NIK alarmuje: brakuje lekarzy paliatywnych, a dostęp do opieki wciąż ograniczony

 W Polsce brakuje lekarzy ze specjalizacją z medycyny paliatywnej – ostrzega Najwyższa Izba Kontroli w najnowszym raporcie. Zdaniem Izby, działania Ministerstwa Zdrowia nie doprowadziły do poprawy dostępu do opieki paliatywnej i hospicyjnej, mimo wzrostu finansowania i zniesienia limitów świadczeń.

Według raportu NIK, już teraz liczba specjalistów jest niewystarczająca, a w najbliższych latach problem będzie się pogłębiał z powodu starzenia się społeczeństwa i niskiego zainteresowania lekarzy tą specjalizacją. Przypomnijmy, że medycyna paliatywna od czerwca 2020 r. jest w wykazie dziedzin priorytetowych. Nie spowodowało to jednak wzrostu zainteresowania lekarzy odbywaniem specjalizacji w tej dziedzinie.  

 Zgodnie z szacunkami konsultanta krajowego w dziedzinie medycyny paliatywnej, w celu zaspokojenia potrzeb z zakresu świadczeń opieki paliatywnej, konieczny był ponad 100% wzrost liczby lekarzy specjalistów w dziedzinie medycyny paliatywnej  

– czytamy w raporcie.  

Tymczasem, co roku egzamin specjalizacyjny z medycyny paliatywnej zdaje jedynie 30–40 osób. 

NIK zwraca uwagę, że minister zdrowia nie przeprowadzał analiz dotyczących zapotrzebowania na personel medyczny w opiece paliatywnej i hospicyjnej, mimo że miał dane z NFZ o liczbie pacjentów i świadczeniodawców. Ministerstwo znało prognozy dotyczące liczby miejsc w hospicjach, ale nie ustaliło braków kadrowych – ani wśród lekarzy, ani pielęgniarek. 

W najbliższych latach brak lekarzy może być jeszcze bardziej odczuwalny. Prognozowane zapotrzebowanie na OPH w ramach opieki domowej wzrośnie w 2050 r. w porównaniu do prognoz na 2024 r. o 22% przy prognozowanym spadku zapotrzebowania na opiekę stacjonarną o 12% 

– podkreśla NIK.  

Ograniczony dostęp, większe finansowanie

Izba wskazuje również, że obowiązujące przepisy ograniczają dostęp do opieki paliatywnej. Rozporządzenie wymienia jedynie osiem jednostek chorobowych kwalifikujących dorosłych pacjentów do opieki paliatywnej i hospicyjnej. W efekcie terminalnie chorzy, cierpiący na inne postępujące schorzenia, często nie mogą liczyć na wsparcie finansowane ze środków publicznych. W części skontrolowanych hospicjów odnotowano przypadki odmowy przyjęcia pacjentów właśnie z tego powodu. NIK uzyskała odpowiedź, że „Ministerstwo stale analizuje warunki realizacji i kwalifikacji pacjentów”.

Na plus NIK ocenia zwiększenie wyceny świadczeń i zniesienie limitów finansowania. Jednak kontrolerzy zwracają uwagę, że decyzje te nie były poprzedzone analizą skutków ani rzeczywistych nadwykonań, co skutkowało opóźnieniami w finansowaniu tych świadczeń przez NFZ. Wartość świadczeń wzrosła z 1 mld zł w 2022 r. do 1,7 mld zł w 2023 r., a w pierwszym półroczu 2024 r. sięgnęła 0,9 mld zł. Wzrostowi nakładów towarzyszył wzrost liczby pacjentów. W 2022 r. liczba pacjentów OHP wynosiła 98 tys. osób, w 2023 r. było to 105 tys., a w pierwszym półroczu 2024 r. – 70,5 tys. osób. 

Z raportu NIK wynika, że w 2022 r. opiekę paliatywną i hospicyjną świadczyło w Polsce 545 podmiotów dla blisko 100 tys. pacjentów. 

Najwyższa Izba Kontroli zaapelowała do ministra zdrowia o przyspieszenie prac nad strategią rozwoju opieki paliatywnej i hospicyjnej oraz o skoordynowanie działań w celu zapewnienia równego dostępu do tej opieki wszystkim potrzebującym pacjentom.

Pełny raport jest dostępny tutaj.