Rozmowa z dr Łukaszem Kurykiem – laureatem konkursu LIDER w dziedzinie nauk medycznych

Rozmowa z dr Łukaszem Kurykiem, adiunktem z Zakładu Wirusologii Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego

– Otrzymał pan tytuł laureata w konkursie LIDER w dziedzinie nauk medycznych. W ramach projektu PolTreatmnet chce pan opracować nowe i innowacyjne metody leczenia nowotworów z wykorzystaniem genetycznie zmodyfikowanych adenowirusów onkolitycznych, uzbrojonych w geny immunostymulujące. Stworzenie nowej terapii przeciwnowotworowej ma pomóc w leczeniu zaawansowanej postaci czerniaka skóry. Dlaczego zainteresował się pan akurat tym zagadnieniem? 

Nowotwory są nadal główną przyczyną zgonów na całym świecie, w 2020 r. WHO odnotowała ich ponad 10 milionów. Globalne obciążenie nowotworami stale wzrasta z powodu starzenia się i szybkiego wzrostu światowej populacji w połączeniu z rosnącym nawykiem zachowań rakotwórczych, a mianowicie: palenia tytoniu, braku aktywności fizycznej i diet "zachodnich”. Obecnie zaawansowany czerniak jest trudnym w leczeniu nowotworem. W ciągu ostatnich 3 dekad żaden lek ani kombinacja środków terapeutycznych nie wykazały znaczącego wpływu na poprawę przeżywalności pacjentów z zaawansowanym czerniakiem. Od połowy lat 90. stosowanie cytokin, takich jak interferon i interleukina, stało się opcją terapeutyczną. Z kolei w 2011 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków FDA dopuściła do obrotu nowe środki: peginterferon alfa-2b, wemurafenib i ipilimumab (anty-CTLA-4), przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko receptorowi limfocytów T CTLA-4. Jednak pomimo znacznego postępu klinicznego, co najmniej 50% pacjentów z zaawansowanym czerniakiem złośliwym nie reaguje na inhibitory punktów kontrolnych (CPI, anty-PD-1, anty-CTLA-4), a większy odsetek prawdopodobnie będzie wymagał dalszej terapii ogólnoustrojowej po CPI. Co więcej, nawet ci, którzy reagują na CPI, mogą doświadczyć progresji choroby w trakcie leczenia. 

– W ciągu ostatnich lat w Polsce zaobserwowano prawie 3-krotny wzrost zachorowań na czerniaka skóry. Leczenie nie przynosi efektów? 

Z raportu "Health at a Glance 2021” wynika, że wśród nowotworów, w których diagnostyce i leczeniu mamy najwięcej do nadrobienia, jest m.in. czerniak. Zachorowalność na ten nowotwór dotyczy w podobnym stopniu obu płci, a mediana wieku chorych wynosi około 50 lat. Umieralność z powodu czerniaka sięga 2,4/100 000 dla płci męskiej oraz 1,5/100 000 dla płci żeńskiej. Polska ma jeden z najwyższych wskaźników umieralności z powodu nowotworów wśród krajów OECD.  

– Komu przysłużą się wyniki pańskich badań? 

Projekt jest ambitny i jeśli się powiedzie, będzie miał ogromny wpływ na terapię onkologiczną i immunoonkologię. Chcemy skonstruować unikalne wektory onkolityczne o ulepszonych właściwościach onkolitycznych i immunomodulacyjnych w leczeniu zaawanasowanych czerniaków skóry. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, projekt może zostać przetestowany w badaniu klinicznym fazy I. Ponadto, odkrycia dostarczą ważnych informacji dla podstawowej immunologii nowotworów i immunoterapii, w tym wiedzy na temat mechanizmu działania, kompleksowego profilu immunogenomicznego guza i jego mikrośrodowiska (szeroka charakterystyka immunogenomiczna). Prace ruszą w połowie roku i potrwają 36 miesięcy, do 2027 r. Obecnie jesteśmy na etapie projektowania nowych wektorów onkolitycznych.

– Jakie znaczenie ma dla pana wyróżnienie w programie LIDER? 

Program LIDER NCBR jest jednym z najbardziej prestiżowych i rozpoznawalnych programów w Polsce. Na obecnym etapie mojej kariery naukowej jest świetnym katalizatorem dla mojego dalszego rozwoju oraz wdrożenia pomysłów w życie. Uzyskanie tytułu lidera to ogromne wyróżnienie, nagroda, ale też zobowiązanie do ciężkiej i wytrwałej pracy na rzecz rozwoju nowych technologii w leczeniu nowotworów w Polsce. Wsparcie finansowe NCBR pozwoli mi na opracowanie nowych wektorów onkolitycznych i przeprowadzenie serii badań przedklinicznych in vitro oraz in vivo, by ocenić efektywność oraz bezpieczeństwo nowych terapii. Pozwoli też na realizację nowatorskich prac badawczych oraz otworzy wiele możliwości związanych z rozwojem naukowym, tworzeniem zespołu, nawiązaniem współprac oraz wdrożeniem wyników badań.