Opieka koordynowana z perspektywy pacjentów – raport

Fundacja MY PACJENCI opublikowała pierwszy w Polsce raport oceniający funkcjonowanie opieki koordynowanej w podstawowej opiece zdrowotnej z punktu widzenia pacjentów. Wyniki badania wskazują, że ponad 2/3 pacjentów ocenia tę formę opieki pozytywnie. Zdaniem ekspertów, dalszy rozwój opieki koordynowanej w Polsce stoi przed szeregiem możliwości, ale także wyzwań.

Opiekę koordynowaną wprowadzono w październiku 2022 r. jako model opieki obejmujący osoby z chorobami z zakresu kardiologii, diabetologii, endokrynologii, pulmonologii a rok później również nefrologii. 

To model, który zakłada, że w POZ odbywa się koordynacja całego procesu leczenia: od diagnostyki w celu postawienia rozpoznania, przez diagnostykę specjalistyczną pozwalającą na monitorowanie leczenia pacjenta, a przede wszystkim ustalenie planu leczenia i prowadzenie farmakoterapii, edukacji oraz w razie potrzeby konsultacje dietetyczne, a także konsultacje innych specjalistów. To jedna z największych zmian w podstawowej opiece zdrowotnej od czasu jej pojawienia się w polskim systemie ochrony zdrowia 

– czytamy w raporcie „Opieka koordynowana w POZ” przygotowanym przez Fundację My Pacjenci, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, Porozumienie Zielonogórskie, Stowarzyszenie IFIC Polska oraz Związek Pracodawców Opieki Integrowanej Opartej na Wartości (SPOIWO).  

Z najnowszego badania przeprowadzonego przez Fundację MY PACJENCI wśród ponad tysiąca pacjentów korzystających z opieki koordynowanej, wynika, że są oni zadowoleni z tej formy. Poziom satysfakcji jest wysoki, co świadczy o tym, że jest to usługa oczekiwana, potrzebna i spełniająca oczekiwania.

Ponad 67% respondentów przyznało, że z dużym prawdopodobieństwem poleciłoby tę formę opieki innym osobom, oceniając ją na 10 w skali od 1 do 10  

– podkreślali eksperci.

Z badania wynika, że aż 95 proc. pacjentów objętych tym modelem opieki ma poczucie, że ich potrzeby czy sugestie były uwzględnianie na etapie konsultacji z lekarzem, ponad 90 proc. stosuje się do zaleceń i nie dostrzega potrzeby sięgania po dodatkowe opinie czy konsultacje poza swoją placówką POZ. Bardzo pozytywnie oceniana jest także funkcja koordynatora leczenia. Respondenci zwrócili też uwagę na szybszy dostęp do specjalistycznych konsultacji oraz efektywniejsze wykorzystanie badań diagnostycznych.

Szczególnie godne uwagi jest skrócenie czasu oczekiwania na badania diagnostyczne w porównaniu do kolejek w Ambulatoryjnej Opiece Specjalistycznej (AOS). Wyniki badań pokazują, że placówki POZ realizujące opiekę koordynowaną oferują kilkukrotnie szybszy dostęp do tych usług. Przykładowo, średni czas oczekiwania na Holter EKG wg respondentów badania to średnio 2,5 tygodnia, podczas gdy według danych z raportu Fundacji WHC to aż 16 tygodni. Opieka koordynowana ma także długoterminowy wpływ na poprawę adherencji pacjentów do terapii – regularne przyjmowanie leków i prawidłowe stosowanie się do zaleceń były często wymieniane w badaniu 

– mówi Magdalena Kołodziej, prezes Fundacji MY PACJENCI. 

Przychodnie są zainteresowane 

Jak mówił podczas konferencji 11 października Maciej Karaszewski z Narodowego Funduszu Zdrowia, wzrasta liczba przychodni, które wdrażają u siebie ten model opieki nad pacjentem.

Odsetek przychodni realizujących opiekę koordynowaną od momentu jej wprowadzenia ciągle rośnie. Mamy już ponad 2270 placówek, co oznacza, że możliwość skorzystania z tego modelu ma już niemal połowa populacji Polski. Co więcej, pozytywne opinie pacjentów, wyrażone m.in. w omawianym badaniu, stanowią dla nas argument, by ten projekt kontynuować i stale rozbudowywać 

– mówił Maciej Karaszewski. 

Jak podkreślała, prof. Agnieszka Mastalerz-Migas, konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, trzeba pracować nad zachęcaniem kolejnych placówek POZ do realizacji tej rozszerzonej formy opieki. 

