Wyszukaj w publikacjach
Rozmowa z lek. Adrianem Perdyanem z Międzynarodowej Agendy Badawczej Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego
– Fundacja na rzecz Nauki Polskiej wyróżniła 100 młodych badaczy z całego kraju, którzy nie ukończyli jeszcze 30. roku życia. Zestawienie powstało w ramach programu START. W gronie wyróżnionych znalazło się także pana nazwisko. Jakie badania zgłosił pan w ramach programu?
Wskazałem publikacje wchodzące w skład mojego doktoratu, czyli pracę na temat wpływu promieniowania kosmicznego na epigenom. Wyniki te zostały docenione i włączone do pakietu zbierającego wszystkie najważniejsze doniesienia dotyczące biologii kosmicznej z ostatnich lat opublikowanego w prestiżowym Nature. Dołączyłem też inną publikację, powstałą we współpracy z King's College London, która dotyczy wpływu leków przeciwdepresyjnych na transport błonowy komórek. Praca ta sugeruje nowy mechanizm działania tych leków oraz ich potencjalne zastosowanie w poprawie przekraczania bariery krew-mózg. Kapituła doceniła również stypendia wyjazdowe, które odbyłem, m.in. stypendium im. Walczaka z NAWA, w ramach którego byłem przez pół roku w Uniwersytecie Stanforda oraz stypendium Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbirghta Junior Research Award 2023-24, gdzie przez 7 miesięcy pracowałem w MD Anderson Cancer Center – najlepszym ośrodku onkologicznym na świecie. Otrzymanie stypendium START to dla mnie informacja, że moja kariera naukowa idzie w dobrym kierunku. Jest to moim zdaniem najważniejsze stypendium dla młodych naukowców w Polsce, ponieważ w porównaniu do wielu innych stypendiów, w tym przypadku liczy się jakość dorobku naukowego, a nie ilość.
– Jakie wyniki przyniosły przeprowadzone badania?
W ramach mojego projektu doktorskiego rozpoczęliśmy współpracę z profesorem Afshinem Beheshti z NASA Ames Research Centre oraz z profesor Ashby Morrison z Uniwersytetu Stanforda, gdzie odbyłem 6-miesięczne stypendium im. Walczaka z Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. Na początku ubiegłego roku opublikowałem pierwszą pracę wchodzącą w skład mojego doktoratu pt. „Chromosomal positioning and epigenetic architecture influence DNA methylation patterns triggered by galactic cosmic radiation”. Skupiłem się na zbadaniu wpływu promieniowania kosmicznego na powstawanie uszkodzeń ludzkiego DNA, uwzględniając przestrzenne położenie różnych struktur wewnątrz jądra komórkowego. Moje badania pokazały, że przestrzenne rozmieszczenie białek szkieletu, na które jest nawinięte DNA, jak i położenie samej matrycy DNA w przestrzeni, nie jest przypadkowe. Innymi słowy, komórka broni się przed promieniowaniem, zmieniając przestrzenne ułożenie jej zawartości, przesuwając ważniejsze fragmenty do środka jądra komórkowego, a mniej ważne na peryferia, by zaabsorbować większy ładunek promieniowania. Co więcej, moje badania wskazały konkretne białka histonowe zaangażowane w ten proces. Ma to fundamentalne znaczenie, ponieważ za pomocą leków jesteśmy w stanie modyfikować ilość modyfikacji histonowych, a tym samym ułożenie przestrzenne struktur w jądrze komórkowym. Hipotetycznie, podając takie leczenie w ramach profilaktyki pacjentom narażonym na przykład na nadmierne promieniowanie ultrafioletowe, które predysponuje do powstawania czerniaka lub astronautom przed wyruszeniem na misje kosmiczne, bylibyśmy w stanie zmniejszyć ryzyko powstawania uszkodzeń DNA, a tym samym uchronić przed powstawaniem nowotworów.
– Jakie wyzwania niesie ze sobą praca na pograniczu tak różnych dziedzin nauki jak onkologia i biologia kosmiczna? Skąd się wziął pomysł na badania z zakresu biologii kosmicznej?
Praca na pograniczu onkologii i biologii kosmicznej wiąże się z koniecznością łączenia wiedzy z bardzo odmiennych dziedzin, lecz mimo to, można w nich znaleźć wspólny mianownik. Eksploracja kosmosu wiąże się z narażeniem na promieniowanie kosmiczne, natomiast na Ziemi również jesteśmy narażeni na docierające przez atmosferę promieniowanie ultrafioletowe, które emituje słońce. Zarówno jedno, jak i drugie promieniowanie predysponuje do powstawania mutacji nowotworowych. Dlatego też, w kontekście zrozumienia wpływu promieniowania na ludzkie komórki oraz ochrony przed negatywnymi jego skutkami, obie te dziedziny mogą się uzupełniać. Skąd pomysł? Od połowy studiów medycznych wiedziałem, że chcę zostać onkologiem, natomiast mój promotor podsunął mi temat kosmosu, który również mnie zafascynował.
– Jakie projekty badawcze pan obecnie realizuje?
Pracuję nad 8 projektami. Kończę też pisać rozprawę doktorską. Obecnie głównie prowadzę badania z zakresu onkologii. Badam wczesne etapy przerzutów raka piersi oraz mikrośrodowisko raka trzustki, by znaleźć nowe, potencjalne terapie w obu tych nowotworach. Wykorzystujemy do tego metody transkryptomiki pojedynczych komórek oraz przestrzennej transkryptomiki. Metoda single cell RNA-seq pozwala na analizę ekspresji genów w pojedynczych komórkach, co umożliwia identyfikację różnych typów komórek i ich stanów w badanej próbce. Natomiast metoda Visium Spatial Transcriptomics to technika, która mierzy ekspresję genów w tkance, zachowując informacje o przestrzennym rozmieszczeniu komórek, co pozwala powiązać aktywność genów z lokalizacją w kontekście struktury tkankowej.
– Jakie są pana oczekiwania dotyczące rezultatów tych badań?
Jak już wspomniałem, chciałbym, by moje badania, choć w najmniejszym stopniu, przyczyniły się do poprawy wyników leczenia pacjentów onkologicznych cierpiących szczególnie na nowotwory, z którymi obecna medycyna jeszcze nie może sobie poradzić, takie jak: rak trzustki czy glejak wielopostaciowy. Ponadto zależy mi, aby dzięki tym badaniom eksploracja kosmosu stała się bezpieczniejsza poprzez zwiększenie ochrony przed promieniowaniem. W sierpniu zaczynam specjalizację z onkologii klinicznej w Narodowym Instytucie Onkologii w Warszawie, także najbliższe lata zapowiadają się bardziej klinicznie niż naukowo, natomiast myślę, że będę się starał łączyć obie te ścieżki do końca kariery zawodowej. Chciałbym prowadzić pacjentów w badaniach klinicznych, dając im możliwie najlepsze terapie, jak również działać z drugiej strony – projektując takie badania.
Rozmowy z laureatami programu START Fundacji na rzecz Nauki Polskiej są dostępne tutaj i tutaj.
