Pacjent z łuszczycą w gabinecie POZ - co należy wiedzieć?

Łuszczyca to choroba skóry, która dotyka 1-3% populacji ogólnej [1]. U podłoża tego schorzenia leży nadmierna proliferacja w obrębie naskórka. Etiopatogeneza jest złożona, a główną rolę odgrywają czynniki genetyczne oraz procesy immunologiczne i autoimmunizacyjne. Rozpoznanie stawia się zazwyczaj na podstawie obrazu klinicznego - morfologii i lokalizacji zmian skórnych. Zmianę pierwotną stanowią dobrze odgraniczone, czerwonobrązowe grudki, które w miarę rozwoju powiększają się odśrodkowo i pokrywają srebrzystymi łuskami - blaszkami łuszczycowymi. Lokalizacja typowa dla łuszczycy zwykłej to okolice łokci, kolan i owłosionej skóry głowy. Zajęte procesem chorobowym mogą być także paznokcie oraz stawy. Zmiany często są rozmieszczone w sposób symetryczny. [2]

Charakterystyczny dla łuszczycy jest przewlekły i nawrotowy przebieg. Choć 70-80% pacjentów choruje na łagodną postać tej choroby to często obniża ona jakość życia chorych, wpływając zarówno na ich sprawność fizyczną, jak i zdrowie psychiczne oraz aktywność społeczną [1].

Terapia miejscowa łuszczycy

W przypadku łuszczycy zwykłej (plackowatej) o łagodnym nasileniu wystarczające jest zazwyczaj leczenie miejscowe. Warto zaznaczyć jednak, że w każdym przypadku aktywnego łuszczycowego zapalenia stawów oraz łuszczycy krostkowej lub masywnego zajęcia paznokci niezbędna może okazać się terapia systemowa [1].

Do preparatów miejscowych stosowanych w leczeniu łuszczycy należą:

• kalcypotriol w połączeniu z betametazonem,
• cygnolina,
• glikokortykosteroidy,
• pochodne witaminy A (tazaroten),
• inhibitory kalcyneuryny (preparaty niezarejestrowane w tym wskazaniu),
• dziegcie.

W początkowym etapie terapii zastosowanie środków keratolitycznych zawierających mocznik, kwas salicylowy, kwas mlekowy lub siarkę może pełnić rolę pomocniczą poprzez usunięcie łusek i umożliwienie działania środków leczniczych. Do uzyskania lepszych efektów mogą przyczynić się również emolienty [1].

W czym tkwi przewaga preparatów złożonych?

Najszerzej stosowanym produktem leczniczym jest połączenie kalcypotriolu z betametazonem. Do zalet preparatu złożonego należą wyższa skuteczność niż zastosowanie poszczególnych substancji czynnych osobno dzięki synergistycznemu działaniu oraz szybkość uzyskania efektu klinicznego (już po tygodniu terapii). Ta druga cecha w połączeniu z możliwością stosowania raz dziennie oraz korzystnymi właściwościami kosmetycznymi sprzyja przestrzeganiu zaleceń przez pacjentów [3,4]. Terapia preparatem złożonym jest dobrze tolerowana i bezpieczna, zarówno w leczeniu aktywnych zmian, jak i długotrwałej terapii podtrzymującej. Wykazano, że kalcypotriol zapobiega atrofii skóry wywoływanej przez glikokortykosteroidy [1], co jest dodatkową zaletą biorąc pod uwagę przewlekły charakter łuszczycy. Udowodniono to zarówno w badaniach in vitro [5], jak i w badaniach klinicznych, w których zaobserwowano ryzyko wystąpienia tego działania niepożądanego poniżej 2% przy stosowaniu leku do 52 tygodni [4].

Środki w postaci piany - korzyści dla pacjenta

Wybór odpowiedniej substancji czynnej to jeszcze nie wszystko. Należy również zdecydować się na postać produktu leczniczego. Środki zawierające kalcypotriol i betametazon dostępne są w postaci maści, żelu oraz piany. Szczególnie forma piany zaczęła w ostatnim czasie wzbudzać zainteresowanie. Cechuje ją wyższa skuteczność w porównaniu do podłoża żelowego i maściowego [6,7]. Związane jest to z lepszą penetracją do skóry substancji czynnych i ich większą biodostępnością [7]. Ponadto, ze względu na wygodę stosowania, preparat w takiej formie jest pozytywnie przyjmowany przez pacjentów, co przyczynia się do poprawy efektów leczenia [6]. Przeszkodą w stosowaniu preparatu w postaci piany mogła być cena, natomiast obecnie Enstilar jest lekiem refundowanym i odpłatność dla pacjenta wynosi 30%. Enstilar jest zarejestrowany zarówno w celu leczenia zaostrzeń (do 4 tygodni stosowania raz dziennie), jak i do długotrwałego leczenia podtrzymującego (aplikacja 2-3 razy w tygodniu) [8]. Terapię proaktywną należy zastosować u pacjentów, którzy uzyskali pozytywny efekt wstępnego leczenia, w celu wydłużenia okresu remisji i zmniejszenia liczby nawrotów [8].

Podsumowanie

Istotną i ugruntowaną rolę w terapii łuszczycy o łagodnym przebiegu, jako leki pierwszego rzutu, pełnią preparaty miejscowe zawierające połączenie kalcypotriolu i betametazonu [1]. Wykazują się one dobrą skutecznością i bezpieczeństwem, a ponadto szybkim początkiem działania. Warto zwrócić uwagę na nowość jaką jest preparat w postaci piany – taka forma produktu leczniczego jest bowiem nie tylko efektywna, ale i może znacznie poprawić akceptację terapii przez pacjenta.

Referencje

1. Reich A, Adamski Z, Chodorowska G et al. Łuszczyca. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Część I: łuszczyca łagodna. Przegląd Dermatologiczny 2018/2.
2. Jabłońska S, Majewski S. “Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową”. PZWL, Warszawa 2010.
3. Vakirlis E, Kastanis A, Ioannides D. Calcipotriol/betamethasone dipropionate in the treatment of psoriasis vulgaris. Therapeutics and Clinical Risk Management 2008:4(1) 141–148.
4. Shepherd J, Taheri A, Feldman SR. Once-daily topical treatment for psoriasis: calcipotriene + betamethasone two-compound topical formulation. Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology 2014:7 19–22.
5. Norsgaard H, Kurdykowski S, Descargues P et al. Calcipotriol counteracts betamethasone-induced decrease in extracellular matrix components related to skin atrophy. Arch Dermatol Res (2014) 306:719–729.
6. Kim ES, Frampton JE. Calcipotriol/Betamethasone Dipropionate Foam: A Review in Plaque Psoriasis. Drugs (2016) 76:1485–1492.
7. Paul C, Stein Gold L, Cambazard F et al. Calcipotriol plus betamethasone dipropionate aerosol foam provides superior efficacy vs. gel in patients with psoriasis vulgaris: randomized, controlled PSO-ABLE study. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2017 Jan;31(1):119-126.
8. Charakterystyka produktu leczniczego Enstilar.