Dr Tomasz Zieliński, wiceprzewodniczący Porozumienia Zielonogórskiego zaznaczył, że choć na początku nie był entuzjastą idei organizowania tej formy opieki, to szybko zmienił zdanie.

Po zgłębieniu tematu dostrzegłem w niej szansę na gruntowną zmianę roli POZ w całym systemie ochrony zdrowia i możliwość pełnego zaopiekowania pacjenta w ramach najbliższej mu placówki

– mówił. 

Jak zaznacza dr Tomasz Zieliński, pomimo olbrzymiego sukcesu początku wdrożenia opieki koordynowanej w Polsce, wciąż ponad połowa pacjentów nie ma możliwości skorzystania z tej formy opieki.

 Ministerstwo Zdrowia oraz Narodowy Fundusz Zdrowia powinni podjąć działania pozwalające włączać kolejne podmioty POZ do opieki koordynowanej, niwelując identyfikowane bariery. Jednocześnie należy zapewnić możliwość realizowania umów zgodnie z medycznymi potrzebami pacjentów zapewniając ich właściwe finansowanie. Opieka koordynowana pozwala nie tylko lepiej zaopiekować się pacjentem, ale też pozwala ograniczyć koszty świadczeń, a także poprzez zmniejszenie obciążenia AOS docelowo zmniejszy kolejki do poradni specjalistycznych oraz ograniczy hospitalizacje. Aktualnie nakładane przez NFZ ograniczenia finansowania opieki koordynowanej w POZ mogą spowodować zatrzymanie realizacji tych świadczeń co byłoby bardzo złe zarówno dla systemu ochrony zdrowia, jak i pacjentów, którzy w wysokim odsetku bardzo sobie cenią opiekę koordynowaną. Liczę, że wspólnie uda się nie tylko utrzymać to co mamy, ale też dalej poszerzać wdrożenie opieki koordynowanej 

– uważa. 

Co należy poprawić? 

Eksperci zwrócili uwagę, że mimo pozytywnych opinii, raport pokazał też obszary wymagające poprawy, takie jak brak odpowiedniego wsparcia psychologicznego, niskie zaangażowanie w porady dietetyczne oraz ograniczony dostęp do dodatkowych usług w niektórych placówkach.

W odpowiedzi na te problemy pacjenci sugerują rozszerzenie zakresu usług o opiekę rehabilitacyjną i psychologiczną, co mogłoby jeszcze bardziej podnieść jakość opieki. Raport podkreśla również rolę indywidualnego podejścia do pacjenta oraz znaczenie komunikacji w procesie leczenia. Pacjenci doceniają personalizację opieki oraz wsparcie, które otrzymują od personelu medycznego, co skutkuje wysokim poziomem satysfakcji i chęcią polecenia programu opieki koordynowanej innym 

– czytamy w raporcie. 

Jak podkreślała prof. Mastalerz-Migas, wśród wielu pacjentów nadal pozostaje przekonanie o konieczności konsultacji zaleceń lekarza POZ ze specjalistami dziedzinowymi, co wskazuje na konieczność podnoszenia zaufania i budowania autorytetu lekarzy rodzinnych jako osób koordynujących proces opieki nad pacjentem.

 Dalszy rozwój opieki koordynowanej w Polsce stoi przed szeregiem możliwości, ale także wyzwań. Kluczowym aspektem jest utrzymanie tempa rozwoju i doskonalenia systemu. W tym celu niezbędne jest zapewnienie stabilnego finansowania, które pozwoli nie tylko na utrzymanie obecnego poziomu świadczeń, ale także na rozszerzanie zakresu usług. Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że inwestycje w opiekę koordynowaną przynoszą wymierne korzyści zarówno dla pacjentów, jak i dla całego systemu ochrony zdrowia. Konieczne jest podejmowanie dalszych działań mających na celu zwiększenie liczby placówek POZ realizujących opiekę koordynowaną, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów wiejskich i małych miejscowości, gdzie dostęp do kompleksowej opieki medycznej jest często ograniczony. Aby to osiągnąć, niezbędne będzie nie tylko zapewnienie odpowiednich środków finansowych, ale także wsparcie organizacyjne i szkoleniowe dla personelu medycznego. Poszerzanie kompetencji zespołów POZ jest także istotne w kontekście placówek już realizujących opiekę koordynowana, w celu zapewnienia najwyższej jakości realizowanych świadczeń i opieki nad pacjentami 

– uważa konsultant krajowa w dziedzinie medycyny rodzinnej. 

Z pełnymi wynikami badania można się zapoznać na stronie Fundacji.