy miejscowe klasy średniej do silnej (np. mometazon, flutikazon) – przez okres 1–3 miesięcy z oceną skuteczności i ryzyka działań niepożądanych (zanik skóry, teleangiektazje); terapia pulsacyjna preferowana przy lokalizacji twarzowej;
2. inhibitory kalcyneuryny (takrolimus 0,1% lub pimekrolimus 1%) – bezpieczne w okolicach twarzy i szyi, odpowiednie przy przewlekłym stosowaniu, także u dzieci;
3. fototerapia UVB 311 nm (NB-UVB) – metoda z wyboru w leczeniu zmian uogólnionych; konieczna opieka dermatologiczna i dostęp do specjalistycznego sprzętu.

Postępowanie wspomagające i niefarmakologiczne obejmuje:

• fotoprotekcję – regularne stosowanie filtrów SPF 50+ w miejscach odbarwionych i zdrowych w ramach profilaktyki oparzeń i nowotworów,
• makijaż korygujący – jako element kamuflażu,
• wsparcie psychologiczne lub psychoterapię – u pacjentów z obniżoną samooceną, objawami depresji lub lęku związanego z chorobą,
• edukację pacjenta – podkreślenie przewlekłego, nieinfekcyjnego i niezakaźnego charakteru choroby.

Leczenie biologiczne bielactwa – nowości i perspektywy

W 2022 roku FRA zatwierdziło leczenie biologiczne bielactwa z użyciem kremu z ruksolitynibem (inhibitorem JAK1/JAK2) dla pacjentów powyżej 12. roku życia z niesegmentalnym bielactwem. Mechanizm działania opiera się na blokowaniu szlaku JAK-STAT, co hamuje proces autoimmunologicznego niszczenia melanocytów. Skuteczność i bezpieczeństwo preparatu potwierdziły badania TRuE-V1 i TRuE-V2, wykazując istotną repigmentację, zwłaszcza w obrębie twarzy. Doustne inhibitory JAK (np. baricytynib, tofacitinib) są nadal w fazie badań klinicznych. W Polsce leczenie biologiczne bielactwa nie jest obecnie refundowane i pozostaje niedostępne w ramach programów NFZ.